وقتی نوزادتان سرزده از راه می‌رسد

البته واقعیت آن است که هیچ نوزادی به خودی خود برای به دنیا آمدن عجله ندارد. واژه زایمان زودرس صرفا برای توصیف نوزادانی به کار می‌رود که به دلایلی زودتر از موعد مقرر یعنی 37 هفتگی بارداری به دنیا می‌آیند.

دکتر آمنه لاهوتی، متخصص زنان و زایمان با بیان این که میزان مرگ‌ومیر و همچنین عوارض و بیماری‌ها در این نوزادان بیشتر است، می‌گوید: وجود برخی عوامل در مادر، خطر زایمان زودرس را تشدید می‌کنند ؛ عواملی چون سن و وزن کم مادر، سوءتغذیه، دخانیات، استرس، فشار خون بالا، دیابت، بلند کردن اشیای سنگین یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها، بیماری‌هایی چون عفونت ادراری و دندانی، سابقه سقط مکرر، ترسیدن ناگهانی و خونریزی و لکه بینی.

وی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: توجه داشته باشید درصورتی می‌گوییم زایمان بموقع اتفاق افتاده است که نوزاد رسیده باشد. منظور از رسیده بودن،تکامل ریه جنین به شکلی است که بدون دستگاه واکسیژن مشکلی پیدا نکند. بی‌شک، زمانی که خانمی باردار می‌شود معمولا باید از تاریخ اولین روز عادت‌ماهانه‌اش حداقل 37 هفته تمام بگذرد تا نوزادش به این درجه از تکامل برسد.

این متخصص تاکید می‌کند: البته در حال حاضر باتوجه به پیشرفت‌های علم پزشکی و امکان نگهداری کودکان نارس در دستگاه‌های پیشرفته و بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان، مرگ و میر نوزادان نارس روبه کاهش است، اما ازسویی نوزادانی که زودتر از 26 هفته بارداری متولد می‌شوند حتی در صورتی که زنده بمانند نیز معمولا دچار عوارض شدید مانند نابینایی، ناتوانی در راه رفتن و حرکت کردن و نداشتن تکامل در بسیاری از قابلیت‌های رفتاری هستند.

خطر زایمان‌های زودرس

جالب است بدانید زایمان‌های زودرس به دو دسته زودهنگام و خطرناک‌تر (بین 22 تا 26 هفتگی بارداری) و دیر هنگام و کم‌خطرتر (بین 34 تا 37 هفتگی) تقسیم می‌شوند.

به گفته این متخصص زنان، در مورد نوزادانی که قبل از 26 تا 22 هفته متولد می‌شوند اصلا عملیات احیا شروع نمی‌شود، اما در مورد سایر نوزادان که بعد از 26 هفته متولد شده‌اند معمولا برای زنده نگه‌داشتن آنها تلاش می‌شود. البته زایمان بعد از 34 هفتگی نیز کاملا عاری از خطر نیست. در واقع، بعضی مطالعات نشان می‌دهد زایمان بین 37 تا 34 هفته نیز هنوز با میزان بالایی از عوارض و مرگ و میر همراه است.

چرا زایمان، زودتر از موقع اتفاق می‌افتد؟

روند زایمان زودرس ممکن است خودبه خود شروع شود یا این که به دلایلی پزشک ناگزیر به زایمان نوزاد نارس بشود. مثلا در مادری که مبتلا به مسمومیت شدید بارداری (از عوارض فشارخون بارداری) است، درمانی به‌جز خاتمه دادن به بارداری وجود ندارد. همچنین در شرایطی که جنین با محدودیت رشد داخل رحمی روبه‌روست یا نارسایی جفت به حدی است که تداوم بارداری به ضررجنین است و حتی امکان دارد به مرگ وی منجر شود، چاره‌ای جز زایمان زودرس نیست.

وی می‌افزاید: بی‌شک در این موارد هم خارج کردن جنین بهتر از ادامه بارداری در محیط نامطلوب است. حتی گاهی هم بعضی عوارض مثل فشارخون می‌تواند بدون مداخله پزشک باعث شروع زایمان زودرس شود.

