دنیای بی در و پیکر مجاز هم قانون دارد

جرایم رایانه‌ای چیست؟
تعریف آن ساده است؛ جرم رایانه‌ای به آن دسته از جرایمی اطلاق می‌شود که موضوع و هدف جرم، رایانه (کامپیوتر و لپ‌تاپ) باشد یا جرم از طریق رایانه صورت بگیرد. اگر کامپیوتر به شبکه جهانی اینترنت هم متصل باشد، در این صورت جرم رایانه‌ای به مصداق جرم اینترنتی (سایبری) نیز مزین می‌گردد! جرم اینترنتی جرمی است که در فضای مجازی واقع می‌شود و از طریق مجتمع قضایی ویژه این دسته از جرایم توسط قوه قضاییه قابل تعقیب است. اما اگر برایتان جالب است که درباره مهم‌ترین جرایم اینترنتی در کشور که بیشترین آسیب را به کاربران زده و بیشترین تعداد شکایت را نیز داشته است، بدانید باید گفت که طبق آمار، سرقت اطلاعات کارت‌های بانکی (شماره کارت، رمز دوم، کد cvv2)، کپی کردن غیرقانونی داده‌های کارت بانکی و سوء‌استفاده از اعتماد افراد و دریافت کارت و رمز آن جزو سه مورد اول است. کاربران ایرانی همچنین مهلک‌ترین ضربه‌ها را از طریق هک شدن حساب هایشان خورده‌اند. سرقت هویت، کلاهبرداری اینترنتی، نقض قوانین کپی رایت، هک کردن، ایجاد ویروس‌های رایانه‌ای و اختلال در ارائه خدمات برخی جرم‌های سایبری بوده که در دنیا گریبان افراد زیادی را گرفته است.
ویژگی‌های جرم سایبری
1ـ سرعت بسیار بالای بزهکار در ارتکاب جرم.
2ـ برخلاف جرایم سنتی که همواره در بعد مکان و زمان قرار دارند و جرم در زمان مشخص و مکان مشخص اتفاق می‌افتد، جرایم سایبری تنها در فضای مجازی اتفاق می‌افتد.
3ـ صرفه‌جویی در هزینه‌های زمانی ارتکاب جرایم سایبری. نقض حریم خصوصی افراد در دنیای واقعی بسیار هزینه‌بر است و مجرم کار سختی پیش رو دارد، اما در محیط مجازی کار بسیار آسان است. هزینه مالی ارتکاب جرایم سایبری به مراتب پایین‌تر از جرایم سنتی است. برای ارتکاب یک جرم سایبری تنها لازم است یک رایانه یا تلفن‌همراه و یک خط اینترنت تهیه شود.
4ـ ناشناخته و ناشناس بودن مرتکبان این جرایم باعث شده مجرمان تنها با یک آی‌دی پنهان شده و پروفایل جعلی فعالیت‌های خود را به جلو ببرند و نیاز به هویت مشخص هم ندارند. برای همین یافتن این افراد هم کار سخت‌تری است.
حبس برای اسکرین‌شات!
جرایم سایبری مصادیق فراوانی دارد. انتشار محتوا علیه مقدسات یا نظام جمهوری اسلامی ایران از مهم‌ترین آنهاست، اما در این گزارش به بررسی جالب‌ترین آنها می‌پردازیم. منظور از جالب‌ترین، مصادیقی است که روزانه با آنها سروکار داریم، اما فکرش را هم نمی‌کنیم ممکن است جرم تلقی شود. مثلا شاید قدیم‌ترها کسی فکرش را هم نمی‌کرد که وقتی از چت‌های خصوصی‌اش با دیگران عکسی بگیرد و آن را منتشر کند، پس از مدتی و در صورت شکایت یک سابقه‌دار تلقی شود! اما این‌طور شده و حالا شاید اسکرین‌شات گرفتن کمی با ترس همراه شده باشد! طبق قانون مجازات اسلامی در ماده ۷۴۵ (ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای) انتشار اسکرین‌شات از چت شخصی افراد جرم محسوب شده و مجازات آن ۷۴ ضربه شلاق و دو سال حبس است. طبق این قانون، افشای اطلاعات‌ خصوصی جرم است و مجازات آن را جزای نقدی و تا دو سال حبس در نظر گرفته است. البته اسرار خصوصی در قانون ایران به‌صورت مشخص تعریف نشده‌ و صرفا نامه‌ها، عکس‌ها، نوشته‌ها و فیلم‌های خصوصی، نسخه‌های پزشکی، احکام دادگاه‌ها و اسناد مالی از مصادیق بارز آن دانسته شده است. بنابراین درست زمانی که کسی شما را تهدید به افشای اطلاعات خصوصی یا اسکرین‌شات کرد، حتی اگر هرگز آن عمل را انجام ندهد، ارتکاب جرم تهدید از سوی او قطعی و برای شما قابل شکایت و پیگیری است.
نشر اکاذیب
نسبت دادن اعمالی بر‌خلاف حقیقت به دیگران با قصد ضرر رساندن به آنها یا تشویش اذهان عمومی می‌تواند مصداقی از جرم نشر اکاذیب رایانه‌ای باشد. به عنوان مثال، ممکن است فردی در فضای مجازی، نقل قولی را با هدف ضرر رساندن به جایگاه اجتماعی یک مقام مسؤول و البته به دروغ به وی نسبت دهد. در این صورت، وی مرتکب نشر اکاذیب رایانه‌ای شده است. جالب است بدانید هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کرده و آن را منتشر کند، مصداق بارز هتک حیثیت تلقی می‌شود، به حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی محکوم خواهد شد.
صداها را ضبط نکنید!
برخلاف تصور عموم که متن گفت‌وگو در تلگرام، وایبر، فیس‌بوک و شبکه‌های اجتماعی دیگر، ایمیل، صدای ضبط‌شده و فیلم را جزو دلایل قابل استناد به شمار نمی‌آورند، قانون «ادله الکترونیک» را به رسمیت شناخته است؛ یعنی اگر کسی شما را بر این اساس تهدید کرده، بدانید تمام این محتواها در دادگاه به عنوان دلیل از شما و علیه شخص تهدیدکننده پذیرفته خواهد شد. البته پذیرش ادله الکترونیکی از سوی دادگاه با روش‌های قانونی و توسط کارشناسان خبره در حوزه فضای مجازی به طور بسیار موشکافانه بررسی می‌شود!
شنود غیرمجاز
طبق قانون، هر کس به طور غیرمجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه‌های رایانه‌ای، مخابراتی، امواج الکترومغناطیسی یا نوری را شنود کند، به شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی از ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
نه به دانلود غیر‌قانونی
وقتی صاحب یک اثر هنری کاری را منتشر می‌کند، تمام مالکیت مادی و معنوی اثر برای او و شرکت تهیه‌کننده‌اش است. به همین منظور تشویق و ترغیب مردم به کپی‌رایت غیر‌قانونی از آثار هنری مصداقی از این محتوای مجرمانه است. سایت‌هایی که بدون اجازه و اطلاع صاحب اثر، نسبت به کپی اثر به صورت متنی و تصویری و ویدئویی اقدام می‌کنند، مصداق فعالیت‌های مجرمانه در فضای مجازی هستند.

