مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک = طغیان بیماری‌های میکروبی

دبیر انجمن میکروب‌شناسی ایران هفته گذشته با اعلام این خبر به رسانه‌ها زنگ خطری جدی را در حوزه بهداشت و سلامت عمومی مردم به صدا درآورد. دکتر محمد‌مهدی فیض‌آبادی در گفت‌وگو با جام‌جم نیز با ابراز تاسف ازمصرف بی‌رویه و گاهی تجویزهای زیاد آنتی‌بیوتیک در کشور به کاهش تاثیر آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر بیماری و نیاز بیماران به داروهای قوی به عنوان پیامد ناخوشایند این روند اشاره کرده و می‌گوید: این درست است که میکروب شناسان در آزمایشگاه‌ها به شناسایی میکروب‌ها و مقاومت آنها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها می‌پردازند و نتایج حاصل را به پزشکان ارائه می‌دهند. اما فقط این مساله موجب کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک نمی‌شود بلکه کاهش سرانه مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور نیازمند همکاری بخش‌های تشخیص و درمان است.

این متخصص میکروب‌شناسی با اشاره به تجویز نابجای آنتی‌بیوتیک توسط پزشکان در برخی موارد، تاکید می‌کند: تنها راهی که به کاهش مقاومت میکروب‌ها و پیشگیری از طغیان بیماری‌های میکروبی در کشور می‌انجامد ارائه و اجرای نظامی است که به افزایش آگاهی مردم از دوران تحصیل در مدارس برای مصرف صحیح و بجای آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کند. همچنین بر روند مصرف تخصصی آنتی‌بیوتیک‌ها نیز نظارت داشته باشد. یعنی از روش‌هایی و با دادن امتیازات یا اختیاراتی به پزشکانی که در این زمینه تخصص دارند جلوی تجویز و مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور گرفته شود.

آسیب آنتی‌بیوتیکی به رشد کودکان

در مورد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در اطفال این نکته باید دقت شود که در بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا اسهال و استفراغ ساده نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک نیست و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک چه به صورت سر خود و چه اصرار پزشک برای تجویز آنتی‌بیوتیک می‌تواند به ایجاد گونه‌های مقاوم باکتری منجر شود.

دکــتر بهادر میررحیمی، متخصص داروسازی بالینی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک معضل قرن جدید هستند و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک تبدیل به عامل اول مرگ و میر در جهان شوند. بر‌خلاف باور غلط این بدن کودک نیست که به آنتی‌بیوتیک مقاوم می‌ شود، بلکه مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک باعث مقاوم شدن باکتری می‌شود که حتی می‌تواند خود والدین را هم درگیر کند.

وی تاکید می‌کند: علاوه‌بر این مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید روده شود که این مساله در دراز مدت به اسهال‌های طولانی، سوء‌تغذیه و عدم جذب مناسب مواد لازم برای رشد ذهنی و جسمی کودک و بروز انواع مشکلات مانند حساسیت و آلرژی شود.

دکتر فیض‌آبادی نیز در این باره می‌گوید‌: از آنجا که سیستم ایمنی و غدد لنفاوی کودکان توسعه نیافته است بر اثر مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک آسیب بیشتری می‌بینند. به گونه‌ای که کودک را با مشکلاتی در زمینه رشد با بروز کم کاری در مغز استخوان مواجه می‌کند.

درمان گلو درد، آنتی‌بیوتیک نیست

اغلب موارد گلو درد در کودکان ویروسی بوده و دادن آنتی‌بیوتیک اثری روی شدت بیماری یا کوتاه شدن مدت درمان ندارد، اما می‌تواند به بروز عوارض نا‌خواسته دارویی و بروز مقاومت میکروبی منجر شود.

به همین دلیل دکتر میر‌رحیمی تاکید می‌کند: بر خلاف تصور موجود رنگ ترشحات یا نمای حلق به تنهایی نشان‌دهنده عفونت چرکی نیست و باید مجموعه‌ای از علائم در کنار هم به همراه معاینه پزشک برای تشخیص چرکی‌بودن گلودرد استفاده شود. در صورت تشخیص پزشک و قطعی شدن تشخیص عفونت، فواید درمان مانند پیشگیری از تب روماتیسمی به عوارض ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها غلبه داشته و مصرف آنها منطقی خواهد بود.

تکمیل دوره درمان ضروری است

تکمیل دوره درمان بعد از عدم استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از مقاومت میکروبی است. مصرف آنتی‌بیوتیک ابتدا باعث کاهش سرعت رشد و فعالیت میکروب‌ها می‌شود که دلیل بهبود اولیه این مساله است، اما باکتری‌ها در بدن بیمار موجود هستند و باید زمان کافی برای کشته شدن و حذف میکروب از بدن توسط سیستم ایمنی داده شود.

دکتر میر‌رحیمی در این باره توضیح می‌دهد: در صورتی که دوره درمان ناقص بماند باکتری دوباره شروع به رشد و تکثیر و بیماری‌زایی کرده و بیماری با شدت بیشتر بازمی‌گردد. زیرا در صورتی که دوره درمان تکمیل نشود باکتری به آنتی‌بیوتیکی که ناقص مصرف شده مقاوم شده و مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد.

ناسازگاری لبنیات با آنتی‌بیوتیک

در مورد مصرف مواد خوراکی همراه آنتی‌بیوتیک‌ها باید به صورتی موردی از دکتر داروساز خود کسب اطلاع کنید. اکثر آنتی‌بیوتیک‌ها منع مصرف غذایی خاصی در کودکان ندارند. آنتی‌بیوتیک‌هایی که با لبنیات نباید مصرف شوند مانند سیپروفلوکساسین یا تتراسایکلین به علت همین تداخل با کلسیم در کودکان بخصوص سنین پایین و قبل از مدرسه منع مصرف دارند.

معمولا به علت تحریک گوارشی آنتی‌بیوتیک‌ها نباید آنها را با معده پر مصرف کرد و حتما باید از داروساز خود در این مورد سوال کرد. برای تشویق کودک به خوردن دارویی که طعم مناسبی ندارد می‌توان خوراکی که کودک علاقه دارد را بلافاصله بعد از دارو به وی داد تا هم طعم دارو را بپوشاند و هم دفعات بعد راحت‌تر دارو را مصرف کند.

هشدار نسبت به مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک

دبیر انجمن میکروب‌شناسی ایران هشدار می‌دهد: جلوگیری از افزایش مقاومت میکروب در برابر آنتی‌بیوتیک در کشور ما نیازمند اقدامات عاجلانه است، زیرا اگر در این خصوص اقدامی نشود مشکلات عدیده‌ای گریبانگیر حوزه سلامت کشور خواهد شد. گروه‌های مختلف پزشکی باید در کنار هم نسبت به عوارض مصرف آنتی‌بیوتیک آگاه شوند و این دارو را کمتر تجویز کنند و از طرفی هنگام مراجعه بیمار به مطب نسبت به عوارض مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک هشدار دهند.

پونه شیرازی‌