پارگی زودرس کیسه آب باردار

گاهی بدون آن که مشکل یا عارضه‌ای در باردار وجود داشته باشد، زایمان زودرس شروع می‌شود. این روند ممکن است مثل زایمان طبیعی با درد همراه باشد یا با پارگی کیسه آب جنین و بدون درد آغاز شود.

به گفته دکتر لاهوتی، پارگی زودرس کیسه آب بر اثر دلایل متعددی رخ می‌دهد که مهم‌ترین آن عفونت کیسه آب است، اما بعضی موارد دیگر مثل پایین بودن نمایه توده بدن (مقیاسی برای اندازه‌گیری میزان تناسب وزن نسبت به قد فرد است) یا بد بودن شرایط اجتماعی‌ـ اقتصادی، کمبود‌های تغذیه‌ای و استعمال دخانیات نیز باعث این اتفاق می‌شود.

درمان عفونت‌های دندانی، پیش از بارداری

به گفته این متخصص زنان و زایمان، بعضی عفونت‌ها مثل عفونت کلیه و مجاری ادرار نیز ممکن است با زایمان زودرس همراه باشند. به همین دلیل، هرگاه بیماری با درد زیرشکم به پزشک مراجعه می‌کند پزشک همزمان به دردهای زایمان زودرس و درد ناشی از عفونت ادراری شک می‌کند و حتما برای وی درخواست آزمایش ادرار می‌کند. از سوی دیگر از آنجا که زایمان زودرس گاهی به صورت خانوادگی هم ممکن است دیده شود نقش عوامل ژنتیکی نیز در بروز آن مطرح شده است.

وی اظهار می‌کند: یکی از عوامل مرتبط با زایمان زودرس، بیماری‌ها و التهابات لثه است. به همین علت بهتر است معاینه دندان و لثه، قبل از اقدام به بارداری صورت گیرد و التهابات و عفونت‌های مرتبط درمان شود؛ چرا که طی بارداری حتی در صورت تشخیص و درمان این بیماری‌ها، خطر زایمان زودرس کم نخواهد شد.

پیشگیری از زایمان زودرس همیشه ممکن نیست

یکی از عواملی که به پیشگیری از زایمان زودرس کمک می‌کند رعایت فاصله بین زایمان‌هاست؛ چرا که فواصل خیلی کم (کمتر از 18ماه) و خیلی زیاد (بیشتر از 59 ماه) سبب افزایش خطر زایمان زودرس می‌شود.

دکتر لاهوتی با اشاره به این که کوتاه بودن طول دهانه رحم هم از مواردی است که می‌تواند سبب زایمان زودرس شود، تاکید می‌کند: این مشکل در صورتی که زود تشخیص داده شود با دوختن دهانه رحم تا حدی قابل پیشگیری است. البته باید توجه داشت پیشگیری از زایمان زودرس هدفی دشوار و حتی گاهی دست نیافتنی تلقی می‌شود چرا که دانش پزشکی تاکنون مکانیسم‌های واقعی دخیل در شروع درد‌های زایمان را کشف نکرده است. به عبارتی هنوز روشن نیست چه عامل یا عواملی باعث می‌شوند درد زایمان در خانمی شروع شود. با توجه به این موضوع، پیشگیری از روندی که تاحد زیادی عامل ایجادکننده آن مبهم است، مشکل می‌شود .

مراقب نشانه‌های زایمان زودرس باشید

این متخصص زنان با اشاره به این که نشانه‌های زایمان زودرس تقریبا شبیه زایمان طبیعی یعنی همراه با سه علامت معروف درد، آب ریزش و خونریزی است، توضیح می‌دهد:. گرچه گاهی دردها در زایمان زودرس شدت کمتری دارد و در صورت مراجعه به پزشک می‌توان با تجویز دارو، دردها را متوقف کرد. به خاطر داشته باشید حتی گاهی نیز زایمان زودرس بدون هیچ نشانه قبلی و حتی درد اتفاق می‌افتد پس شاید بهترین توصیه به بارداران، مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های زایمان زودرس باشد.

پونه شیرازی ‌‌- گروه سلامت