فصلـی از زندگـی

به بیان دیگر، دلیلی وجود ندارد که یائسگی را به دلیل کاهش توانایی باروری، هم معنی با کاهش کیفیت زندگی زنانه تلقی کنیم. دکتر میترا عبدلی، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی در گفت‌وگو با جام‌جم مروری خواهد داشت بر عوارض یائسگی و شیوه کاهش و کنترل این عوارض.

یائسگی از کجا آغاز می‌شود

یائسگی از هنگام آخرین پریود قاعدگی تا 12 ماه بعد از آن تعریف می‌شود و علت آن، نارسایی تخمدان‌هاست. بر همین اساس، دوره بعد از یائسگی نیز به دوران بعد از آخرین قاعدگی گفته می‌شود.

سن یائسگی به صورت ژنتیک تعیین می‌شود و سایر عواملی که قبلا مطرح بود، ازجمله نژاد و... تاثیری در بروز آن ندارد و فقط عوامل موثر در نارسایی تخمدانی مانند سیگار، شیمی درمانی و رادیوتراپی و جراحی تخمدان می‌توانند وقوع آن را جلو بیندازند. نارسایی زودرس تخمدان به یائسگی قبل از 40 سال گفته می‌شود.

یائسگی، پرحرارت شروع می‌شود

علائم یائسگی، اغلب در یک تا دو سال بعد یائسگی باقی می‌ماند ولی به ندرت تا ده سال طول می‌کشد. این علائم شامل گرگرفتگی، اختلال خواب، دشواری در تمرکز و ناپایداری عاطفی است. در موارد مقاوم به درمان، زنان باید از نظر بیماری‌های تیروئید بررسی شوند.

علت گرگرفتگی وابسته به سیستم اعصاب مرکزی است که احتمالا از هیپوتالاموس آغاز می‌شود و سبب افزایش حرارت مرکزی بدن، سرعت متابولیسم و حرارت پوست می‌شود. این وقایع مرکزی بر اثر فعالیت‌های واسطه‌های شیمیایی در مغز آغاز می‌شود. شروع گرگرفتگی با قطع هورمون استروژن و نه کمبود آن اتفاق می‌افتد.

گرگرفتگی، عارضه‌ای قابل کنترل

برای کاهش گرگرفتگی به دنبال یائسگی، تغییر شیوه زندگی مانند پایین نگه داشتن دمای اتاق و پوشیدن لباس خنک و ترک استعمال سیگار و سعی در کاهش وزن تا حدی موثر است.

درمان‌های دارویی شامل برخی داروهای گیاهی مثل فیتواستروژن‌ها وبه میزان کمتر کوهوش سیاه (به این گیاه بومی آمریکا، ریشه مارپیچ هم می‌گویند که برای کاهش علائم و عوارض هورمونی خانم‌ها به کار می‌رود) می‌تواند موثر باشد.

ورزش، یادگیری و به کاربردن تکنیک‌های تنفس صحیح و استفاده از روش‌های طب سوزنی نیز از روش‌های خوب و موثر است.

داروهای شیمیایی هم شامل داروهای هورمونی مثل استروژن به تنهایی یا ترکیب استروژن و پروژسترون است که براساس صلاحدید پزشک انتخاب می‌شود. گاهی از داروهای هورمونی حاوی تستسترون (ترانس درمال) هم استفاده می‌شود که البته به علت عوارض قلبی - عروقی باید به مدت محدود تجویز شود.

برای درمان بی‌خوابی نیز می‌توان از روش‌های دارویی متعدد استفاده کرد.

یائسگی نباید با بی‌میلی جنسی همراه شود

کاهش استروژن و تستسترون، باعث تغییراتی در میل جنسی زنان و عملکرد جنسی شان می‌شود.

برخی زنان ممکن است،‌ در دوران یائسگی احساس بی میلی در رابطه جنسی داشته باشند که البته کاهش سطح استروژن تنها دلیل آن نیست، بلکه عواملی چون خشکی واژن، مشکلات کنترل مثانه، اختلالات خواب، افسردگی یا اضطراب و استرس و مصرف برخی داروها می‌تواند در بروز آن موثر باشد.

