بسیاری از کتاب‌های موسیقی بدآموزی دارد

او این موفقیت را با کتاب هارمونی جامع کاربردی کسب کرد؛ کتابی که اثر مرجع در حوزه موسیقی محسوب می‌شود.

روشن‌روان ضمن توضیح درباره این اثر و هدف از نگارش آن، از بسیاری کتاب‌های موسیقی که به صورت تالیفی و ترجمه‌ای، نشانی غلط به هنرجویان می‌دهد، انتقاد می‌کند و می‌گوید این کتاب‌ها بدآموزی دارد. گفت‌وگو با این آهنگساز، مدرس و مولف را بخوانید.

در مقام آهنگسازی شناخته‌ شده، با نگارش کتاب هارمونی جامع کاربردی موفق شدید نظر داوران جایزه کتاب سال را به این اثر جلب کنید و در این جایزه شایسته تقدیر شوید. درباره این کتاب توضیح دهید.

هارمونی جامع کاربردی، یک کتاب تخصصی و مربوط به هارمونی است که ارتباط مستقیم دارد با آهنگسازی از ابتدای پیدایش هارمونی یعنی حدود قرن 17 تا ورود به موسیقی آتونال که دهه 1930 میلادی است. کتاب تمام این فاصله را پوشش می‌دهد و با مثال‌های زیاد به زبان ساده نوشته شده و سیستم آن به لحاظ آموزشی متفاوت با سیستمی است که در کتاب‌های هارمونی ترجمه شده وجود دارد. هدف کتاب این است که هنرجو از ابتدا به سمت خلاقیت هنری پیش برود و بتواند دروس آهنگسازی را شروع کند. هارمونی، کاربرد مستقیم در آهنگسازی پیدا می‌کند. به همین دلیل سرفصل دروسش، هم چیدمانش و هم نحوه آموزش آن متفاوت با سایر کتاب‌هاست. برای من کتاب ویژه‌ای است و برای کسانی که علاقه‌مند به هارمونی یا آهنگسازی هستند، کتابی است مفید که می‌توان بدون معلم (اگر خوب خوانده شود) آن را یاد گرفت. تمریناتی که در کتاب وجود دارد، با آهنگسازی ارتباط مستقیم دارد. درباره بعضی موارد که یک آهنگساز تازه کار را شروع می‌کند، در این اثر اطلاعاتی هست. راجع به فرم ها، بسط و گسترش و چگونگی ساخت ملودی‌ها و بسیاری دیگر از موارد، تمریناتی که لازم است یک هنرجو انجام دهد تا سرانجام به یک آهنگساز تبدیل شود، در کتاب گنجانده شده است. این کتاب محصول 48 سال تدریس من و همین‌طور حاصل مطالعه بسیاری از کتاب‌های هارمونی است که به زبان‌های دیگر نوشته یا ترجمه شده است. نوشتن این اثر از زمانی که شروع شد تا زمانی که به پایان رسید، حدود 10 سال طول کشیده است.

دقیقا می‌خواستم همین موضوعی را که مطرح کردید، بپرسم. سابقه آهنگسازی و تدریس شما در نگارش این کتاب چقدر نقش داشته است؟

در 48 سالی که هارمونی درس می‌دادم، سبک‌های مختلف را تجربه کرده‌ام. کتاب‌هایی را که در این زمینه به فارسی ترجمه شده، دیده و مطالعه کرده‌ام و نتیجه را روی شاگردان مختلف که با معلمان مختلف کار کرده‌اند، سنجیده‌ام، نتیجه شد روشی که در کتاب ارائه شده است. مشکلی که در کتاب‌ها و سیستم‌های آموزشی دیگر دیده می‌شود، این است که هنرجو فرمول‌هایی یاد می‌گیرد که یاد گرفتنش جالب است. در آن روش خط ملودی به هنرجو داده شده و عددهایی زیرش گذاشته می‌شود. بعد به او می‌گویند عددها را روی خط بنویسید و مساله را این جوری حل کنید. این طوری نه کسی هارمونی یاد می‌گیرد، نه کسی آهنگساز می‌شود. اشکال بزرگ‌تر این که بعد از مدتی، بخش اعظم یا تمام چیزی که هنرجویان یاد گرفته‌اند، فراموش می‌شود. با این روش که در کتابم مطرح کردم، هنرجو هرگز از یاد نمی‌برد آنچه را که یاد می‌گیرد و برای همیشه در ذهنش می‌ماند و چون خودش تصمیم می‌گیرد چگونه ملودی را بسازد و بسط و گسترش دهد، همین باعث می‌شود ضمن این که خلاقیت به خرج می‌دهد، هرگز فراموش نکند. کسانی که با این روش کار کردند، آهنگسازان خوبی در کشور هستند یا در کشورهای دیگر تحصیلات عالی موسیقی را می‌گذرانند.

