حمایت رسانه ملی از فناوری‌های بومی

قدرت اقتصادی ژاپن

کشور ژاپن نه منابع زیرزمینی و نه زمین‌ زیادی برای کشت دارد، اما یکی از قدرت‌های اقتصادی بزرگ در دنیاست یا دیگر کشورهای اروپایی و جنوب شرق آسیا هم چنین شرایطی دارند. این در حالی است که ایران در کنار منابع زیرزمینی امتیازات دیگری نیز دارد. در حال حاضر ما 32 پارک علم و فناوری، 170 واحد مرکز فناوری، 3500 شرکت دانش بنیان و 25 هزار فناور داریم که از این تعداد 30 درصد از فناوران ما اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و بقیه آنها دانش‌آموخته دانشگاه‌ها هستند. بنابراین ظرفیت علمی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد، اما تا به امروز کمتر از این ظرفیت استفاده شده است.

در همین راستا، چندی پیش سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری با دکتر محمد سرافراز، رئیس سازمان صدا و سیما و جمعی از معاونان دو نهاد برای اجرای سیاست‌های کلی کشور در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی و پاسخگویی به نیازهای فناورانه رسانه ملی تفاهم‌نامه‌ای را امضاء کردند.

این همکاری با اهدافی از جمله فرهنگسازی و ترویج علم و فناوری در جامعه از راه تولید برنامه‌های مشترک، حمایت از محصولات و خدمات دانش‌بنیان ساخت داخل و در نظر گرفتن تخفیف فرهنگی در تبلیغ و معرفی کالاهای دانش‌بنیان ساخت داخل به امضا رسیده است. بنابراین صدا و سیما در راستای این فرهنگ نقش بسزایی دارد.

اصلاح الگوهای رفتار

پرویز کرمی، دبیر ستاد توسعه فرهنگ، علم، فناوری و اقتصاد درباره این تفاهم‌نامه و گسترش ترویج فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان به جام‌جم می‌گوید: این تفاهم‌نامه در راستای تثبیت اقتصاد دانش‌بنیان و پایه و اساس اصلی اقتصاد مقاومتی است. این مساله مد نظر مقام معظم رهبری است و بارها بر این مساله از سوی ایشان تاکید شده است.

وی ادامه می‌دهد: راه برون‌رفت کشور از اقتصاد نفتی و اقتصادی که مبتنی بر منابع زیرزمینی و خام فروشی است، ترویج فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان است. به همین دلیل ستاد توسعه فرهنگ علم فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان راه‌اندازی شده و وظایفی برایش تعریف شده است. براساس تحقق اهداف اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران می‌توانیم به جایگاه برتر علم و فناوری در منطقه دست یابیم، فقط کافی است الگوی رفتاری در سطوح مختلف جامعه در حوزه فرهنگی و اجتماعی اصلاح شود. این اصلاح رفتار اهمیت ویژه‌ای در تثبیت اقتصاد دانش‌بنیان دارد.

به گفته کرمی در حال حاضر معاونت علمی و فناوری 14 ستاد اصلی دارد که درباره موضوعات علم و فناوری در حوزه‌های مختلف کار می‌کنند.

حمایت مادی و معنوی

دبیر ستاد توسعه فرهنگ، علم، فناوری و اقتصاد با اشاره به تخفیف فرهنگی در تبلیغ و معرفی کالاهای دانش‌بنیان ساخت داخل می‌گوید: حمایت مادی و معنوی از تجاری‌سازی و بومی‌سازی فناوری‌ها و نوآوری‌ها توسط شرکت‌های دانش‌بنیان نقش به سزایی دارد و در این راستا صدا و سیما برای کمک به این شرکت‌ها می‌تواند با دادن تخفیف، کالاهای داخلی را معرفی کند.

کرمی در پاسخ به این سوال که چه راهکارهایی برای ترویج فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان به صدا و سیما پیشنهاد می‌کنید؟ توضیح می‌دهد: طبق گفته امام راحل، صدا و سیما دانشگاه است. بنابراین آحاد مردم، رادیو و تلویزیون را جزئی از خانواده خود می‌دانند و بخشی از زمان فردی و جمعی خود را با آن سپری می‌کنند. رسانه در زمینه فرهنگسازی، تغییر نگاه و معرفی اسلوب جدید سبک‌زندگی، قدرت خارق‌العاده‌ای دارد. به همین دلیل بخشی از ترویج مفاهیم اقتصادی دانش‌بنیان، گفتمان علم و فناوری، درک و آشناسازی فرصت‌های ناشی از کسب و کارهای نوین و ایجاد فرهنگ کارآفرینی بر دوش صدا و سیماست.

آموزش مجازی به کودکان

سازمان صدا و سیما به خاطر نقشی که دارد، می‌تواند از سنین پایین با ساخت برنامه‌های متنوع، رفتارهای کارآفرینی و شناسایی پدیده‌های نوظهور را به نونهالان، کودکان و نوجوانان آموزش بدهد. الان آموزش‌های ما در جامعه حضوری و مجازی تقسیم شده و رادیو و تلویزیون نقش بی‌بدیلی در آموزش‌های مجازی دارد.

کرمی از برنامه‌سازان می‌خواهد که انتقال پیام در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان را به برنامه‌های غیرنمایشی محدود نکنند و از فضای نمایشی هم استفاده کنند، وی معتقد است هر چقدر عناصر منتقل‌کننده پیام به مخاطب بیشتر باشد، اثرگذاری پیام افزایش می‌یابد. در واقع آثار نمایشی، قله فعالیت‌ها در انتقال پیام به مخاطب است.

فرهنگسازی در زمینه استفاده از فناوری

محمود شیخ زین‌الدین، معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری هم ضمن ابراز خرسندی از انعقاد این تفاهم‌نامه برای ترویج فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان به جام‌جم می‌گوید: خوشبختانه صدا و سیما قرار شده این مبحث را به عنوان مهم‌ترین مولفه اقتصاد مقاومتی در برنامه‌های متنوع مورد توجه قرار دهد تا بتواند در این زمینه فرهنگسازی کند. در این حوزه می‌توانیم به معنای عمومی فرهنگسازی کنیم. یعنی با توجه به ظرفیت انسانی و توسعه علم و فناوری که داریم خیلی سریع از اتکا به درآمدهای نفتی و سرمایه‌گذاری زیرزمینی جدا شویم و به سرمایه روی زمین توجه کنیم.

به گفته این کارشناس، این مبحث ظرف یک شب به نتیجه نمی‌رسد و با وجود این‌که این مساله سال‌هاست مطرح می‌شود، اما هنوز به نتایج دلخواه نرسیده‌ایم. باید انگاره‌های ذهنی‌مان را تغییر بدهیم و از نیروی فارغ‌التحصیل و متخصص بیشتر استفاده کنیم. دانشگاه‌های ما بدانند یک بخش از اقتصاد محسوب می‌شوند و نسبت به فارغ‌التحصیلان مسئولیت دارند. بنابراین باید آموزش‌هایی به دانشجویان بدهند تا وقتی آنها وارد بازار کار شدند، روی پای خودشان بایستند. طبیعی است رسانه در این حوزه نقش مهمی به‌عهده دارد.

رسانه ملی مردم را آگاه می‌کند

از 12 سال پیش مبحث ایجاد پارک‌های فناوری و مراکز رشد فراهم شده و از چهار سال پیش هم حمایت از مراکز دانش‌بنیان آغاز شده، اما یکی از مشکلات عمده در این زمینه نبود اطلاعات و آگاهی از سوی مردم است. هیچ تغییری در کشور اتفاق نمی‌افتد، مگر این‌که مردم آن بخواهند و تلاش کنند مسئولان را مورد سوال قرار بدهند. بنابراین در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان باید انگاره‌های ذهنی مردم را تغییر بدهیم و صدا و سیما در این زمینه می‌تواند نقش کلیدی داشته باشد.

به نظر معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری، این فرهنگ هم فقط در قالب برنامه‌های علمی در شبکه‌های تخصصی به نتیجه نمی‌رسد و باید چنین برنامه‌هایی از شبکه‌های عمومی پر مخاطب همچون شبکه‌های یک، دو و سه پخش شود که هم مخاطب عام دارند و هم بیننده جوان. زیرا وقتی یک مبحث در یک شبکه تخصصی مورد بررسی قرار می‌گیرد قابل قیاس با شبکه عمومی و پر مخاطب نیست. در حال حاضر صدا و سیما گام‌های خوبی در این باره برداشته و بهتر است این اقدام ادامه پیدا کند.

تبلیغات ارزان محصولات بومی

یکی از مشکلات عمده شرکت‌های دانش‌بنیان، دسترسی نداشتن به بازار است. به گفته زین‌الدین، صدا و سیما می‌تواند با فراهم کردن تسهیلات و امکانات برای این شرکت‌ها و دریافت تعرفه کمتر برای تبلیغ محصولات‌شان در این زمینه به آنها کمک کند. به همین دلیل یکی دیگر از کارهای صداو سیما، تفاوت قائل شدن میان شرکت‌هایی است که تسلط به دانش و نوآوری در محصول دارند و شرکت‌هایی که صرفا یک محصول را می‌فروشند.

وی استفاده از ساختارهای مختلف برنامه‌سازی در حوزه ترویج فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان را ضروری می‌داند و عنوان می‌کند: برنامه‌سازان صدا و سیما باید از ساختارهای مختلف ازجمله انیمیشن، نمایش، گفت‌وگو و... بهره ببرند تا بتوانیم با کمک هم فرهنگسازی کنیم. نباید در انتقال پیام محدودیت داشته باشیم. ما می‌خواهیم با کمک صدا و سیما پنجره‌ای باز کنیم تا بحث اقتصاد دانش‌بنیان را گسترش بدهیم، زیرا این مبحث اقتصادی و اجتماعی است و باید همه مردم درگیر شوند تا نوآوری و خلاقیت ظهور پیدا کند.

