8 نکته درباره «بازگشت به هاشمی»

این اظهارات جهانگیری واکنش‌های مختلفی داشت و در حالی که برخی از شیوه مدیریتی مرحوم هاشمی دفاع می‌کنند بعضی‌ها آن سیاست‌ها را زیر سوال می‌برند و معتقدند سیاست‌های دولت روحانی برگرفته از سیاست‌های دولت هاشمی است و با وجود نگاه مثبت افرادی نظیر جهانگیری، نتوانسته مشکلات کشور را حل کند.

در ارتباط با روش مدیریتی آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی و این‌که مراد، از بازگشت به او چیست، با برخی از کارشناسان و فعالان سیاسی گفت‌‌وگو کرده‌‌ایم:

ایجاد اجماع میان منتقدان و حاکمیت

محمد قوچانی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب مهم‌ترین اقدام آیت‌ا...‌هاشمی ‌رفسنجانی در حیات سیاسی خود را اجماع بین جناح راست و چپ و اصلاح‌طلب و اصولگرا دانست و خاطرنشان کرد: ایشان از دیگر سو در پی اجماع میان منتقدان و حاکمیت بود و تلاش می‌کرد پل ارتباطی میان مردم، فعالان سیاسی و دستگاه حاکمیتی باشد.

وی با بیان این‌که آقای هاشمی در عرصه تاکتیکی و تکنیکی اهل گفت‌وگو و تعامل در عرصه سیاست داخلی و خارجی بود، ابراز کرد: او بر این باور بود که باید فضایی را به‌وجود آورد تا اقتدار و صلح توامان باشد. قوچانی یکی دیگر از مولفه‌های شیوه مدیریتی آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی را در حوزه اجرایی دانست و گفت: او رئیس‌جمهور پیگیری بود که سعی می‌کرد مجموعه تحت‌نظر خود را مورد پایش دائمی قرار دهد. به هر حال در شرایط فعلی شخصیت آقای روحانی شباهت زیادی به آقای هاشمی دارد، اما شرایط عمومی و اجتماعی کشور به‌گونه‌ای است که متاسفانه آن اجماع، وحدت و همدلی با دولت به‌وجود نمی‌آید.

عدالت زیر نسخه هاشمی له شد

عباس سلیمی‌نمین، پژوهشگر تاریخ معاصر در گفت‌وگو با جام‌جم گفت: قطعا نگاه آقای هاشمی در حوزه اقتصاد جوابگو نبوده و مشکلاتی را ایجاد کرده بود. در همین خصوص ایشان در اواخر دولت خود نسبت به دیدگاه‌هایی که متاثر از کارگزاران بود، تجدید نظر کرد.

وی تصریح کرد: برای من چندان روشن نیست منظور آقای جهانگیری از نسخه مثبت آقای هاشمی در حل مشکلات چه بوده است، چرا که معتقدم چنین کارنامه‌ای وجود ندارد که در حال حاضر بتوانیم آن را به عنوان یک الگوی مثبت تلقی کنیم.

سلیمی نمین گفت: دلیل عمده انتقاد جدی به هاشمی این بود که نسخه وی دربرگیرنده عدالت نبود و عدالت اجتماعی را نادیده می‌گرفت.

وی اظهار کرد: تاثیرات منفی سیاست‌های هاشمی موجب شد وی اولین رئیس‌جمهوری باشد که آرای دور دومش به مراتب کمتر از دور اول شد.

سلیمی‌نمین افزود: سیاست‌های هاشمی تبعاتی در جامعه داشت که اصلاح طلبان سوار بر اعتراضات مردمی آن دوره توانستند آرای مردم را به سمت خود بکشانند.

مشکلات کنونی نتیجه همان نسخه است

شهریار زرشناس، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت و گو با جام جم، تصریح کرد: شرایط کنونی اقتصاد کشور نتیجه ریل گذاری اقتصادی از سال 68 به بعد است که به طور مشخص در دولت هاشمی صورت گرفت.

وی با بیان این‌که امروز در شرایطی قرار داریم که استراتژی اقتصادی دولت هاشمی ایجاد کرده است، افزود: شرایط فعلی اقتصادی و اجتماعی نتیجه همان نسخه است، بنابراین اگر شرایط کنونی نامطلوب است باید نسخه هاشمی را تغییر دهیم.

زرشناس اظهار کرد: نسخه اقتصادی هاشمی نئولیبرالی است که از مولفه های آن می توان به خصوصی سازی و سیاست تعدیل اشاره کرد، خصوصی سازی که عدالت طلبانه نبوده بلکه سرمایه دارانه است.

