طلای کثیف، صاحب ندارد

زباله ها اصلی ترین معضل زیست محیطی و شهری کشورهستند، درحالی که برای جمع آوری غیراصولی طلای کثیف ، مافیاهای کوچک وبزرگ درشهرهای مختلف شکل گرفته است، اما هنوزجمع آوری وبازیافت اصولی آن درکلانشهرها و شهرستان ها

کد خبر: ۹۹۷۴۳

به یک چرخه منظم وکامل ازسوی شهرداری ها تبدیل نشده است؛حتی پایتخت با تمام امکاناتش با شکل گیری مدیریت جدید به سمت جمع آوری مکانیزه زباله حرکت کرده و قصد دارد کهریزک را به عنوان محل انباشت 40ساله زباله ازبحران نجات دهد.
جمع آوری 4500تن زباله سالانه تولید شده در کشور به طورقطع اقدامی دوسویه است که در یک طرف مدیریت شهری با توسعه امکانات و توجه به اهمیت جمع آوری زباله قرارگرفته ودرسوی دیگرآن مردم به عنوان تولیدکنندگان زباله قرارگرفته اند که اگر هر دو سوی این چرخه به وظایف خود عمل نکنند فتح شهربه دست زباله ها حتمی است.
براساس پژوهش های صورت گرفته ضایعات سمی و خطرناک حاصل از فعالیت در بخشهای مختلف صنعت ، کشاورزی ، خدمات و تجارت ، در طول سالیان متمادی بدون توجه به اصول مهندسی و زیست محیطی در زمین یا آبهای پذیرنده دفع می شود، اما با گذشت زمان و مشخص شدن اثرات سوئ ناشی از دفع غیراصولی این مواد در محیط و عوارض مخاطره آمیز آن بر موجودات زنده، لزوم اجرای برنامه های مدیریت این مواد آشکار می شود.
پسماندهای بیمارستانی به خاطر ویژگی های خاص خود هم در دسته زباله های خانگی و هم شبه خانگی و هم در دسته زباله های خطرناک قرار دارد، ولی پتانسیل خطرزایی حاد آن بیشتر از زباله های خانگی است.
در این طرح نیز سعی بر شناسایی پتانسیل خطر و مشخصه های اجرایی مدیریت مناسب برای دفع زباله های بیمارستانی شده است.

آغاز چرخه، تفکیک از مبدا
یکی ازمراحل مهم جمع آوری زباله های مسکونی تفکیک زباله است که هنوزدر کلانشهری مثل تهران شکل اجرایی به خود نگرفته است وهمچنان شهروندان زباله های تر و خشک را بدون تفکیک در پلاستیک های زباله ریخته و بیرون منازل خود می گذارند.
زیان های اقتصادی ناشی ازاین اتفاق آنقدرهست که می توان درآمد حاصل ازآن سیستم جمع آوری زباله را درسطح شهرها بهینه سازی کرد.
در هرحال سالانه 70میلیارد تومان برای جمع آوری زباله در شهر تهران هزینه می شود که درصورت تفکیک از مبدا و بهره برداری بهینه از زباله ها و سرمایه گذاری در این بخش می توان ازاین هزینه سرسام آور با یک مدیریت جامع کاست ؛ البته در کلانشهرها و شهرستان های کوچک ترنیزهزینه های مشابه این رقم هزینه می شود که می توان با یک برنامه مدون در کاهش هزینه شهرداری ها اثر گذاشت.
درچند سال گذشته بارها طرح تفکیک زباله ازمبدا مطرح وحتی به صورت آزمایشی ومقطعی در بعضی مناطق تهران و شهرستان اجرا شد که به دلیل نبود یک سیستم اجرایی منظم هنوز به طور فراگیر شکل اجرایی به خود نگرفته است. رفع این مشکل و تفکیک زباله ازمبدا اولین نقطه برای مدیریت زباله است.

