پله‌پله تا ملاقات خدا

از جمله موضوعاتی که اغلب پدرها و مادرها درباره آن دغدغه دارند آموزش آموزه‌های دینی و تکالیف شرعی به فرزندانشان است و بخصوص در ماه مبارک رمضان که فضای جامعه در مقایسه با قبل معنوی‌تر می‌شود این موضوع در ذهن آنها پررنگ‌تر می‌گردد.

درباره این‌که چگونه باید کودکان را با عمل به تکالیف دینی بخصوص در ماه مبارک رمضان آشنا کرد با حجت‌الاسلام محمود زراعتیان (معروف به عمو گلی)، مربی و کارشناس کودک گفت‌وگو کرده‌ایم، روحانی‌ای که با سفالگری و گِل بازی ارتباط بسیار خوبی با کودکان برقرار می‌کند و مسائل مهم دینی را به آنها آموزش می‌دهد.

آقای زراعتیان اگر بخواهید خیلی خودمانی نخستین قدم در آموزش مفاهیم دینی و خداشناسی را به کودکان بیان کنید به چه موضوعی می‌پردازید؟

من در یک کلمه می‌گویم: «شکرگزاری» .

می‌شود این یک کلمه را قدری توضیح دهید؟

ما باید مطابق درک و فهم کودک با او در مورد مسائل مهمی مانند خداشناسی و ایمان حرف بزنیم، اگر چنین رویکردی نداشته باشیم نه‌تنها نمی‌توانیم تاثیری مثبت بر او بگذاریم که گاهی پیامدهای منفی هم به‌دنبال خواهد داشت. ابتدایی‌ترین و نخستین قدم در این مسیر هم آموزش شکرگزاری به کودک است. وقتی کودک یاد بگیرد به خاطر هر اتفاق خوبی و هرچه دارد شکرگزار و قدردان خداوند باشد، بهتر می‌تواند لزوم عبادت و انجام تکلیف دینی را درک کند. اصلا تکلیف دینی ما برای چیست؟ عبادت انجام می‌دهیم که از خداوند قدردانی کنیم. خب من می‌گویم همین را به زبان ساده ابتدا باید به کودک آموزش دهیم.

برخی خانواده‌ها و حتی مربیان دینی بیشتر از خداترسی برای کودکان استفاده می‌کنند، مثلا می‌گویند اگر این کار را انجام دهی جایت در جهنم است. شما چنین رویکردی را چگونه می‌بینید؟

من روش غیرمستقیم را می‌پسندم. باید به کودک بگوییم چه کاری انجام دهد تا خداوند از او راضی باشد و به او پاداش دهد و هیچ‌گاه نباید او را ترساند یا دلسردش کنیم که تمایلی به آموزش نشان ندهد. بهتر است که هر بار در کودک پیشرفتی مشاهده کردیم به گونه‌ای او را تشویق کنیم تا انگیزه بیشتری برای ادامه یادگیری داشته باشد و حتما باید دلایل انجام فرایض دینی و عمل به آنها را به زبان ساده برای او توضیح دهیم.

رفتار ما باید به گونه‌ای باشد که کودک درک کند چرا باید نماز بخواند، چرا در یک سن مشخص روزه بگیرد، چرا دروغ نگوید و... این مهم است که بفهمد این رفتارها ابتدا به نفع خودش است و بعد رفتاری دینی است. دین ما هم دقیقا همین است. اسلام و قرآن آمده‌اند که ما بهتر زندگی کنیم و این بهتر زندگی کردن را کودک باید درک کند.

شما خیلی در برخورد با کودکان و آموزش مفاهیم دینی به اصطلاح حوصله دارید اما روزگار ما برای والدین و خانواده‌ها روزگار شلوغی و بی‌حوصلگی است.

کلید موفقیت در برخورد و ایجاد ارتباط با کودک همین صبر و حوصله و روی گشاده داشتن است. باید به هر سوال کودک در مورد مسائل دینی با صبر و حوصله و با زبان خودش و دلنشین پاسخ داد؛ عصبانیت، خشونت و بی‌حوصلگی در بیان مسائل دینی هیچ جایی ندارد.

مثلا ممکن است کودک از پدر و مادرش بپرسد که چرا نماز می‌خوانیم؟ یا قدری پیچیده‌تر مثلا بپرسد چرا باید نماز را به زبان عربی بخوانیم؟ می‌توان به او این‌گونه پاسخ داد وقتی می‌خواهیم از کسی سپاسگزاری کنیم باید به شیوه‌ای که او دوست دارد این کار انجام شود. پروردگار عالم هم قوانینی خاص خودش را مقرر کرده که ما چگونه و در چه زمانی و با چه شیوه‌ای از او سپاسگزاری کنیم، همان طور که کودک وقتی کار خوبی انجام می‌دهد چیزی که دوست دارد را به او می‌دهیم نه آنچه که ما دوست داریم.

نکته دیگر در این زمینه نقش گروه یا الگوی همسالان است، می‌خواهم بپرسم دوستان کودک و روابط خانوادگی چه اندازه در این زمینه تاثیرگذار است؟

قطعا همراهی دوستان هم سن و سال کودک با او در انجام عبادت و فرایض دینی باعث لذت بیشترش می‌شود، نقش گروه همسالان در این زمینه انکارناپذیر است و من همواره در آموزش مفاهیم دینی بازی‌ها و سرگرمی‌های گروهی را به انفرادی ترجیح می‌دهم. اصلا دین ما همواره بر جماعت بودن و انجام امور به جماعت توصیه‌های جدی داشته است. سوره حمد را شما بخوانید، تمام فعل‌ها و خواسته‌ها جمع است، نمی‌گوییم من را به راه راست هدایت کن، می‌گوییم تنها تو را می‌پرستیم و تنها از تو یاری می‌جوییم و ما را به راه راست هدایت فرما!

بامداد محمدی