دست‌ شهرستانی‌ها به تجهیزات پزشکی‌ نمی‌رسد

کافی است اهل تهران باشید یا در یکی از کلانشهرهای کشور زندگی کنید تا از انواع و اقسام تجهیزات و امکانات پزشکی بهره‌مند شوید. در همین شهر تهران، گاهی در یک خیابان به حدی تجهیزات پزشکی توزیع شده است که تعداد این تجهیزات گاه از تعداد بیماران متقاضی این تجهیزات، بالاتر می‌زند، اما در مقابل، در برخی شهرهای محروم و دورافتاده کشور، تا کیلومترها هیچ اثری از یک دستگاه تصویربرداری پزشکی پیدا نمی‌کنید.

تورم امکانات در یک منطقه و فقر تجهیزات پزشکی در نقطه‌ای دیگر، موجب شده بسیاری از بیماران، رنج سفر را به جان بخرند و برای دوا و درمان به کلانشهرها مراجعه کنند.

همین مهاجرت‌های اجباری، خود به خود هزینه درمان بیمار را بالاتر می‌برد، زیرا در آن صورت باید هزینه سفر و اقامت موقت در کلانشهر را هم به پای هزینه‌های درمان بیمار نوشت.

در سطحی کلان‌تر نیز باید در نظر داشت که تجمیع تجهیزات پزشکی در کلانشهرها به پدیده مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ دامن می‌زند.

بدیهی است وقتی بیماری به ساده‌ترین تجهیزات پزشکی در شهرش دسترسی نداشته باشد، آن بیمار ناخودآگاه ترغیب می‌شود هر طور شده، ساکن کلانشهرها شود، حتی اگر مجبور باشد در حاشیه شهر زندگی کند.

شلوغ شدن مراکز درمانی در کلانشهرها را هم باید آفت دیگر این اوضاع ناعادلانه دانست. زمانی که تجهیزات پزشکی برای یک شهروند ساکن مناطق دورافتاده از مرکز، تبدیل به کیمیا بشود، باید به این شهروند حق داد که شال و کلاه کند و برای دریافت امکانات درمانی به کلانشهرها سفر کند.

این وضعیت نامتعادل، بی‌شباهت به سرطان نیست؛ جایی که سلول‌های یک نقطه از بدن، بدون منطق رشد می‌کنند، تا جایی که بیمار را از پای درمی‌آورند.

توزیع سرطان گونه تجهیزات پزشکی در ایران، سال‌هاست زنگ هشدارش به صدا درآمده است؛ هشداری که اگر جدی نگیریم می‌‌تواند نظام سلامت را هم از پای بیندازد.

فقط توزیع عادلانه کافی نیست

انواع تجهیزات معاینه بیمار، آزمایشگاه‌های تخصصی، دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی، تجهیزات درمانی، تجهیزات اتاق عمل و تجهیزات توانبخشی، مجموعه‌ای از لوازم و تجهیزات پزشکی است که توزیع ناعادلانه آن، بسیاری از بیماران را از دریافت خدمات درمانی مطلوب، محروم کرده است.

اما دکتر داریوش طاهرخانی، عضو شورای عالی نظام پزشکی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: فقط توزیع عادلانه تجهیزات پزشکی کافی نیست. در همین شهر تهران هم خیلی اوقات بیماران به دلیل این که توان مالی‌شان اجازه نمی‌دهد، نمی‌توانند از یک سری تجهیزات پزشکی بهره ببرند.

بنابراین به گفته این مقام مسئول، توزیع عادلانه وقتی جواب می‌دهد که با تسهیل در دسترسی بیماران همراه شود: «یعنی ساکنان مناطق محروم، هم این امکان را داشته باشند که به تجهیزات پزشکی دسترسی داشته باشند و هم این خدمات متناسب با وسع مالی بیماران باشد.»

این کارشناس نظام سلامت معتقد است تجمیع تجهیزات پزشکی در کلانشهرها، معضلی است که باید با مدیریت منطقی حل شود: «پیشنهاد مشخص ما این است که هر سه استان کشور را به عنوان یک استان معین در نظر بگیرند و تجهیزات پزشکی را متناسب با این استان‌های معین توزیع کنند. این کار حتما موجب می‌شود توزیع تجهیزات پزشکی در کشور، رنگ و بوی عادلانه‌تری به خود بگیرد.»

51 هزار میلیارد تومان اعتبار می‌خواهیم

طرح تحول سلامت به عنوان بزرگ‌ترین طرح اجتماعی دولت، در طول یک سال و 9 ماه اخیر تلاش زیادی کرده است تا توزیع تجهیزات پزشکی در کشور را به ریل عدالت بازگرداند، اما با وجود همه تلاش‌ها و دستاوردهایی که در این زمینه حاصل شده، هنوز هم با نقطه مطلوب، فاصله معناداری داریم.

دکتر علی ماهر، معاون فنی و برنامه‌ریزی معاونت درمان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم اضافه می‌کند: از ابتدای اجرای طرح تحول سلامت، بیش از 10 هزار پزشک تمام وقت در نقاط مختلف کشور توزیع شده که بیش از 4000 نفر از این پزشکان در مناطق محروم توزیع شده‌اند. همچنین در طول این مدت، هزاران تجهیزات پزشکی با اعتباری بالغ بر هزار میلیارد تومان با اولویت مناطق محروم در کشور توزیع شده است.

ساخت 256 کلینیک مخصوص ارائه خدمات سرپایی برای دسترسی ارزان بیماران به خدمات تخصصی و تجهیزات پزشکی، توزیع بیش از 25 هزار قلم تجهیزات سرمایه‌ای با اولویت مناطق محروم و توزیع بیش از صد هزار قلم تجهیزات هتلینگ بیمارستان‌ها برای تجهیز مراکز درمانی، اقداماتی است که این مقام مسئول در دفاع از عملکرد این وزارتخانه مطرح می‌کند.

اما وقتی از ماهر می‌پرسیم پس چرا با وجود این هنوز هم خیلی از بیماران مناطق محروم از فقر تجهیزات پزشکی در مناطق محل زندگی‌شان ناراضی هستند، این مقام مسئول، این گلایه‌ها را قبول دارد و می‌گوید: برای رسیدن به استانداردهای بین‌المللی در توزیع امکانات، خدمات و تجهیزات پزشکی به حداقل پنج سال زمان نیاز داریم.

علاوه بر این، ماهر یادآوری می‌کند که برای رسیدن به کف استانداردهای پزشکی کشورهای منطقه مثل کشور ترکیه، حداقل به 51 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم.

نظام ارجاع و سطح‌بندی، کلید حل ریشه‌ای مشکل

دکتر طیب قدیمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی کردستان، در منطقه‌ای مسئولیت خدمات بهداشت و درمانی را به عهده گرفته است که در آن نقاط محروم زیادی به چشم می‌آید. قدیمی هم در گفت‌وگو با جام‌جم تائید می‌کند که پس از اجرای طرح تحول سلامت، اوضاع تجهیزات پزشکی در این استان، بسیار بهتر از قبل شده است، اما در عین حال این مقام مسئول، رفع کلی این چالش در سراسر نقاط کشور را منوط به اجرای نظام ارجاع، سطح‌بندی، راهنمای بالینی و حذف درمان‌های غیرضروری و القایی می‌داند.

به عقیده او، اگر درمان‌های غیرضروری و القایی حذف شود، خیلی از مهاجرت‌های درمانی بی‌مورد هم حذف می‌شود.

اجرای نظام ارجاع و سطح‌بندی هم به این معنی است که هر فرد به تناسب بیماری‌اش به سطوح مختلف درمان دسترسی داشته باشد و با تشخیص پزشک خانواده، بهره‌مندی از پزشک متخصص و تجهیزات پزشکی برایش مهیا باشد.

این تغییرات ساختاری در نظام سلامت که به گفته قدیمی، نهادینه شدنش چند سال طول می‌کشد، موجب می‌شود هم در هزینه‌های درمانی صرفه‌جویی شود و هم ساکنان هر منطقه از کشور با توجه به نیاز واقعی‌شان به خدمات درمانی و تجهیزات پزشکی دسترسی داشته باشند.

امین جلالوند - جامعه