وی با بیان این‌که مدل سیاست خارجی آقای هاشمی براساس خوشبینی به غرب بود، گفت: براساس این مدل از طریق مذاکره و نوعی همسویی می توان مشکلات اقتصادی را حل کرد، در حالی که تجربه برجام نشان دهنده اشتباه بودن این تفکر است.

زرشناس تصریح کرد: نسخه هاشمی در مورد فرهنگ نوعی رویکرد نئولیبرالی است که منجر به ترویج سبکی از زندگی غرب‌زده است. این عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: با توجه به مشکلاتی که امروز و براساس نسخه هاشمی در کشور وجود دارد، باید به فکر نسخه‌های جدید باشیم.

سیاست تنش‌زدایی خارجی

محمد هاشمی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره شیوه مدیریتی آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی و راهکارهای وی برای برون‌رفت از شرایط دشوار کشور به جام‌جم گفت: ایشان در شرایطی مدیریت اجرایی کشور را به‌عهده گرفت که کشور پس از جنگ هشت ساله با بحران‌هایی مانند بیکاری، خالی بودن صندوق توسعه ارزی و روابط نه چندان خوب منطقه‌ای و بین‌المللی مواجه بود.

وی با بیان این‌که هاشمی با سعه‌صدری که داشت، توانست در عرصه روابط ایران با کشورهای مختلف تحولی ایجاد کند، خاطرنشان کرد: ایشان سیاست تنش‌زدایی با همسایگان و در عرصه بین‌المللی را به‌عنوان استراتژی جمهوری اسلامی ایران و مبتنی بر فرهنگ اسلامی در پیش گرفت و به همین خاطر در دوران آیت‌ا... هاشمی روابط منطقه‌ای و بین‌المللی در سایه احترام متقابل و منافع مشترک و همکاری مبتنی بر سیاست مسالمت‌آمیز افزایش پیدا کرد. هاشمی با بیان این‌که در دوران آیت‌ا...‌هاشمی‌رفسنجانی سیاست‌های توسعه‌ای در کشور مورد توجه قرار گرفت، تصریح کرد: طرح‌های زیربنایی و ایجاد فرصت برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی و درپیش گرفتن استراتژی سازندگی، باعث ایجاد فرصت‌های شغلی در کشور شد و نرخ بیکاری کاهش پیدا کرد. این راهکارها زمینه گسترش روابط خارجی و افزایش امید در داخل را فراهم کرد و باعث شد که کشور از شرایط بحرانی عبور کند.

واگذاری بازار ایران به شرکت‌های خارجی

یاسر جبراییلی، فعال رسانه‌ای در گفت‌وگو با جام‌جم، گفت: ریشه مشکلات امروز را در سیاست‌هایی می‌دانم که در دولت آقای هاشمی پیگیری می‌شد.

وی ادامه داد: دولت روحانی تقریبا همان سیاست‌هایی را اتخاذ می‌کند که منجر به تورم سنگین در دولت آقای هاشمی شده بود و مشکلاتی از جمله استقراض خارجی، واگذاری بازار ایران به شرکت‌های خارجی، اخذ بسته از موسسات بین‌المللی، تضعیف ارزش پول ملی و... شکل گرفت. این فعال رسانه‌ای تصریح کرد: شرایط امروز را در اوایل دهه 70 که تحریمی نیز وجود نداشت تجربه کرده بودیم که در نتیجه سیاست‌های اقتصادی هاشمی، اقتصاد ایران آسیب‌هایی دید که همراه با کاهش ارزش پول ملی و تورم 40 درصدی بود.

امید به غرب

صادق کوشکی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم، گفت: مهم‌ترین شاخصه‌هایی که دولت موسوم به سازندگی بر آن تکیه داشت مواردی است که نمونه‌های تضعیف شده آن را در دولت آقای روحانی مشاهده می‌کنیم، به این معنی که دولت روحانی در برخی حوزه‌ها ماکتی از ساختارهای دولت هاشمی است.

به گفته وی، مجریان دولت روحانی اعم از شخص ایشان و وزرا، یا در حد و اندازه هاشمی نبودند که موفق به اجرای سیاست‌های هاشمی باشند یا همان افراد هستند که امروز به‌دلیل پیر و فرسوده شدن رمقی برای اجرای آن سیاست‌ها ندارند.

