سفر‌کودکانه به‌ جزیره دانش

سیدمحسن حسینی بعد از تهیه‌ برنامه‌هایی مانند «چیستا» و «سرزمین دانایی» برای مخاطب نوجوان، این بار سراغ کودکان رفته و برنامه‌ای به نام «جزیره دانش» را برای آموزش علوم به این گروه سنی تدارک دیده است. این برنامه در 26 قسمت 22 دقیقه‌ای به سفارش مرکز اوج کودک و نوجوان تولید شده وبزودی از کانال نهال شبکه کودک پخش خواهد شد.

علم در قالب قصه

برنامه «جزیره دانش» در دکوری شبیه یک جزیره تولید می‌شود و ناخدا و ملوان با بازی امیر عدل‌پرور و رضا بهرامی، شخصیت‌هایی هستند که در هر قسمت، علوم پایه را در قالب ماجراهای داستانی به کودکان ارائه می‌کنند.

بر اساس توضیحات تهیه‌کننده، هدف این برنامه آشنایی بچه‌ها با علم اما به زبان جذاب و گیراست. وی به جام‌جم می‌گوید: مباحث علمی و آموزشی می‌تواند شیرین و جذاب باشد به شرط آن‌که به زبان قصه روایت شود و قالبی زیبا و تاثیرگذار داشته باشد. حسینی درباره تفاوت جزیره دانش با چیستا و سرزمین دانایی توضیح می‌دهد: در برنامه‌های قبلی مخاطبان اصلی ما نوجوانان بودند و از همین‌رو موضوعات علمی توسط مجریان برنامه به مخاطبان آموزش داده می‌شد، اما این بار کودکان هفت تا 12 سال مخاطب ما هستند و باید بتوانیم نظر آنها را جلب کنیم. در نتیجه به قصه روی آورده‌ایم و بازیگرانی داریم که مفاهیم و موضوعات علمی را در قالب قصه‌ طرح می‌کنند.

بر اساس توضیحات این تهیه‌کننده، پیش‌تولید برنامه جزیره دانش، تابستان سال گذشته آغاز و پاییز امسال تصویربرداری انجام شده و طی چند روز آینده تدوین مجموعه به پایان می‌رسد و آماده نمایش خواهد بود.

آزمایشگاهی روی آب

آزمایشگاه فیزیک، کاردستی‌های علمی، آزمایشگاه شیمی، زیست‌شناسی و پروژه‌های علمی از جمله بخش‌های برنامه جزیره دانش است.

براساس توضیحات حسینی، آزمایشگاه فیزیک بخشی از برنامه است که در آن پدیده‌های فیزیکی و شیوه کارکرد آنها به کودکان آموزش داده شده و در آزمایشگاه شیمی نیز بچه‌ها با پدیده‌های شیمیایی مانند اسیدها، بازها، معرف‌ها و تغییرات شیمیایی ناشی از ترکیب و تجزیه مواد آشنا می‌شوند.

این تهیه‌کننده تاکید می‌کند: تمام آزمایش‌ها از کتاب‌های درسی بچه‌ها گرفته شده و 90 درصد آنها در خانه یا مدرسه قابل اجراست. همچنین در این برنامه ساخت برخی کاردستی‌های علمی را به بچه‌ها آموزش می‌دهیم که اگر دوست داشتند در خانه یا مدرسه بسازند.

پروژه‌های علمی بخش دیگری از این برنامه است که بر اساس توضیحات حسینی، ابداعات و اختراعات علمی و نیز پژوهش‌ها و دستاوردهای علمی دانش‌‌آموزان را معرفی می‌کند که عمدتا در کلاس‌های سوم تا ششم مشغول به تحصیل هستند.

وی در این باره توضیح داد: برای این بخش از برنامه سراغ دانش‌آموزانی رفتیم که در جشنواره‌های علمی مانند جشنواره جابربن‌حیان، منتخب و برگزیده‌ شده‌اند و در بخشی از برنامه، پروژه‌های علمی این دانش‌آموزان را معرفی کرده‌ایم.

بخش زیست‌شناسی در برنامه جزیره دانش به معرفی جانوران و حقایق علمی درباره گونه‌های مختلف جانوری اختصاص دارد. تهیه‌کننده برنامه توضیح می‌دهد که در این بخش برخی نکات مطرح شده درباره جانوران مطرح می‌شود مثلا این‌که گربه‌ها امکان تشخیص مزه‌ شیرین را ندارند یا دلفین‌ها برای هم اسم می‌گذارند و می‌توانند تلفنی با هم صحبت کنند. حسینی درباره منابع علمی این برنامه توضیح داد: تحقیقات متعددی صورت گرفته و تازه‌ترین دستاوردهای علمی برای این بخش از برنامه ترجمه شده است. هر نکته‌ای که صحت آن مورد تردید بوده از برنامه حذف شده و درباره اطلاعات مربوط به جانوران از سایت باغ‌وحش‌های معروف دنیا از جمله باغ‌وحش سن‌دیگو استفاده کرده‌ایم.

ملوان و سوال‌هایش

رضا بهرامی، بازیگر نقش ملوان در جزیره دانش، سال‌ها در عرصه تئاتر کودک و نوجوان فعالیت کرده است. او جزیره دانش را تمثیلی از جهان می‌داند و توضیح می‌دهد: در این جهان کوچک که دکوری خاص و متفاوت دارد، تجربه‌های علمی به کمک قصه‌های ناخدا و ملوان در اختیار کودکان قرار می‌گیرد.

این بازیگر، ملوان را شخصیتی کنجکاو توصیف می‌کند که سوالات بسیار در ذهن دارد و میل به یافتن پاسخ این پرسش‌ها، باعث می‌شود که او از ناخدا کمک بگیرد. وی توضیح می‌دهد: به بهانه پاسخ دادن به سوالات ملوان، بسیاری از مسائل علمی در این برنامه آموزش داده می‌شود و در مجموع به بچه‌ها نشان می‌دهد که چطور علم می‌تواند در زندگی آدم‌ها تاثیر فوق‌العاده داشته باشد و کیفیت زندگی آنها را ارتقا بدهد.

بهرامی درباره بازیگری برای کودکان می‌گوید: بچه‌ها را دست‌کم‌ نمی‌گیریم، چون آنها درک بالایی دارند و به واسطه دسترسی به فناوری‌ از اطلاعات قابل توجهی برخوردارند. برای همین در ایفای نقش ملوان صداسازی نمی‌کنیم، از نصیحت خبری نیست و صرفا در تلاشیم که بچه‌ها هم از نظر علمی و هم بصری- سرگرمی از این برنامه سود ببرند.

ناخدا و تجربه‌هایش

امیرعدل‌‌پرور، بازیگر نقش ناخدا ضمن بازیگری در نمایش‌های کودکان و نوجوانان، در زمینه کارگردانی تئاتر کودک هم دستی بر آتش دارد. این بازیگر همچنین سابقه بازی در مجموعه عروسکی «کارا و کوشا» را دارد که از شبکه دو برای گروه سنی کودک به نمایش درآمده است.

این بازیگر به عنوان ناخدا، نقش دانای کل را در جزیره دانش به‌عهده دارد و درباره این نقش توضیح می‌دهد: ناخدا، فردی با تجربه و دانشمند است؛ علومی را به ملوان آموزش می‌دهد که برای بچه‌ها هم جذاب و قابل توجه باشد. ناخدا در این برنامه نقش آموزش‌دهنده را به‌عهده دارد؛ از تجربه‌هایش می‌گوید، قصه‌ها و روایت‌های آموزنده تعریف می‌کند و در عین حال سعی دارد که مهربان و دوست‌داشتنی باشد. عدل‌پرور با اشاره به این‌که معمولا تصویری که مخاطب کودک از ناخدا در فیلم‌ها، کارتون‌ها و سریال‌های تلویزیونی دیده، فردی خشن و جدی است، درباره ناخدای جزیره دانش می‌گوید: تلاش کردم کمی از شخصیت محکم ناخدا را حفظ کنم و رابطه استادی و شاگردی بین او و ملوان را جدی نشان بدهم، اما در عین حال شیرینی‌هایی در شخصیت، او ایجاد کنم که بچه‌ها احساس ناراحتی نکنند.

این بازیگر ضمن اشاره به خنده‌های جذاب ناخدا، از تلاش و کوشش برای نمایش یک شخصیت ملایم و مهربان خبر می‌دهد و تاکید می‌کند: بازی برای کودکان و جلب نظر آنها نیازمند ریزه‌کاری‌هایی است که امیدوارم از پس آنها برآمده باشم.

ساده و کودکانه

یکی از ویژگی‌های برنامه جزیره دانش، دکور و طراحی فضای آن است. مهسا خامنایی، طراح فضا و صحنه این برنامه دانش‌آموخته رشته گرافیک و مدرس دانشگاه است و نیز در زمینه طراحی و تصویرگری کتاب کودک تجربیاتی دارد که از آن جمله می‌‌توان به مجموعه حیوانات اهلی و کتاب‌ قصه‌های انگشتی اشاره کرد.

این طراح درباره ایده اولیه ساخت دکور و طراحی فضای‌ جزیره دانش، می‌گوید: تهیه‌کننده برنامه می‌خواست فضای برنامه، ساده بوده و ابعاد پیچیده و درهم نداشته باشد. به این نتیجه رسیدم که طراحی خطی با رنگ‌های محدود می‌تواند نظر تهیه‌کننده را برآورده کند و در ضمن حواس کودکان را از اتفاقات برنامه و آزمایش‌ها پرت نکند. خامنایی ضمن اشاره به روانی و سادگی خطوط در طراحی فضای این برنامه، توضیح می‌دهد: سعی کردم فضایی نرم و روان ایجاد کنم که شبیه کارهای کودکان باشد. به همین دلیل همه طراحی‌ها در درجه اول با دست انجام شده است. همچنین از رنگ‌آمیزی شلوغ و استفاده از رنگ‌های متنوع هم پرهیز کردم که توجه و تاکید اصلی روی آزمایش‌ها باشد و به همین دلیل هر جا از رنگ استفاده شده، تخت و محدود است.

آذر مهاجر

رادیو و تلویزیون