نشست سوچی و آینده خاورمیانه

به گزارش جام جم آنلاین، سران ایران، روسیه و ترکیه در پایان نشست سه‌جانبه سوچی توافق کردند که به «همکاری فعالانه» برای برقراری صلح و ثبات در سوریه کمک کنند.

در بیانیه پایانی نشست سوچی - که چهارشنبه گذشته برگزار شد - آمده است: «روسای سه کشور بر تعهد به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی سوریه تاکید و تصریح می‌کنند که هر گونه ابتکار سیاسی برای حل بحران سوریه و ایجاد نواحی کاهش تنش در این کشور نباید حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه را تضعیف کند.»

نشست سوچی از منظر تحلیلگران منطقه ای فراتر از تصمیم سازی برای آینده سوریه و نوعی وزن کشی جدید در خاورمیانه ارزیابی شده است.

به همین دلیل سفیر عراق در ترکیه اعلام کرد که دولت عراق از روسیه، ترکیه و ایران خواسته است که بغداد را در مذاکرات آستانه در باره سوریه بپذیرند.

سوچی، میزبان محور پیروز در مبارزه با تروریسم

پایان جنگ با داعش در سوریه هفته گذشته در شرایطی اعلام شد که ایران و روسیه در کنار دولت قانونی بشار اسد محور پیروز در جنگ سوریه شناخته شده اند.

در مقابل این محور، طیف وسیعی از کشورهای غربی – عربی به رهبری آمریکا قرار دارند که به بهانه ناآرامی های سال 2011 در سوریه موجی از شورش و ناامنی را در این کشور به راه انداختند تا دولت مردمی حاکم بر سوریه را از میان بردارند.

در این میان جبهه غربی – عربی مخالف دولت سوریه با تحریک اعتراض های قومی، فرقه ای و سیاسی در سوریه، حمایت از گروه های معارض مسلح در این کشور، و جذب و انتقال عناصر تکفیری و تروریستی از سراسر دنیا به سوریه تلاش کرد از همه ابزارهای ممکن برای براندازی نظام سوریه استفاده کند.

به همین دلیل شکست عناصر تروریستی داعش در سوریه فراتر از پایان دادن به موجودیت داعش در این کشور، به معنای ناکامی ائتلاف غربی – عربی در حذف اسد از آینده سوریه و تغییر ساختار حاکمیت در این کشور تعبیر شده است. و از همین منظر است که نشست محور پیروز در سوچی اهمیت مضاعفی یافت.

علاوه بر این، محور پیروز در جنگ سوریه دو عضو دیگر نیز دارد. در واقع بشار اسد رئیس جمهوری سوریه - که دو روز قبل از نشست سوچی به این شهر سفر و با ولادیمیر پوتین دیدار کرد - در کنار ارتش این کشور ضلع سوم محور پیروز در سوریه به شمار می آیند که وظیفه میدانی نبرد با گروه های مسلح و تروریستی را به عهده داشته اند.

ناگفته پیداست که حزب الله لبنان به عنوان بازوی مدیترانه ای جبهه مقاومت در منطقه نقش میدانی و راهبردی مهمی در پیروزی بر تروریسم در لبنان و سوریه داشته است، و به عنوان ضلع چهارم محور پیروز در جنگ سوریه قلمداد می شود.

و ضلع پنجم محور پیروز در سوریه، کشور ترکیه است که به رغم سابقه همراهی با ائتلاف غربی – عربی، از زمستان سال گذشته با تغییر هوشمندانه موضع خود به سوی محور ایران - روسیه تغییر مسیر داده، و به بخشی از محور پیروز در سوریه تبدیل شده است.

در چنین شرایطی اعلام تمایل عراق برای پیوستن به محور پیروز در سوریه فرصت تازه ای است که می تواند تاثیرات مهمی در ترسیم آینده خاورمیانه بر جای بگذارد.

تعامل محور پیروز در فاز نظامی

در نشست سوچی علاوه بر مذاکرات سران سیاسی ایران، روسیه و ترکیه، یک نشست نظامی و امنیتی هم میان رؤسای ستاد کل نیروهای مسلح سه کشور برگزار شد. تعامل نظامی و دیدارهای مقامات ارشد نظامی سه کشور در نوع خود رویداد بی سابقه ای است که نشان از نزدیکی دغدغه ها و برنامه های نظامی و امنیتی تهران – مسکو – آنکارا دارد، و می تواند سرآغاز پیوندهای امنیتی و راهبردی جدیدی در منطقه باشد.

در همین چارچوب اقدام روسیه در فروش سامانه ضد موشکی اس 400 به ترکیه و سوریه نشان از ترتیبات راهبردی جدیدی در منطقه دارد که قطعا به مذاق رژیم صهیونیستی، آمریکا و متحدانش در ناتو چندان خوش نخواهد آمد.

روسیه پیش از این هم سامانه ضد موشکی اس 300 اس را به ایران فروخته و رایزنی ها برای فروش سامانه اس 400 به تهران ادامه دارد.

باید توجه داشت که موشک سری اس در روسیه در برابر تهدید ناشی از آمریکا و ناتو طراحی شده و مجهز شدن کشورهای منطقه این سامانه دفاع ضد موشکی، نوعی بازدارندگی منسجم و افزایش توان دفاعی دست جمعی در برابر تهدیدهای فرامنطقه ای به شمار می آید.

گزینه های پیش روی جبهه غربی – عربی

اگرچه آمریکا و عربستان و سایر کشورهای جبهه غربی – عربی در برابر موقعیت «محور پیروز» در سوریه و عراق در موضع انفعال قرار گرفته اند و چاره ای جز تایید موقعیت پدید آمده در روند مبارزه با داعش ندارند، اما تردیدی نیست که حاضر به پذیرش موازنه جدید قدرت در منطقه نخواهند بود و از همه گزینه ها برای تغییر معادله قدرت در منطقه بهره خواهند گرفت.

آنچه در لبنان با تحمیل استعفا به سعد حریری به شکلی غیر متعارف روی داد، و موج فشار تازه ای که به بهانه تسلیح موشکی انصارالله یمن علیه ایران و حزب الله لبنان آغاز شد، بخشی از سناریوی جدید آمریکایی – سعودی در منطقه است که مقابله با محور پیروز در سوریه و عراق را در دستور کار خود قرار داده است.

در همین چارچوب تارنمای شبکه تلویزیونی الجزیره از نقشه شوم و توطئه مشترک دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان علیه منطقه خاورمیانه و به طور مشخص حزب الله لبنان، سوریه و یمن پرده برداشته است.

مجله فارین پالیسی هم اخیرا مدعی شده است که عربستان این بار در انتظار یک جنگ فراگیر منطقه ای با هماهنگی آمریکا و رژیم صهیونیستی به سر می برد.

با این فرض، به نظر می رسد که جغرافیای سیاسی خاورمیانه در پی تحولات جاری که دامنه آن از کرانه مدیترانه در لبنان تا سواحل دریای سرخ و اقیانوس هند ادامه دارد، در آستانه تغییرات بنیادین قرار گرفته است.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین