چالش مالی نهادهای بین‌المللی

این جمله در آغاز منشور حقوق بشر آمده است، اما کشورهای موسس نهادهای حقوق‌ بشری چقدر روی این موضوع پایبند هستند و آن را اجرایی می‌کنند؟ در چند سال اخیر آمریکا بارها ایران را در موضوعات مختلف تحریم کرد و این روند تا جایی ادامه داشت که دارو در کشور کمیاب شد این موضوع نقض صریح حقوق بشر بود.

این‌که چرا تاکنون کشوری مانند آمریکا و عربستان که ناقضان اصلی حقوق بشر هستند، متهم نمی‌شوند موضوع گفت‌وگوی جام سیاست با دکتر علی آقا محمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است. مشروح این گفت‌وگو را بخوانید:

اکنون سازمان‌های بین‌المللی زیادی در جهان وجود دارند که در یک حوزه خاص فعالیت می‌کنند. ابتدا بفرمایید هدف تشکیل این سازمان‌ها و نهادها چیست؟

به نظر می‌رسد سازمان‌ها و نهادهایی که در جهان تاسیس می‌شوند و رسالتی برای خود تعریف می‌کنند با آنچه در عمل اتفاق می‌افتد فاصله زیادی دارد و همین فاصله نشان می‌دهد کشورهای دیگر قصد دارند به عنوان موسس این سازمان‌ها کشورهای دیگر را زیرنظر داشته باشند.

مشکلاتی که کشورهای دیگر با این سازمان‌ها پیدا می‌کنند ناشی از چه موضوعی است و چرا کشورهای موسس این نهادها هیچ زمانی متهم نمی‌شوند؟

در نهاد‌های بین‌المللی یک ضعف بزرگ وجود دارد. یکی از ضعف‌های اساسی این سازمان‌ها بحث تامین مالی است که تضادی را با وظایف اصلی آنها ایجاد می‌کند. الان بیشترین هزینه‌های مربوط به سازمان ملل و نهاد‌های مربوط به آن را یا آمریکا یا یکسری کشور‌های خاص می‌پردازند. همین موضوع باعث شده وقتی می‌خواهند درمورد کشور‌های تامین‌کننده بودجه قضاوت کنند، مورد تهدید قرار می‌گیرند و کشور‌های خاص می‌گویند که در صورت عمل به خلاف نظر ما بودجه را قطع خواهیم کرد.

در این مورد مصداق بارزی را به خاطر دارید؟

خاطرم هست در جایی مانند یونسکو که در مقطعی، مبنایش را بر این اساس گذاشت تا در مورد همه کشورها اظهار نظر کند آمریکا با صراحت تمام بودجه‌اش را قطع کرد و در اداره آن سازمان اختلال ایجاد شد. این موضوع در همه نهاد‌ها وجود دارد و خیلی هم نمی‌شود به اطلاعات و آمارها، بخصوص در جاهایی که جنبه ارزشی ایجاد می‌کند و با قضاوت همراه است اعتماد کرد. یکی از این موضوعات، موضوع حقوق بشر است که اولا با بحث زیادی همراه است و در ثانی جنبه قضاوتی در آن بالا است و می‌بینیم که آن مورد همیشه دچار مشکل است. مثلا می‌بینیم مسائل حقوق بشری که در آمریکا وجود دارد، مسائل بسیار برجسته‌ای است. یعنی می‌بینیم تعداد زیادی از مردم شاید از حقوقشان محروم هستند کما این‌که در انتخابات اخیر آمریکا شاهد بودیم که ترامپ بسیاری از این حقوق را محور قرار داد تا بتواند رای همین افراد و گروه‌های آسیب دیده را جذب کند. با صراحت آمد و حقوق پایمال شده انسانی را در جامعه آمریکا مطرح کرد. در دوره ریاست جمهوری اوباما شاهد بودیم درباره کسانی‌که خدمات اولیه رفاهی و سلامتی را نداشتند یک مانور بزرگ درباره‌شان ایجاد شد و اوباما توانست موضوعاتی را در این باره مطرح کند و نشان داد جامعه انسانی در آمریکا چقدر مورد محرومیت و ظلم قرار گرفته و حقوق انسان‌ها نادیده گرفته شده است، یا ظلم‌هایی که درباره خانواده‌ها می‌شود. به عنوان مثال آتش زدن کل اعضای خانواده‌ای که آنها در موردشان قضاوت کردند و گفتند که یک گروه منحرف بودند و همه خانواده را یکجا بدون هیچ دادگاه و محاکمه و اثباتی درباره صحت ماجرا آتش زدند. این موارد زیاد در جاهای مختلف مثل زندان گوانتانامو و زندان‌های دیگر اتفاق افتاده است که هیچ‌کدام در هیچ جای جهان محرومیتی ندارد گاهی هم که تحت تاثیر افکار عمومی بعضی از این مسائل از طرف کشور و نهادی دیگر پیگیری می‌شود با تهدید‌های قطع بودجه هیچ محرومیتی برای کشور خطاکار ایجاد نشده و پرونده از بین می‌رود. همین مثال را در مورد عربستان خیلی واضح تر می‌توان مشاهده کرد.

آیا کشور دیگری غیر از آمریکا وجود دارد که تا این اندازه ناقض حقوق بشر باشد؟

بله؛ عربستان همراه فعلی آمریکا. عربستان یک سیستمی است که حقوق بشر در آن هیچ معنا و مفهومی ندارد. یعنی یک خاندان سلطنتی بالا نشسته و تمام حقوق مربوط به آنها است و بقیه مردم هیچ حق خاصی را ندارند. یعنی در چنین موقعیتی نه حق رای وجود دارد،انتخاباتی وجود ندارد و همه چیز بر اساس تصمیم‌های خانوادگی شکل می‌گیرد و با یک وصیت گفته می‌شود که فرزندان من بعد از من سلطنت کنند و به این روش کشورشان اداره می‌شود. در آنجا هیچ زمانی بحث‌های حق رای و حقوق انسان‌ها و حق تعیین سرنوشت، مطرح نمی‌شود. ظلم‌ها از منطقه خودشان فراتر می‌رود و به مناطق دیگر نیز می‌رسد. کشتار‌هایی که عربستان در مناطق عرب نشین دیگر انجام می‌دهد و کوچ اجباری مردم آن کشور‌ها را بهمراه دارد. این کشور با عنوان رژیم کودک کش معروف شد و در مورد طرح‌هایی وسط آمد و تصمیماتی علیه آن گرفته شد و تا حدودی جلو رفت اما عربستان با انجام برخی مانورها و پرداخت قسمتی از بودجه سازمان‌های بین‌المللی نه تنها محکوم نشد بلکه عضو کمیسیون حقوق بشر نیز شناخته شد. حتی خود سازمان حقوق بشر نیز اعتراف کرد و گفت ما به دلیل اعتباری که نیاز داشتیم مجبور شدیم با عربستان این رویه را پیش بگیریم. در تمام جاهایی که ما نظارگر هستیم فراوان است. مثلا همین گزارش‌های اخیر که بین قطر و عربستان فراوان مطرح شده و بتازگی بعضی از نکات دارد خودنمایی می‌کند و مشخص شده که اینها چقدر کشتار‌های فاجعه‌آمیز را در یمن با گاز‌های مسموم انجام دادند و چقدر خانواده‌های ضعیف و کوچک و بی‌دفاع را کشتند، ولی میبینیم که وجود هیچ کدام از این جنایات،موجب ایجاد پرونده علیه عربستان نمی‌شود. این وابستگی‌های مالی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که شاید برای اصلاح ساختار باید مورد بررسی جدی قرار بگیرد.

گفت‌وگو: محمدحسین علی‌اکبری