جمع آوری مکانیزه، نقطه آغاز
با آغازسال 85بنابرطرح مدیریت شهرداری تهران ، جمع آوری مکانیزه زباله در بعضی از مناطق شهر تهران آغازشد و بنا به گفته محمد باقرقالیباف، شهردار تهران از ابتدای سال 86تمامی زباله های تهران باید به صورت مکانیزه جمع آوری شود.
همچنین به گفته مصطفی سلیمی - مدیرعامل سازمان خدمات موتوری شهرداری تهران - درحال حاضر 45ناحیه شهرداری تهران زباله ها را به صورت مکانیزه جمع آوری می کنند وتا پایان سال ، 129ناحیه شهرداری تهران نیزاقدام به جمع آوری مکانیزه خواهند کرد.
سلیمی در خصوص چگونگی اجرای این طرح توضیح می دهد: جمع آوری زباله ها به صورت مکانیزه با استفاده از خودروهای روبسته استاندارد و با حداقل دخالت نیروی انسانی صورت می گیرد و شهروندان در ساعت مقرر زباله های خود را در مخازن نصب شده در خیابان ها و معابر محل سکونتشان قرار می دهند و خودروهای حمل زباله نیز به جمع آوری و حمل زباله اقدام می کنند.
وی با اشاره به وجود معابر باریک و بلند در برخی مناطق شهری تهران و عدم امکان تردد خودرو در آنها گفت : در این گونه معابر زباله ها از طریق مخازن نصب شده که چرخدار نیز هستند توسط نیروی انسانی به محل مشخصی که برای دپوی مخازن در نظر گرفته شده برده می شوند و از آنجا به وسیله خودروهای حمل زباله منتقل می شوند.
اما معایبی در جمع آوری غیرمکانیزه زباله ها وجود دارد که ازآن جمله می توان به پخش زباله در مقابل منازل ، سطح کوچه و خیابان ها،امکان دسترسی زباله برای جانوران موذی، سختی شرایط جمع آوری زباله برای نیروی انسانی ، تردد زیاد ماشین آلات زباله در سطح شهر، نشت شیرابه از خودروها و آلودگی معابر، عدم امکان تفکیک زباله از مبدا، تنوع و نا زیبایی ماشین آلات جمع آوری و حمل زباله ، عملیات انسانی در شرایط غیر بهداشتی، مشکل بودن مدیریت ماشین آلات اشاره کرد.
همچنین جمع آوری مکانیزه زباله شهری نیز دارای محاسنی است که می توان ازآن جمله به صرفه جویی در زمان جمع آوری زباله ، صرفه جویی در هزینه جمع آوری زباله، جلوگیری از تردد بیش از اندازه خودروها و کاهش آلودگی های ناشی از آن ، کاهش حجم زباله بارگیری شده با استفاده از سیستم کمپکت ، افزایش بهداشت عمومی در جمع آوری زباله ها ،امکان ذخیره سازی موقت زباله در مکان های امن ، جلوگیری از انتشار آلودگی و دسترسی جانوران موذی به زباله ها، افزایش ضریب ایمنی و بهداشتی ماموران جمع آوری زباله و آماده سازی شرایط اولیه تفکیک مواد زائد از طریق نصب مخازن اختصاصی زباله اشاره کرد.
اما اجرای این طرح درروزهای اولیه با تمام محاسنی که دارد، در مناطقی از تهران مشکلاتی به همراه داشته است. ریزش شیرابه زباله های تر، به دلیل تفکیک نشدن آن درمخازن درنظرگرفته شده که درساعت گرم روزباعث بوی تعفن و همچنین جمع شدن حشرات موذی شده است.
همچنین جمع آوری درساعات اولیه شب (ساعت 21) درخیابان هایی که موجب ایجاد ترافیک می شود، عدم نظم شهروندان درتخلیه بموقع زباله های خود در ساعت مشخص شده وباقی ماندن زباله ها در مخازن در ساعات روز آینده و... ازجمله مشکلات اجرای این طرح است.