هدایت درست افکار عمومی

علیرضا محمدپور، مدیر گروه اقتصاد و توسعه شبکه پنج نیز درباره نقش صدا و سیما برای ترویج فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان به جام‌جم می‌گوید: توجه به نقش دانش در اقتصاد و رشد اقتصادی موضوع جدیدی نیست. در گذشته فناوری و دانش عوامل برون‌زا بر تولید و رشد اقتصادی تاثیر داشته است، ولی امروز اعتقاد بر این است این عوامل درون‌زا بوده و به کارایی کلیه عوامل و منابع رشد اقتصادی تاثیر می‌گذارد.

وی ادامه می‌دهد: اصطلاح اقتصاد دانش‌بنیان، گویای نقش دانش و فناوری در جریان اقتصاد است و در تحقق اقتصاد مقاومتی نیز دارای اهمیت ویژه‌ای است. امروز سه مولفه اقتصاد دانش‌بنیان، تولید دانش، انتشار دانش و کاربرد دانش است. بنابراین آموزش، سرمایه‌گذاری انسانی، سیاست‌های حمایتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، وجود محیط مناسب اجتماعی، اقتصادی و قانونی برای سرمایه‌گذاری، تولید و تجارت از جمله پیش‌نیازهای دانش اقتصاد بنیان است. به همین منظور نقش بی‌بدیل رسانه‌ها بویژه رسانه ملی مشهود است.

این مدیر گروه با اشاره به این‌که رسانه ملی می‌تواند ضمن فرهنگسازی و جهت‌دهی این نوع دیدگاه، نقش اساسی داشته باشد، می‌گوید: آنچه اختصاصا در این زمینه مورد تاکید بوده و مهم به نظر می‌رسد، جایگاه و نقش رسانه ملی در سیاستگذاری، شکل‌دهی فرهنگ عمومی و هدایت درست افکار عمومی است. امروز جامعه‌ای توسعه یافته تلقی می‌شود که بتواند در کنار توسعه شاخصه‌های اجتماعی و اقتصادی مانند درآمد سرانه، توزیع ناخالص ملی بر معیار آموزش و اطلاعات در حین عنصر دانایی اجتماعی تاکید کند. به هر حال آنچه دارای اهمیت است این‌که اقتصاد مقاومتی، استراتژی و راهبردی برای تشخیص حوزه‌های فشار و کاهش وابستگی‌ها با تاکید روی مزیت‌های رقابتی تولید داخل است که پیش درآمد آن توجه به اقتصاد دانش‌بنیان است.

پیشگامی شبکه 5

به گفته محمدپور، رسانه ملی می‌تواند کمک به سزایی در دستیابی به درجات بالاتر دانش پایگی اقتصاد کند. به نظرم تولیدات باید به گونه‌ای باشد تا ضمن داشتن جذابیت محتوایی و مهندسی خوب پیام و به دنبال آن اثرگذاری مناسب با شرایط اجتماعی جامعه ما نیز ارتباط معناداری داشته باشد. در این خصوص شبکه پنج به عنوان شبکه تخصصی فعال در حوزه اقتصاد می‌تواند نقش تاثیرگذارتری داشته باشد و مدیریت شبکه نیز ضمن تاکید بر اهمیت جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان در پیشرفت کشور و به‌دنبال آن تحقق اقتصاد مقاومتی این موضوع را روح و اساس محتوای کلیه تولیدات دانسته و بر آن تاکید دارند.

به‌همین منظور گروه اقتصاد و توسعه شبکه ضمن توجه به این استراتژی رسانه‌ای، اقدام به تولید برنامه‌های خود می‌کند و با قالب‌های مختلف می‌کوشد تا بتواند گامی مثبت در حمایت و تبیین جایگاه این فرهنگ بردارد. در حال حاضر هم در قالب برنامه‌های گروه اقتصادی از جمله مثبت و منفی پنج، اقتصاد ایران و برنامه صبحگاهی روزآمد به این موضوع می‌پردازیم.

آیینه تمام نمای اقتصادی

اکبر رضایی، مدیر رادیو اقتصاد معتقد است این شبکه رادیویی به عنوان تنها شبکه تخصصی در حوزه اقتصاد سهم بالایی در حوزه پیشرفت اقتصادی دارد و بر این اساس و با برنامه‌ریزی‌های جدید محتوایی سعی دارد آیینه تمام نمای اقتصاد مقاومتی باشد تا فرهنگ اقتصاد مقاومتی را در اذهان جا بیندازد. برنامه‌های این شبکه شامل مباحث مختلف اقتصادی می‌شود. بنابراین در راستای امضاء شدن تفاهم‌نامه‌ای مبنی بر ترویج فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان در این شبکه رادیویی، برنامه‌های متنوعی تدارک دیده شده و در برنامه‌های بازار فناوران، کارآفرینان، خشت اول، تجارت الکترونیک، جزر و مد و صدای صادرات به این موضوع پرداخته می‌شود. در این برنامه‌ها با سرآمدان اقتصاد صحبت می‌شود تا بتوانیم ذهنیت مردم را در این زمینه تغییر بدهیم که منابع اقتصادی ما نباید به سرمایه‌های زیرزمینی نفتی خلاصه شود و با توسعه علم و دانش می‌توانیم گام‌های موثری برداریم.

فاطمه عودباشی

گروه رادیو و تلویزیون