قارچ سیاه در کمین بیماران دیابتی

در حالی که کشورمان طی چند هفته اخیر به‌شدت درگیر گونه دلتای ویروس کرونا و افزایش بی‌سابقه تلفات ناشی از آن بوده‌است، ناگهان خبر بروز بیماری عفونی خطرناکی به‌نام «قارچ سیاه» در رسانه‌ها منتشر شد.

به‌ویژه آن‌که یکی از متخصصان عفونی بیمارستان امام خمینی(ره) از کمبود داروی درمان این بیماری عفونی در بیمارستان‌ها در مبتلایان به کرونای شدید خبر می‌دهد که عواقب ناشی از آن، کورشدن مبتلایان و در ادامه از دست دادن جانشان خواهد بود.

این خبر آنچنان دلهره و ترس مضاعفی به دل مردم انداخت که سبب شد با دکتر محمد‌رضا صالحی، متخصص عفونی گفت‌وگو کنیم؛ متخصصی که نخستین بار خبر شیوع این بیماری را رسانه‌ای کرد.

عامل عفونی قارچ سیاه از کجا و چگونه شکل گرفته است؟

این قارچ کپکى از گذشته هم وجود داشته است و بیشتر مبتلایان به دیابت و افرادى را که تحت پیوند قرار می‌گرفتند و نهایتا افرادى که سطوحى از نقص ایمنى داشتند را درگیر مى‌کرد. البته راه انتقال این بیماری عفونی از فرد به فرد نیست بلکه از ترکیبات فاسدشدنى مثل مواد غذایی کپک‌زده، خاک، کود و فضولات دامى و احیانا پسماندهاى گیاهى منتقل مى‌شود. در کشورهایى که معمولا اقلیم گرمى دارند این بیماری بیشتر دیده مى‌شود.

ناگفته نماند که تا قبل از ظهور کووید ١٩ ما این عفونت قارچى را در کشورمان داشتیم، ولى به‌صورت تک‌گیر و نادر بود. مثلا در بیمارستان امام خمینى(ره) نهایتا هر ماه دو تا سه مورد مبتلا داشتیم.

اخیرا و در زمان شیوع سویه دلتا چه اتفاقی افتاد که این بیماری عفونی، سوار بر همه‌گیری کرونا شد؟

با شیوع کووید ١٩ از همان ابتدا متوجه شدیم تعداد مبتلایان به این بیمارى در حال افزایش است که نهایتا منجر شد داده‌های مربوط به آن را جمع‌آوری و مقاله‌اى در مجله معتبرى چاپ کردیم مبنى بر این‌که در ایران با افزایش آمار مبتلایان به این بیمارى مواجه هستیم.

در همین دوره، یعنی وقتی موج دلتا در هند شکل گرفته بود، گزارش‌ها در هندوستان از افزایش روزافزون این عفونت قارچى خبر می‌داد. ولى ما در ایران هنوز موج دلتا را نداشتیم. با آمدن موج دلتا به ایران، تعداد مبتلایان به این عفونت قارچى در کشور چند برابر شد و به‌نظر مى‌رسد شاید بیش از آن که خود سویه دلتا مؤثر باشد، درمان‌هایى که از سوى پزشکان برای مبتلایان انجام شده تاحدى استعداد ابتلا به این بیمارى عفونى را تشدید کرده‌است. در نهایت طی یکى دو ماه گذشته ما با افزایش چشمگیر مبتلایان به این عفونت قارچى مواجه شدیم به‌طوری که در حال حاضر نزدیک به 20 بیمار در بیمارستان امام خمینى(ره) و نیز در سایر بیمارستان‌هاى تهران و شهرهاى بزرگ و چند بیمار مبتلا به این عفونت وجود دارد. البته متأسفانه این اتفاق بیشتر در بیماران مبتلا به دیابت رخ داده است.

پس بیماران مبتلا به دیابت در خطر جدی‌تری نسبت به ابتلا به عفونت قارچ سیاه هستند؟

دیابت از مهم‌ترین فاکتورهاى خطر ابتلا به این بیمارى است. به‌خصوص مبتلایانی که کنترل پایینى بر بیمارى‌شان دارند.

نشانه‌های اولیه این عفونت قارچی چیست؟

نشانه‌هاى اولیه شامل بى‌حسى، گزگز صورت، درد اطراف چشم، افتادگى پلک، کاهش بینایى، درد یک‌طرف صورت و چشم و سردردهاى یکطرفه شدید می‌شود که به درمان پاسخ نمى‌دهد. البته این نشانه‌ها بیشتر در افراد مبتلا به دیابت که کورتون نیز استفاده کرده‌اند باید به‌عنوان علامت خطر جدی در نظر گرفته شود. در ضمن اگر این افراد در اطراف بینى و چشم‌شان احیانا لکه‌هاى سیاهى مشاهده کردند حتما باید مراجعه داشته باشند.

مشکل کمبود داروی درمان این بیماری را از چه جهت رسانه‌ای کردید؟

درمان این بیماری باید بسیار سریع و به موقع و با اقدامات جراحى و دارویى همراه باشد. وقتى پزشک شک مى‌کند به این بیمارى باید اقدامات تشخیصى و همزمان و بلافاصله اقدامات درمانى را شروع کند. هر‌گونه تاخیر در شروع درمان مى‌تواند با افزایش جدى مرگ‌ومیر یا نابینایى بیمار همراه باشد. معمولا در قدم اول از درمان «آمفوتیریکسین‌بى» و به همراه آن اقدامات جراحى شامل تمیزکردن بافت‌هایى که به قارچ در داخل چشم آلوده هستند، مبادرت می‌شود.

درمان دارویى براى بیمار مبتلا به قارچ سیاه حیاتى است. اگر درمان دارویى و جراحى به موقع انجام شود و احیانا قند بیمار هم به‌اندازه کافى کنترل شود مى‌توان امیدوار بود که چشم بیمار و حتى جان وى را نجات داد. متاسفانه ما داروی درمان این بیماری را طى دو ماه اخیر بسیار کم داشتیم یا به‌طور منظم نداشتیم که همچنان نبز این نیاز کاملا برطرف نشده است.

در چه شرایطی بیمار جان خود را از دست می‌دهد و این‌که این خطر برای تمام مبتلایان به کرونا تهدید‌کننده محسوب می‌شود؟

معمولا علت اصلى مرگ بیماران مبتلا زمانى است که قارچ از پشت چشم وارد فضاى مغز مى‌شود و ما بیمار را از دست مى‌دهیم. اما نکته مهم اینجاست که قسمت عمده بیماران، یعنی بالغ بر 75 درصد بیماران ما مبتلایان به کروناى شدید هستند که دیابت هم دارند. پس خطرى از این حیث افراد عادى که مبتلا به کروناى شدید هم نشده‌اند را تهدید نمى‌کند.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم