آیین‌های رنگارنگ عید فطر در ایران زمین

به گزارش جام‌جم، عید سعید فطر ارزش و جایگاه والایی بین مسلمانان تمام جهان دارد و در هر کشور و سرزمینی با آداب و آیین خاصی برگزار می‌شود. در کشور ما هم این عید، عزیز است و پرقیمت و مردم با مراسم و آیین‌های خاصی عزیزش می‌دارند، بویژه آنان که با عمل کردن به توصیه پروردگارشان برای روزه گرفتن، حال دلخوش‌اند به این‌که خداوند عزوجل بهترین پاداش‌ها را برایشان در روز عید به ارمغان آورده است؛ ارمغانی از جنس «جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِین عِیداً». آنچه در نماز عید سعید فطر همگان برایش دست به دعا می‌شوند.

نماز عید فطر، عملی است که میان همه مسلمان مشترک است و معمولا اکثر مسلمانان آن را به جماعت می‌خوانند. در این میان اعمال مشترک و غیرمشترک دیگری هم هست که مسلمانان هر خطه و دیار از نیاکان خود فراگرفته و در گرامیداشت این روز به جا می‌آورند.

از لباس نو تا طبخ آش در یزد

مردم یزد برای این روز سراسر رحمت، برکت و نور به حدی ارزش قائل هستند که از چند روز قبل برای برگزاری مراسم آن لحظه‌شماری کرده و با نظافت منازل، خرید لباس نو، تهیه شیرینی و میوه‌های تازه فصل و برنامه ریزی برای دید و بازدید آشنایان و بستگان به استقبال این روز می‌روند.

از قدیم الایام در این خطه رسم بر این بوده است کسانی که نذر و نیازی دارند با تهیه شیرینی، آن را در محل برگزاری نماز عید فطر و قبل از اقامه نماز بین مردم توزیع می‌کردند. طبخ آش معروف به حضرت «ابوالفضل العباس(ع)» و توزیع آن در صبحگاه عید بین مردم از دیگر آداب و رسوم قدیمی این روز در بین یزدی‌هاست.

عیدی پر شور در خوزستان

مردم خونگرم و نجیب خوزستان چندین شبانه روز را به عید فطر اختصاص می‌دهند. در این میان عرب‌های خوزستان عید فطر را از جمله عیدهای باشکوه معنوی می‌دانند که از عید نوروز مهم تر بوده و باید به شکل خاصی برگزار شود. بنابراین به پیشواز عید می‌روند و چند روز مانده به پایان ماه رمضان به اعمال «ام‌الوسخ» و «ام‌الحلس» می‌رسند. در «ام‌الوسخ» یا همان روز «چرک»، به نظافت خانه‌های خود می‌پردازند و خانه را برای فرارسیدن عید و اکرام مهمان مهیا می‌کنند. در روز بعد از آن که «ام‌الحلس» نامیده می‌شود؛ یعنی روز نظافت بدن، به ظاهر خود می‌رسند.

نکته مهمی که در دید و بازدید عید فطر میان عرب‌های خوزستان بیشتر مشهود است، لزوم آغاز عید دیدنی از خانه بزرگان و سادات است. پدربزرگ، مادربزرگ، بزرگ محل. از یک نفر آغاز می‌شود و با ملحق شدن دیگران، جمعیتی در شهر به راه می‌افتد و الله‌گویان وارد منازل می‌شوند.

از سنت‌های دیگر مردم این خطه در روز عید، معطر کردن منازل با عود و بخور است. بساط قهوه خوردن هم که پایه ثابت مناسبت‌های گرامیداشت خوزستان است، در روز عید فطر جلوه‌ای خاص می‌گیرد، فنجان تلخ قهوه را قبول می‌کنند و سعی می‌کنند با شیرینی عید، کامشان را شیرین کنند.

