از قهوه تا چای ماچا و ماسالا

خواص درمانی که عرضه‌کنندگان به این نوع چای‌ها نسبت می‌دهند زیاد است اما باید ببینیم متخصصان طب سنتی ایران چنین خواصی را تایید می‌کنند یا خیر.

اهمیت موضوع موجب شد تا با دکتر مهدی علی‌زاده، پزشک متخصص طب سنتی گفت‌وگو کنیم تا اطلاعات خوبی درباره انواع چای سنتی ایرانی و خارجی به‌دست آوریم.

در ادامه چای ماسالا، چای ماچا، چای کوهی و قهوه را از دیدگاه طب سنتی مورد بررسی قرار می‌دهیم.

چای ماسالا یا چای ادویه

شاید تا به‌حال در فضای مجازی تبلیغات چای ماسالا را دیده یا آن را خریداری و با عطر و طعم آن آشنا شده باشید. این چای که به آن چای ادویه نیز گفته می‌شود، چای سنتی کشور هندوستان است که محبوبیت جهانی دارد. این چای، یک نوشیدنی گرم طعم‌دار است که از دم‌کردن ترکیب چای سیاه با مخلوطی از ادویه‌جات و گیاهان معطر تهیه می‌شود و عطر خوبی دارد.

ترکیبات این چای به‌طور سنتی شامل هل سبز، چوب دارچین، میخک، زنجبیل، فلفل سیاه و جوز هندی به همراه برگ‌های چای سیاه است که به ترکیب این ادویه‌ها در اصطلاح ماسالا گفته می‌شود. اوایل از این نوع چای به‌عنوان دارو استفاده می‌شد.

مجموع ترکیبات این چای، مزاج آن را گرم و خشک کرده و می‌توان از این نوشیدنی برای تقویت هضم غذا، کاهش نفخ شکم، دفع بلغم و رطوبت زائد معده استفاده کرد. این چای می‌تواند سبب افزایش سوخت‌وساز بدن شود، خستگی را رفع کند و اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی آن برای پیشگیری از سرماخوردگی مناسب است. همچنین کمک به کاهش علائم پیش از قاعدگی در بانوان از دیگر فواید این نوشیدنی است.

با توجه به مزاج گرم و خشک چای ماسالا هر چند که افزودن شیر به این ترکیب می‌تواند تا حدی گرمی مزاج آن را تعدیل کند ولی همچنان باید در مصرف روزانه آن احتیاط کرد و نوشیدن مداوم و طولانی‌مدت آن توصیه نمی‌شود. افراد با مزاج گرم و خشک که علائم غلبه صفرا دارند، بهتر است از نوشیدن این چای پرهیز کنند.

چای ماچا، نوعی چای سبز

چای ماچا نوعی از شکل پودری چای سبز محسوب می‌شود و هرچند خاستگاه آن چین است، بیشتر در کشور ژاپن ترویج یافته است. این چای نسبت به چای برگی سبز کافئین بیشتر و همچون انواع چای سیاه و سفید، طبیعت گرم و خشک دارد و می‌تواند به تقویت هضم به‌ویژه در معده سردمزاجان و دفع بلغم کمک کند.

این چای مدر و برطرف‌کننده عطش کاذب بوده و برای التیام سردردهای ناشی از غلبه سردی مزاج مناسب است. زیاده‌روی در مصرف چای ماچا و انواع چای سیاه و سفید می‌تواند موجب تجمع سودا در بدن شود، بنابراین بهتر است این نوشیدنی با مصلحاتی مانند هل و گل‌محمدی مصرف شود. همچنین کسانی که مبتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری هستند باید در مصرف چای‌های زوددم احتیاط کرده و از چايی که مدتی از دم‌کشیدن آن گذشته و گس و قابض‌تر شده استفاده کنند.

برگ‌های کرکدار چای کوهی

شاید تا به‌حال برگ‌های سبز مایل به خاکستری و کرک‌داری را که با نام چای کوهی در برخی عطاری‌ها عرضه می‌شود دیده باشید.

چای کوهی نوعی گیاه علفی و چندساله بوده که گل‌های آن بسیار معطر است. متأسفانه بسیاری از افراد چای کوهی را با گل راعی یا علف چای که دارای گل‌های زرد است اشتباه می‌گیرند.

طبیعت چای کوهی گرم و خشک بوده و دارای خواص متعددی از‌جمله تقویت‌کننده قوای هاضمه، بهبوددهنده مشکلات معده ناشی از اختلالات عصبی، آرام‌بخش، دفع‌کننده سنگ‌های کلیه و مجاری ادرار، رفع‌کننده خستگی‌های ذهنی، انرژی‌زایی و نشاط‌انگیزی موثر بر افسردگی و بی‌حوصلگی، کمک به بهبود و درمان سرماخورگی و موثر بر بیماری‌های رطوبی مفاصل نظیر رماتیسم و دردهای مفصلی است. به‌دلیل خطر ایجاد سقط، خوردن این چای برای زنان باردار توصیه نمی‌شود و همچنین گرم‌مزاجان باید از زیاده‌روی در مصرف آن خودداری کنند.

شناخته‌شده‌ترین خواص قهوه

پوست قهوه تازه، گرم و خشک و متمایل به اعتدال است. ولی مغز قهوه طبیعتی سرد و خشک دارد که هرچه قهوه کهنه‌تر باشد از گرمی آن کاسته شده و بر سردی آن افزوده می‌شود.

از شناخته شده‌ترین خواص قهوه در طب سنتی ایران می‌توان به استفاده برای شب‌بیداری، تسکین درد و ایجاد نشاط اشاره کرد. نوشیدن قهوه یک ساعت پس از صرف غذا می‌تواند موجب تقویت هضم و گوارش غذا شود.

از دیگر خواص قهوه بهبود سرفه‌های رطوبی، کاهش تب، مدر بودن، فرونشاندن تشنگی و کاهش صفراست. مصرف روزانه و درازمدت قهوه می‌تواند موجب تجمع سودا در بدن، ضعف و تپش قلب، ایجاد اضطراب، خشکی مغز، اختلالات خواب، کابوس‌های شبانه و تشدید وسواس شود.

نوشیدن قهوه در زنان باردار، افراد مبتلا به سردردهای میگرنی، فشارخون بالا و تپش قلب منع مصرف دارد. برای اصلاح عوارض قهوه می‌توان از زنجبیل، هل، نبات، گلاب و زعفران در ترکیب با آن استفاده کرد.

فاخره بهبهانی - سلامت / روزنامه جام جم