درمان خشکی ادراری تناسلی طی یائسگی با مقادیر کم داروهای هورمونی با تجویز پزشک براحتی ممکن است. مصرف این داروها در دوره مصرف یکساله بی‌‌خطر است، اما خطرات مصرف طولانی‌تر مشخص نیست و هرگونه خونریزی واژینال طی این دوره نیازمند بررسی است.

درمان با این داروهای هورمونی موضعی علائم ادراری و عفونت‌های ادراری را نیز کاهش می‌دهد.

پوکی استخوان، مسافر بدون بلیت یائسگی

استئوپروز یا همان پوکی استخوان، مشکلی جهانی در دوران یائسگی است که بر کیفیت زندگی زنان تاثیر اساسی دارد. به همین منظور،‌ غربالگری تراکم استخوان باید در گروه‌های پرخطر انجام شود. این عوامل خطر شامل سن، سابقه خانوادگی پوکی استخوان، نژاد آسیایی، سابقه شکستگی قبلی، جثه کوچک، یائسگی زودرس (زیر 40 سال)، سابقه برداشتن تخمدان‌ها در سنین پایین، دخانیات، کمبود دریافت کلسیم و ویتامین D، کم‌تحرکی و برخی بیماری‌های مرتبط مانند پرکاری غده تیروئید و پاراتیروئید و بیماری‌های مزمن کلیه می‌شود.

تست تراکم استخوان نوعی روش تصویربرداری است و براساس نتایج به دست آمده از آن، زنان در سه دسته سالم، کاهش تراکم استخوان،یا پوکی استخوان واضح قرار می‌گیرند. در تمام زنان،مشاوره برای تغییر شیوه زندگی انجام می‌شود که تاکید به مصرف روزانه 1000تا 1500 میلی‌گرم کلسیم و 400 تا 800 واحد ویتامین D است.

هورمون درمانی به طور موثر، باعث پیشگیری و درمان استئوپروز می‌شود ولی خطرات آن نیز باید سنجیده شده و افراد کاندیدای درمان باید به درستی انتخاب شوند.داروهای غیرهورمونی متنوعی نیز برای موارد پوکی استخوان وجود دارد که مکانیسم اکثر آنها جلوگیری از برداشت بیشتر استخوان و کمک به بازسازی و حفظ تراکم استخوان از دست رفته است.

آسیب‌پذیری قلب زنان یائسه

بیماری قلبی - عروقی علت اصلی مرگ زنان پس از بروز یائسگی است. البته افزایش خطر بیماری کرونری، عمدتا مربوط به زنان مسن و افرادی است که سال‌ها از یائسگی آنها گذشته است.

در گذشته، کاهش 50 درصدی مرگ در زنان مصرف‌کننده هورمون دیده شده بود، اما در حال حاضر مشخص شده، نه تنها هورمون‌درمانی از بیماری قلبی - عروقی در زنان سالم جلوگیری نمی‌کند بلکه سبب افزایش خطر حوادث قلبی عروقی در زنان مسن‌تر می‌شود. در مطالعات جدید مشاهده شد، با هورمون‌درمانی، خطر بیماری‌های عروق کرونری قلب، سرطان پستان، سکته مغزی، آمبولی ریه و دمانس افزایش می‌یابد. حتی مشخص شده، کاربرد طولانی‌مدت هورمون درمانی بیشتر از پنج سال با افزایش خطر سرطان پستان همراه است.

باید و نبایدهای هورمون درمانی پس از یائسگی

هدف اصلی هورمون درمانی به دلیل درمان علائم شدید گرگرفتگی است و علائم بعدی در مرتبه بعدی اهمیت برای دریافت داروهای هورمونی قرار دارند. هورمون‌درمانی در زنان پس از ارزیابی دقیق منافع و خطرات ناشی از آن بویژه در افراد پرخطر امکان‌پذیر است.

یکی از عوارض هورمون درمانی سرطان‌های آندومتر (رحم) و احتمال ایجاد لخته در عروق بزرگ است. مهم این است که زنان پس از یائسگی تحت مشاوره و تغییرات شیوه زندگی چون کاهش وزن، ورزش کردن و ترک مصرف سیگار و قلیان قرار گیرند.

پونه شیرازی

دانش و سلامت