بازگشت مازندرانی‌ها و گیلانی‌ها به روستاها

در استان‌های مازندران و گیلان مردم اعتقاد دارند که شب عید فطر همه اعضای خانواده باید در کنار هم باشند و با هم افطار کنند. افرادی که در شهر زندگی می‌کنند در روز عید به روستای محل تولد خود می‌روند و با پوشیدن لباس محلی و بردن غذای خود به طبیعت این روز را جشن می‌گیرند. یکی دیگر از نشانه‌های عید فطر در مازندران و گیلان رفتن به زیارت اهل قبور و دادن آش نذری است. همچنین مردم خیر مازنی و گیلک در این روز به ایتام و فقرا نیز کمک می‌کنند.

توجه خاص کردستانی‌ها به نیازمندان

عید فطر برای هموطنانمان در کردستان نیز جایگاه خاصی دارد، بویژه در خصوص نیکوکاری و رسیدگی به فقرا و نیازمندان. مردم در روز عید فطر در مساجد جمع شده و نذورات خود را پخش می‌کنند. همچنین در روزهای نزدیک به عید سعید فطر با تلاش و شوق فراوان زکات فطریه خود و افراد وابسته خانوادگی را در بین فقرا توزیع می‌کنند. مردم این استان در این روز غذاهای محلی خود را به عنوان نذری در قبرستان‌ها پخش می‌کنند.

نگاه به هلال ماه و چهره پاک کودکان در آذربایجان

پیشینه رویت هلال ماه در روستاهای آذربایجان شرقی حکایت‌های جالبی دارد. پیش از این‌که رادیو و تلویزیون وارد جامعه ایران شود، روستاییان برای رویت هلال ماه به پشت بام‌ها می‌رفتند و ساعت‌ها منتظر می‌ماندند. بزرگ‌ترها بعد از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یک کودک معصوم یا یک فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌کردند و اعتقاد داشتند که نگریستن به صورت آدم‌های بی‌نماز و روزه‌خوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت. نگاه کردن به‌ آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان استان، مرسوم است.

عید فطر و سوزن دوزی در سیستان و بلوچستان

عیدسعید فطر یکی از روزهای مهم در نواحی مختلف سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود. در این روز مردم لباس نو می‌پوشند و پس از 30 روز روزه‌دار بودن در محل‌هایی به نام «عیدگاه» جمع می‌شوند و نماز عیدفطر برپا می‌دارند. با توجه به زمان بر بودن دوخت البسه سوزن دوزی شده، زنان بلوچی در ماه رمضان به محض فراغت از کار منزل تا عصر به دوخت و دوز و «سوزن‌دوزی» لباس‌های مخصوص عید فطر خود و فرزندانشان مشغول می‌شوند. چند روز مانده به پایان ماه مبارک رمضان شهرهای بزرگ و مراکز خرید در بلوچستان به طور چشمگیری شلوغ می‌شوند و مردم شهرهای کوچک و روستاها برای تهیه ملزومات عید، خود را به شهرها می‌رسانند. در شب پایانی ماه مبارک رمضان، زنان بلوچ با تهیه و آماده کردن حنا که معمولا حنای محلی آن منطقه است، خود را برای مراسم حنابندان آماده می‌کنند. در این مراسم که شب قبل از عید فطر برگزار می‌شود، زنان و دختران با حنا نقش‌های مختلف و زیبایی را روی دست‌های خود می‌کشند.

هرمزگانی‌ها از ماه روزه سیر نمی‌شوند

مردم این منطقه بر این باورند که غذای روز عیدفطر برای کسانی که روزه بوده‌اند، مزه دیگری دارد که روزه‌خواران هرگز طعم آن را نخواهند چشید. عید فطر اهمیت ویژه‌ای برای مردم هرمزگان دارد به گونه‌ای که تا سه روز پس از آن به هم تبریک و شادباش می‌گویند. در روز عید فطر مردم این دیار برای عرض تبریک به خانه‌های هم رفته و با صبحانه عید شامل چای، برنج و گوشت، پذیرایی می‌شوند. خوردن مقداری گوشت یا حلیم در روز عید مرسوم است. پیرمردان و پیرزنان هرمزگانی از روز پس از عید فطر تا شش روز، روزه می‌گیرند. در جزیره قشم نیز در روز عید فطر و پس از ادای نماز عید، سفره گسترده‌ای پهن و از نمازگزاران پذیرایی می‌شود.