کوشکی با بیان این‌که سرخط سیاست‌های روحانی همان سیاست‌های هاشمی است، تصریح کرد: نادیده گرفتن عدالت اجتماعی و تلاش برای سنگین‌تر شدن طبقه اشراف اعم از سیاسی و اقتصادی، نگاه امیدوارانه و مثبت به غربی‌ها، اعتماد بیش از حد به اروپا که در زمان هاشمی در قالب گفت‌وگوهای انتقادی با اروپا بود و در روزگار فعلی در قالب اعتماد به اروپا برای حفظ برجام شاهد آن هستیم.

این استاد دانشگاه افزود: از جمله موارد دیگر می‌توان به فاصله گرفتن از ارزش‌های اصلی انقلاب با عنوان واقع‌گرایی و متهم ساختن ارزش‌های بنیادین انقلاب به غیرواقعی و خیالی بودن، همچنین حمایت از اقتصاد دلالی در برابر تولیدات صنعتی و کشاورزی بومی اشاره کرد.

این دولت ادامه دولت هاشمی است

لطف‌ا... فروزنده، معاون رئیس‌جمهور در دولت دهم معتقد است شیوه مدیریتی حسن روحانی رئیس‌جمهور ادامه همان روند اجرایی دولت آقای هاشمی‌رفسنجانی است. وی با اشاره به این‌که در دولت آقای هاشمی تفکر کارگزاران غلبه داشت. خاطرنشان کرد: در همان دوران آقای جهانگیری و امثال وی به اقتصاد آزاد اعتقاد داشتند و از این رو شاهد انحرافاتی در روند اجرایی دولت سازندگی بودیم که براساس نگاه آنها توسعه اصل بود و یکی از انحرافات این نوع تفکر فدا شدن عدالت به نفع توسعه بود. این فعال سیاسی با بیان این‌که در آن دوره تفوق چنین نگاهی باعث شد از ارزش‌ها فاصله بگیریم تصریح کرد: این شیوه مدیریتی چالش‌های جدی در عرصه‌های داخلی و خارجی برای ما ایجاد کرد. فروزنده راه برون رفت از مشکلات را فاصله گرفتن دولت آقای روحانی از شیوه مدیریتی آقای هاشمی دانست و گفت: ما هیچ راهی بجز اقتصاد مقاومتی و نگاه به داخل و توجه به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های بومی نداریم و دولت باید تغییر مسیر داده و ارزش‌های انقلابی را مورد توجه قرار دهد.

با تغییرات همراه شد

عبدا... ناصری، فعال سیاسی اصلاح ‌طلب در گفت‌وگو با جام‌جم مهم‌ترین مولفه سیاست‌های هاشمی را واقع‌بینی ملی و بین‌المللی دانست و گفت: آقای هاشمی در کارزار جنگ تحمیلی نشان داد که هم واقعیت‌های داخلی جامعه را و هم شرایط ایران در عرصه بین‌الملل را به خوبی در نظام تصمیم‌گیری خود دخالت می‌دهد. البته جنگ در دوره امام بود و آقای هاشمی مدیری بود که زیر نظر امام جنگ را اداره می‌کرد اما پس از آنکه فرماندهان ارتشی و سپاهی مطالبات اقتصادی قابل توجهی برای ادامه جنگ داشتند هاشمی به عنوان فرمانده جنگ، شرایط اقتصاد داخلی و همچنین شرایط ایران در عرصه بین‌المللی را سنجید و خوب دریافت که وقتی قطعنامه 598 از سوی سازمان ملل صادر شده و طرف شروع‌کننده جنگ یعنی صدام هم آن را پذیرفته دیگر برای جامعه بین‌الملل،‌ منطقی ندارد که ما آن را نپذیریم.

ناصری دومین مولفه سیاست‌های هاشمی را درک شرایط اجتماعی دانست و اظهار کرد: به نظر من آقای هاشمی بعد از جنگ و بعد از جنبش دوم خرداد با یکسری واقعیت‌ها در عرصه ملی روبه‌رو شد و این را خوب درک کرد که مطالبات نسل جدید الزاما همسان با مطالبات نسل اول نیست و گفتمان‌هایشان خیلی با یکدیگر هماهنگی ندارد، چرا که بعد از 40سال، بخشی از نسل اول جمهوری اسلامی هنوز گفتمان انقلاب و مقاومت را دنبال می‌کنند ولی بخش دیگری از نسل اول همراه با اکثریت جامعه مدنی، گفتمان اصلاح‌گرایانه و تحول‌خواهانه را برای حضور در دنیای امروز و همراه شدن با نیازهای عصر مدرنیته دنبال می‌کنند.