این آرزو محال نیست

گردشگر یک اثر را می‌بیند و بعد با خواندن درباره آن و شنیدن روایت آن از زبان راهنمای موزه، به اهمیت اثر پی برده و از تماشای آن در موزه لذت می‌برد. به این ترتیب تماشای موزه‌ها برای یک نابینا یا کم بینا باید به اینجا ختم شود که به‌واسطه فناوری تنها شنونده توضیحات جاذبه‌های یک اثر باشد. بدون قضاوت باید به طرح این پرسش پرداخت که ژرفای این‌گونه حضور پیدا کردن در موزه برای یک نابینا یا کم بینا چه اندازه است؟ صادقانه بگویم به نظر عمقی ندارد. آیا این آرزو باید برای این‌دست از افراد محال باشد؟
موزه لوور در فرانسه ثابت کرده که می‌توان کارهای زیادی را به انجام رساند. سیاست دسترسی به بازدیدکنندگان معلول مدت‌ها در اولویت‌های مهم لوور قرار داشت و سرانجام این موزه مهم دنیا توانست با راه‌اندازی (Touch Gallery) گالری لمسی، فضایی خاص برای مخاطبان نابینا فراهم کند. در این تالار کپی تعدادی از مجسمه‌های قدیمی و جدید موزه لوور قرار داده شده است.
مجسمه‌های کپی دقیقا به اندازه نمونه واقعی ساخته شده‌ و حتی جنس مجسمه (سنگ مرمر، مفرغ، فلز و...) نیز یکی است. افراد نابینا و همراهانشان برای استفاده از این تالار در اولویت قرار دارند. آنها می‌توانند با استفاده از میله راهنمایی که به دیوار تالار نصب شده است، مسیر حرکتشان را تشخیص دهند. همچنین زیر هر اثر هنری یک برجستگی روی میله راهنما وجود دارد. زیر هر مجسمه نیز توضیحات آن به زبان بریل حک شده تا افراد با لمس کردن بتوانند جنس، حجم، ریتم، فرم و جنس مجسمه را به‌خوبی درک کنند. به این ترتیب یکی از مهم‌ترین موزه‌های دنیا توانسته ارائه یک احساس زیباشناختی جدید را برای نابینایان و کم بینایان فراهم کندو فرصت تفسیر از طریق لمس را پیش روی آنها بگذارد.
روز جهانی عصای سفید فرصتی است تا به این مسیر نگاهی انداخت. البته در ایران هم گام‌های برداشته شده است. در موزه ملی ایران کارگاه حسی و لمسی ویژه نابینایان برگزار شده که مولاژ‌های ساخته شده از آثار (ایران باستان) از دوره‌های مختلف پیش از تاریخ شامل ابزارهای انسان‌های اولیه، پیکره‌های جانوری پیش از تاریخ تا نمونه‌هایی از دوران تاریخی در اختیار دانش‌آموزان قرار گرفت تا همراه با توضیحات راهنمایان و با استفاده از حس لامسه با این آثار آشنا شوند. همچنین با بیان گوشه‌هایی از تاریخ دوره هخامنشیان مولاژی از یک سردیس شاهزاده هخامنشی در اختیار دانش‌آموزان قرار گرفت تا پس از آشنایی با فرم آن با استفاده از خمیر مجسمه‌سازی آن را بازآفرینی کنند.
این گام‌های موثر موزه ایران باستان و راه‌اندازی نرم‌افزارهای بریل، گواهی بر آن است که موزه‌های تاریخی، هنری ایران می‌توانند در این مسیر حرکت کرده و ظرفیت‌سازی کنند.

شهرزاد باباعلی‌پور

راهنمای گردشگری