شهروندان و جمع آوری زباله
به گفته محسن صادقیان مدیر کل خدمات شهری شهرداری تهران، روزانه 25هزار نفر به جمع آوری زباله ، نظافت معابر شهر و نگهداری از فضاهای سبز و بوستان ها می پردازند که فعالیت این تعداد کارگر بیش از حد معمول در جهان است.
وی می افزاید : با این حال ، شاهد هستیم در برخی مناطق تهران به دلیل رعایت نکردن برخی شهروندان ، وضعیت به گونه ای است که انگار کسی شهر را تمیز نمی کند.
وی ، میانگین تولید روزانه زباله در تهران را حدود 8هزار تن اعلام و خاطرنشان کرد: از آنجا که بخش زیادی از این زباله ها را زباله تر تشکیل می دهد، امکان تبدیل مجدد آنها وجود ندارد و شهرداری مجبور است هزینه زیادی را برای دفع آنها پرداخت کند.
صادقیان با اشاره به افزایش تولید زباله تر در فصل تابستان به دلیل گرمای هوا، گفت : درصورتی که شهروندان توجه بیشتری به نحوه مصرف مواد غذایی و تولید زباله داشته باشند، می توان از حجم تولید زباله و هزینه های ناشی از جمع آوری ، انتقال و دفع آن کاست.
وی از همکاری نکردن برخی افراد در جمع آوری زباله انتقاد کرد و گفت : متاسفانه بعضی از شهروندان زباله های خود را در خیابان ها می ریزند که بعضا باعث ایجاد ترافیک و موجب کار مضاعف برای کارگران شهرداری می شود.
به گفته صادقیان ، هم اکنون کارکنان شهرداری روزانه حدود یکصد میلیون مترمربع از فضای عمومی شهر تهران را با استفاده از روشهای سنتی و مکانیزه پاکسازی می کنند. نکات مطرح شده ازسوی مدیرکل خدمات شهری شهرداری تهران نشان ازاهمیت نقش شهروندان درخصوص حفظ پاکیزگی شهری است.
به طورمشخص اگرشهروندان به طورمستمرو جدی درحفظ فضاهای عمومی شهرنکوشند، به طورقطع هیچ مدیریت شهری نمی تواند درارائه خدمات موفق باشد.

جنگل های شمال ، بی سلاح درمقابل زباله
زباله های هرشهری دست به تخریب منطقه ای می زنند ودرمناطق جنگلی شمال ، دست به تخریب زیبا ترین دستاورد طبیعی زده اند.
به طوری که به گفته محمد عاقل منش رئیس شورای اسلامی شهر رشت ، در حال حاضر حجم زباله بسیار نگران کننده است. براساس آخرین آمار در شهر رشت با 530هزار نفر جمعیت ، روزانه بالغ بر پانصد تن زباله تولید می شود که از این مقدار بخشی در کارخانه کمپوست به کود آلی تبدیل شده و بیش از سیصد الی چهارصد تن زباله در جنگلهای زیبای 1487هکتاری سراوان تخلیه می شود.
تخلیه زباله دربالا دست پارک جنگلی سراوان به گونه است که حامد خسروی مسوول دفتر حوزه مدیریت اداره کل منابع طبیعی گیلان دراین باره می گوید: دفن زباله های شهری و روستایی در بالادست پارک جنگلی سراوان و روان شدن شیرابه های ناشی از تجمیع زباله در بستر رودخانه سیاهرود، منجر به آلوده شدن رودخانه و انقراض برخی از گونه های ارزشمند این منطقه شده است.
وی افزود: علی رغم ارزش حیاتی ، اکوتوریستی و اکوسیستمی حاکم بر فضای پارک جنگلی سراوان ، متاسفانه زباله های شهری و روستایی در این منطقه دفن می شوند که در این راستا بوی زننده ناشی از روان شدن شیرابه های ناشی از تجمیع زباله ها در بستر رودخانه سیاهرود، منجر به آلودگی رودخانه و انقراض برخی از گونه های گیاهی کهن ارزشمند این منطقه شده است.
براساس پژوهش ها، در صورت ادامه دفن زباله ها در سراوان ، بیش از 12درصد گونه های درختی گیلان نابود می شوند که برخی از این گونه ها دارای ارزش کشوری و جهانی هستند.
البته این اتفاق تنها برای جنگلهای شمال نیست ، بلکه حاشیه اکثرشهرها با این معضل روبه روست. توجه به نهادینه کردن یک روش علمی با توجه به وجود قانون پساماندها می تواند دررفع اصلی ترین مشکل شهری یعنی جمع آوری زباله ها موثر باشد.