یادداشت

مستقیم، سرِ جمالزاده!

یکی بود، یکی نبود. سال‌های سال، حدود یک قرن پیش، یک جوان 30 ساله ایرانی دست به کار مهم و عجیبی زد و در زمانه تسلط و جولانِ سنت، پیشگامانه حرکتی مدرنیستی انجام داد. محمدعلی جمالزاده، گرچه فقط دوران کمی را در ایران گذراند و پس از آن برای تحصیل به لبنان رفت و بعد فرانسه و سرانجام ساکن ژنو شد و در همین شهر هم در 105 سالگی درگذشت – در چنین روزی و در 1376- اما به هیچ وجه از احوالات زندگی مردم ایران بی خبر نبود و علاقه و دلبستگی خاصی به این آب و خاک داشت.
کد خبر: ۹۶۵۶۰۱

پیشرو بودن این نویسنده و مترجم شهیر ایرانی به ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن زمان همچون نوشتن داستان‌های کوتاه و واقعگرا مربوط می‌شود؛ آن هم موقعی که اطاله کلام و نوشتار و متوسل شدن به تمثیل و کنایه، مایه تبختر ادبی بود. به همین دلیل هم او را به عنوان پدر داستان‌نویسی کوتاه ایران و شروع‌کننده سبک واقع‌گرایی در ادبیات فارسی می‌شناسند.

البته بخشی از این خصوصیات را قطعا باید مربوط به زندگی او در فرنگ و در فضایی مدرن دانست. اما هرچه بود او موفق شد در زمانه‌ای که ایران هنوز درگیر مناسبات سنتی بود و بویژه در ادبیات با گونه ادبی داستان کوتاه آشنایی نداشت، قصه‌های خواندنی و دلنشین کوتاهی بنویسد که حالا به‌طرز غریبی با زندگی پرشتاب و سرسام‌آور ما در عصر مدرنیته همخوانی و سنخیت دارد و آن مفید و موجزنویسی، تا دلتان بخواهد برای جماعت انبوه بی‌حوصله و کم‌طاقت، پرکاربرد است.

نکته دیگر این‌که اولین‌ها همیشه در ذهن تاریخ می‌مانند و ماندگار می‌شوند؛ این جمالزاده بود که در آن سال‌های دور خیلی جلوتر از زمان خود را دید و کوتاه‌نویسی را در ادبیات فارسی باب کرد. همان کاری که نویسنده‌ای مثل گی دوموپاسان، در قرن 19 میلادی انجام داد و در زمانه قدرت بلامنازع رمان‌های قطور، فلاش فورواردی به عصر حاضر زد و با نوشتن داستان‌هایی کوتاه، هوای تازه‌ای را در ادبیات به وجود آورد. از این رو جمالزاده هم باوجود تولد و حیات در گذشته، هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود و نوشته‌های او حکم عتیقه‌هایی نو را دارد.

پس چه خوب که قدردان این آینده‌نگری باشیم و سطح دانشمان را که جمالزاده، صرفا نام خیابانی در حوالی میدان انقلاب تهران است، ارتقا دهیم. چه خوب است که در این خنکای پاییز و سرمای پیش روی زمستان، در تاکسی، اتوبوس و مترو و در هر فرصت کوتاهی که نصیبمان می‌شود، داستان‌های خواندنی جمالزاده را از طریق تلفن همراه بخوانیم و این عیش ادبیاتی را به دیگران هم منتقل کنیم.

علی رستگار

فرهنگ و هنر

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها