آمریکا؛ عروسک‌گردان بحران ریاض

از آنجا که محمد بن سلمان دارای افکار بلندپروازانه است، لذا با هماهنگی آمریکا و برخی کشورهای غربی طرح موسوم به 2030 خود را برای تغییر ساختار سنتی عربستان ارائه داد. هرچند تغییرات اخیری که در عربستان صورت گرفته یک سلسله تغییرات ظاهری، شکلی و غیرموثر است، اما به نظر می‌رسد که جامعه سنتی و عقب‌افتاده و بشدت بسته عربستان آمادگی پذیرش این تحول دراماتیکی و سریع را ندارد.

محمد بن سلمان بدون فرهنگسازی و بدون توجه به ساختار سنتی عربستان یکسری اصلاحاتی در مورد دادن حق آزادی رانندگی به زنان انجام داد که با واکنش علمای وهابی مواجه شد. دستگیری 35 نفر از علمای تاثیرگذار وهابی در واقع نشانه یک سلسله مقاومت‌هایی است که از سوی جامعه رهبران سنتی عربستان صورت گرفته و به همین دلیل محمد بن سلمان برای پیشبرد اهداف خود و رسیدن به قدرت برخی از شخصیت‌های تاثیرگذار عربستان را که در حاکمیت این کشور قرار دارند، برکنار و بازداشت کرد.

با توجه به این‌که عربستان سعودی و حاکمیت نظام عربستان برپایه دو قبیله بزرگ قرار دارد لذا بیشترین اقدامات محمد بن سلمان در برکناری شخصیت‌های تاثیرگذار از این دو قبیله بود. ضمن اقدامات، از سوی دیگر محمد بن سلمان یک سری افکار کاملا متهورانه‌ دارد، در حقیقت در حال حاضر عربستان به یک جامعه دوقطبی تبدیل شده و در حقیقت دو قبیله در آستانه یک رویارویی خطرناک قرار دارند. لذا به نظر می‌رسد عربستان سعودی ظرفیت تغییرات سریع و دراماتیک را ندارد و اقدام متهورانه محمد بن سلمان در دستگیری علمای وهابی و بازداشت مقامات بلندپایه می‌تواند به فروپاشی سریع رژیم آل سعود و ایجاد جنگ داخلی در این کشور منجر شود.

در حقیقت فضای اجتماعی و سیاسی عربستان همان فضایی است که در دوران رژیم سابق شاه در ایران و در سال 57 وجود داشت. به این مفهوم که رژیم شاهنشاهی سابق با دستگیری برخی از شخصیت‌ها و وزرای رژیم شاه قصد داشت از شکل‌گیری و پیروزی انقلاب جلوگیری کند و همین شرایط اکنون در عربستان حاکم است و محمد بن سلمان برای به دست گرفتن قدرت و انجام برخی اصلاحات دیکته شده از سوی آمریکا در جامعه سنتی عربستان همان شیوه را اتخاذ کرده که با بن‌بست مواجه خواهد شد.

محمد بن سلمان تلاش دارد باوجود حجم جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی کوچک عربستان نقشی فراتر از عربستان سعودی در منطقه ایفا کند. حمله عربستان به مردم بی‌دفاع یمن و کشتار مردم یمن، دخالت عربستان در سوریه و لبنان بخشی از تفکرات بلندپروازانه محمد بن سلمان برای ایفای نقش مهم و تاثیرگذار در منطقه است، اما باتوجه به این‌که عربستان از ظرفیت بالایی برای مهار قدرت‌های منطقه‌ای و همچنین محور مقاومت برخوردار نیست، لذا این سیاست‌ها با شکست مواجه شده و عربستان در طول هفت سال گذشته با وجود این‌که بیش از 40 میلیارد دلار کمک مالی در اختیار گروه‌های تروریستی سوریه قرار داده و حملات مکرر به مردم یمن و دخالت تخریبی‌اش در فضای سیاسی لبنان با شکست مواجه شده است، یک سلسله اتهام‌زنی‌هایی علیه حزب‌الله وایران انجام می‌دهد که این امر در حقیقت موجب خواهد شد که عربستان بیش از گذشته دچار انزوای سیاسی شود. واقعیت این است که عربستان در سطحی نیست که بتواند در منطقه تاثیرگذار باشد و نقشی کاملا نیابتی و از سوی آمریکا و اسرائیل ایفا می‌کند.

باتوجه به این‌که مثلث شوم اسرائیل، آمریکا و عربستان برای تغییر شطرنج سیاسی سوریه به نفع رژیم صهیونیستی و آمریکا برای منع محور مقاومت و نفوذ این محور با شکست مواجه شده است، اکنون یک سناریوی جدید برای لبنان تعریف شده که در این سناریو با توجه به حملات مکرر اخیر رژیم صهیونیستی به مواضع حزب‌الله در سوریه، استعفای سعدالحریری و اتهام‌زنی آمریکا و عربستان علیه ایران به نظر می‌رسد یک سناریو برای انتقال بحران از سوریه به لبنان پیش‌بینی شده که در این سناریو با استعفای سعد حریری فشارها بر حزب‌الله افزایش خواهد یافت و در گام بعدی عربستان از اتحادیه عرب خواهد خواست نشستی اضطراری در سطح وزرای خارجه تشکیل شود تا حزب‌الله به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شود و بیانیه‌ای علیه ایران هم صادر شود. ضمن این‌که ممکن است برخی کشورهای عربی با محوریت عربستان قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل علیه سلاح حزب‌الله و جنبش مقاومت اسلامی صادر کنند و در نتیجه جریان 14 مارس وابسته به سعد حریری به عنوان ابزار اسرائیل آمریکا و عربستان علیه حزب‌الله در لبنان وارد عمل شود.

طبیعی است عربستان از آنجایی که مجری سیاست‌های کاخ سفید است، همواره آمریکایی‌ها در تمام تغییراتی که در منطقه رخ می‌دهد عربستان را وارد عمل می‌کنند به این دلیل که عربستان تنها به عنوان عابربانک آمریکا در منطقه تلقی می‌شود و لذا هرگاه قرار است آمریکا در منطقه هزینه‌ای برای تغییر شرایط میدانی و سیاسی منطقه داشته باشد عربستان را وادار به پرداخت این هزینه‌ها می‌کند. لذا هر قدمی که عربستان علیه محور مقاومت برمی‌دارد، با اشاره آمریکا خواهد بود.

حسن هانی‌زاده‌/ کارشناس مسائل منطقه