زندگی شهید همدانی به روایت «پیام ماهی‌ها»

چه شد که وارد فعالیت‌های ادبی و هنری شدید؟

نوشتن را همزمان با رفتن به منطقه شروع کردم و مطالبی را درباره جبهه و جنگ می‌نوشتم که پس از پایان جنگ یادداشت‌هایم را جمع‌آوری کردم و به توصیه دوستان نزد مرتضی سرهنگی بردم که آن زمان تازه دفتر ادبیات و هنر مقاومت در حوزه هنری راه‌اندازی کرده بودند. اینگونه بود که نخستین کتابم با عنوان «نقطه رهایی» در سال 1369 منتشر شد. سال بعد دومین کتابم را با نام «غربت هور» چاپ کردم. سال 75 کتاب «عقابان بازی‌دراز» را منتشر کردم. در همان مقطع کنگره سرداران شهید تهران برگزار می‌شد و کتاب «مردان مرد» را به همین مناسبت چاپ کردم. به دلیل مسئولیتی که در لشکر 27 سپاه به عنوان معاون فرهنگی داشتم خود به خود به این وادی کشیده شدم و به امور هنری و فرهنگی مشغول شدم. 27 سال در لشکر 27 بودم و پس از آن در سال 78 به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس رفتم تا سال گذشته که بازنشست شدم در مقام رئیس سازمان هنری و ادبیات دفاع مقدس مشغول به کار بودم.

27 سال در لشکر 27 سپاه...! این 27 سال حساب‌شده و از روی عمد بود؟

نه، از سال 61 که در لشکر 27 بودم و پس از آن به بنیاد حفظ آثار منتقل شدم.

چه شد که به فکر نگارش کتاب «پیام ماهی‌ها» افتادید؟

این کتاب در حقیقت مصاحبه طولانی ‌با شهید حاج‌حسین همدانی است که توسط آقای حسین بهزادی انجام شده بود. بخشی از آن در کتابی با نام «مهتاب خین» چاپ شد.

«خین» ...؟

خین نام روستایی است در نزدیکی خرمشهر، بین این شهر و شلمچه که رودی از کنار آن می‌گذرد که به نهر خین معروف است.

به هر روی، بخشی از آن مصاحبه در این کتاب در قالب پرسش و پاسخ منتشر شد که زندگی شهید همدانی را تا سال 1361 دربر می‌گرفت. پس از آن‌که شهید همدانی به شهادت رسید، تصمیم گرفتیم این مصاحبه را در کتابی کم‌حجم‌تر چاپ کنیم که مقاطع بیشتری از زندگی این شهید را دربر بگیرد.

هفت روز پس از شهادت شهید همدانی نگارش این کتاب را آغاز کردم و همزمان با مراسم چهلم این شهید، کتاب منتشر شد که از بدو تولد او تا لحظه شهادت ایشان را دربرمی‌گیرد که به صورت مستند و اول شخص از زبان شهید همدانی روایت می‌شود که خوشبختانه امسال در کنار کتاب «ر» به قلم مریم برادران در بخش مستند مورد تقدیر قرار گرفت.

به شما چند سکه جایزه دادند؟

همه‌جا منتشر شده است. به هر کدام از ما 10 سکه جایزه دادند.

رهبر معظم انقلاب درباره این کتاب صحبت کردند؟

نه، ایشان بر کتاب «همپای صاعقه» تقریظ نوشتند و درباره کتاب‌های «ضربت متقابل»، «گردان نهم»، «کالک‌های خاکی» و «ققنوس فاتح» صحبت کردند.

پس از تقریظ رهبر معظم انقلاب بر کتابتان چه احساسی داشتید؟ جایی خواندم به نقل از شهید همدانی گفته بودید: « شما چقدر آدم‌های بی‌احساسی هستید. ما نظامی‌ها اگر آقا یک خوب بهمان بدهد کلاهمان را هوا می‌اندازیم»

بعد از تقریظ آقا، به دیدارشان مشرف شدیم و در آنجا سه بار لفظ «خیلی خوب، خیلی خوب، خیلی خوب» را به کار بردند. شهید همدانی وقتی مطلع شد به شوخی به من گفت: اگر آقا در رژه یا جایی دیگر به ما یک خوب بگویند سینه‌خیز می‌رویم.» به هر حال، دلگرمی‌ها و تشویق‌های آقا ما را در راهمان مصمم‌تر می‌کند و به توصیه ایشان همین راه را در کتاب‌های دیگر نیز دنبال خواهیم کرد.

برخی معتقدند بیشتر کتاب‌هایی که در حوزه ادبیات دفاع مقدس منتشر می‌شود کیفیت لازم را ندارد. به عنوان فردی که سال‌هاست در این عرصه فعال است، آثار این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خوب و بد همه جا هست. همان‌طور که در دیگر حوزه‌ها شاهد انتشار آثار ضعیف و قوی هستیم در حوزه ادبیات مقدس هم آثار مختلفی منتشر می‌شود که برخی از نظر کیفیت محتوا، چاپ، صفحه‌آرایی، طرح جلد و... خوبی دارند و بعضی‌ها هم شامل استانداردهای لازم نیستند. البته در بحث دفاع مقدس به دلیل تعدد مراکز مختلف و برگزاری جشنواره‌های گوناگون در شهرستان‌‌ها که به انتشار کتاب در این حوزه می‌پردازند شاهد افت کیفیت هستیم. برای مثال وقتی موسسه‌ای اعلام می‌کند که امسال می‌خواهد 100 کتاب در این حوزه منتشر کند، قطعا نباید انتظار داشت این آثار کیفیت لازم را داشته باشند. با وجود این، هستند ناشران بخش خصوصی که در حوزه دفاع مقدس،کتاب‌های خوبی منتشر می‌کنند.

به نظر شما ناشران خصوصی موفق‌تر عمل می‌کنند؟

از نظر کیفیت موفقند ولی در بحث مالی در مضیقه‌اند. با توجه به وضعیت اقتصادی کشور فعالیت در حوزه نشر سخت است.

به نظر شما کل بازار کتاب با این شرایط دسته و پنجه نرم می‌کند یا کتاب‌های دفاع مقدس دچار افت مخاطب شده‌اند؟

کتاب‌های دفاع مقدس مخاطب دارد؛ شمارگان 20 هزارتایی و 30 هزارتایی گویای این امر است. جدا از شرایط اقتصادی که گریبانگیر کل حوزه نشر کشور شده است؛ کتاب‌های دفاع مقدسی در بخش توزیع دچار ضعف هستند. این همه کتابفروشی روبه‌روی دانشگاه تهران هست، اما تک و توک کتاب‌های دفاع مقدس را عرضه می‌کنند. این کتابفروشی‌ها به آثار دفاع مقدس روی خوش نشان نمی‌دهند. آنها کتاب خاطرات فلان فرمانده جنگ جهانی اول را دارند ولی کتاب شهید همت را نه.

چرا این کتاب‌فروشی‌ها تمایلی به فروش آثار دفاع مقدس ندارند؟

دلایل متعددی دارد که بخشی از آن ایدئولوژیک است و بخشی سیاسی و بخشی اقتصادی و... به هر حال بخش توزیع از معضلات اصلی کتاب‌های دفاع مقدسی است.

پس مخاطب این کتاب‌ها برای تهیه آنها به کجا باید رجوع کند؟ به ناشران؟

بله، باید به ناشر رجوع کند یا در نمایشگاه‌های کتاب مستقیم از خود ناشر خریداری کند. البته بحث فروش اینترنتی هنوز در این حوزه جا نیفتاده که می‌تواند راهکار موثری باشد.

تاکید رهبری بر نگارش رمان در حوزه دفاع مقدس

دوشنبه، 13 مهر 1394 با حضرت آقا قرار ملاقات داشتیم. سردار همدانی یکشنبه برای سوریه پرواز داشت. وقتی از دیدار با رهبری باخبر شد، سفرش را به تأخیر انداخت. در این جلسه کتاب‌های مختلفی از دفاع مقدس مانند «مهتاب خین» ، «گردان نهم» ، «حبیب تولدی دیگر» ،«ماه همراه بچه‌هاست»، «در هاله‌ای از غبار»، «ضربت متقابل» و... به نمایش گذاشته شده بود.

بخشی از صحبت‌های ایشان به تأثیر رمان در انتقال اندیشه‌ها و فرهنگ دفاع مقدس اختصاص داشت. معظم‌له در این دیدار فرمودند که این کتاب‌ها، کتاب‌های خوبی‌ست و من هم با علاقه آنها را مطالعه می‌کنم. از برخی از این کتاب‌ها می‌توان رمان نوشت. سپس ایشان به کتاب «ضربت متقابل» اشاره کردند و گفتند که از این کتاب می‌توان 20 رمان نوشت.بخش دیگر صحبت‌های ایشان در آن روز، به استفاده دیگر کشورها از قالب رمان برای انتقال اندیشه‌هایشان اختصاص داشت.

کمیل انتظاری

فرهنگ و هنر