پلیس فتا را دریابید
اگر شخصی با یک نمونه اسکرین‌شات شما را تهدید کرد، بدون تردید با پلیس فتا تماس بگیرید و مطمئن باشید که او مجرم شناخته می‌شود. بهترین و قانونی‌ترین راه برای ارائه شکایت، مراجعه به دادسرای جرایم رایانه‌ای است. این دادسرا وظیفه دارد جرایمی که در فضای سایبر رخ داده را پیگیری کرده و حقوق شاکیان را به آنها بازگرداند. نحوه شکایت به پلیس فتا به این صورت است که پس از مراجعه به دادسرای جرایم رایانه‌ای پرونده تشکیل می‌شود و رسیدگی به آن طبق روال قانونی به جریان می‌افتد. همچنین می‌توانید به سایت اینترنتی پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) به نشانی www.cyberpolice.ir مراجعه و روی آیکون ارتباطات مردمی کلیک کنید. در این بخش مشخصات، نشانی و شماره تلفن به همراه موضوع شکایت شما به ثبت می‌رسد و پلیس فتا در کمترین زمان ممکن با شما تماس گرفته و موضوع را پیگیری خواهد کرد.

خرید و فروش فیلترشکن
طبق قانون تولید، انتشار، توزیع و در دسترس قرار دادن یا معامله داده‌ها یا نرم‌افزارها یا هر نوع ابزار الکترونیکی که صرفا به منظور ارتکاب جرایم رایانه‌ای به کار برود، جرم به حساب می‌آید. یکی از این نمونه‌ها خرید و فروش وی‌پی‌ان یا فیلترشکن در فضای مجازی است. جالب است بدانید استفاده از فیلترشکن جرم نبوده، اما خرید و فروش آن جرم است!

یگانه عصاری

رسانه