به نظر می‌رسد در زمینه کتاب‌های تخصصی تالیفی در حوزه موسیقی غنی نیستیم. نظر شما در این باره چیست؟

کتاب‌های زیادی ترجمه یا نوشته می‌شود. عمده کتاب‌هایی که منتشر شده، مشکلات اساسی دارند. کسانی که آنها را نوشتند، خودشان موسیقی نمی‌دانستند. به عبارتی این کتاب‌ها بدآموزی دارد. مطالبی هم که نوشتند برخی کاملا غلط و برخی بعضا غلط است، چون نویسنده که خود را نوازنده فلان ساز می‌دانسته، برای شاگردانش کتابی نوشته که هنرجو وقتی آن را خواند و یاد گرفت تا آخر عمر راه را اشتباه خواهد رفت و به هرکس هم بخواهد آموزش دهد، اشتباه آموزش می‌دهد. این مشکلی است که در کتاب‌ها هست و همواره در جلسات مختلف که در ارشاد یا در دیدار با مسئولان داشتم، این موضوع را مطرح کردم و گفتم کتاب‌ها قبل از چاپ باید در یک مرجع موسیقی به تصویب برسد. آنها باید ملاحظه و تایید کنند، بعد چاپ شود. گویا کتاب‌های موسیقی از هیچ فیلتری عبور نمی‌کند و اشکالات زیادی برای هنرجویان موسیقی ایجاد می‌کند.

پرسشی را که مطرح می‌کنم، باید اول می‌پرسیدم. آهنگسازان بزرگی داریم که در شاخه‌های مختلف کار کردند. شما تجربه زیادی در ساخت موسیقی و آهنگسازی و تدریس دارید. چطور شد که به نوشتن روی آوردید‌؟

سال‌هاست مشغول این کار هستم. منتها مشغله‌هایی مانند فعالیت آموزشی و آهنگسازی و مدیریت اجازه نمی‌داده کتاب‌هایم را کامل کنم. در دوران تدریس در دانشگاه چند جزوه آموزشی تهیه کردم که هنوز مورد استفاده دانشجویان است. مثلا کتابی را سال 63 از نیمه گذراندم اما تا امروز مانده و تمام نشده. این است که بسیاری از کارهای تالیفی من به دلیل مشغله در زمینه آهنگسازی و تدریس و مدیریت نیمه‌کاره مانده است. حالا تالیف کتاب هارمونی جامع کاربردی راهی باز کرده و امیدوارم بتوانم در این راه، کتابی را که سال 63 شروع کردم، به سرانجام برسانم.

درباره این کتاب هم صحبت می‌کنید.

کتابی است در زمینه سازشناسی و ارکستراسیون موسیقی ایرانی که فکر کنم مثل هارمونی جامع کاربردی کتاب مرجع شود.

شما وقتی آهنگ می‌سازید،‌ حس بهتری دارید یا وقتی کتاب می‌نویسید یا زمانی که آموزش می‌دهید؟

هر سه. یک معلم که آهنگساز هم هست و کتاب هم می‌نویسد، از تمام کارهایی که می‌کند، لذت می‌برد، ‌ضمن این که این سه مرتبط با هم هستند. یعنی آنچه آهنگسازی می‌کنم، سر کلاس هم تدریس می‌کنم. دانشجوی من از دانش آهنگسازی من استفاده مستقیم می‌کند و از من می‌خواهد برایش توضیح دهم که چطور این آهنگ را ساختم. تمام اینها برای خود ما ارزش ویژه‌ای دارد.

از آخرین فعالیت‌هایتان در زمینه آهنگسازی بگویید.

چند کار آماده برای ضبط و اجرا دارم. منتظرم شرایط ضبط فراهم شود. تصور می‌کنم در تابستان و پاییز آینده به سامان برسد.

سجاد روشنی - فرهنگ و هنر