پیام‌های اجتماعی به روایت 3 احمق

در دهه‌های 60 تا 80 اهمیت زیادی به این صنعت داده می‌شد و انیماتورهای بلغاری در دو رشته تلویزیون و سینما، یکسری مجموعه‌ها و فیلم‌های موفق و پربیننده خلق کردند. با آن که پس از فروپاشی کمونیسم در شوروی و اروپای شرقی کار برای انیماتورهای این کشورها سخت شد، اما باز هم محصولات کارتونی خوب و جذابی تهیه و تولید شد. واقعیت امر این است که حاکمیت سرمایه در کشورهای شرق اروپا، راه را برای تولید محصولات گیشه‌پسند باز کرد و شرایط کاری برای هنرمندان مستقل مشکل شد. محصولات انیمیشن هم چون معمولا در رشته کارهای مستقل قرار می‌گرفتند و جنبه قوی آموزشی و تربیتی داشتند، به‌نوعی مورد بی‌مهری سرمایه‌گذاران بخش خصوصی قرار گرفتند.

مجموعه انیمیشنی «سه‌احمق» که از شبکه پویا در حال پخش است یکی از آثار درخشان و برگزیده صنعت انیمیشن‌سازی کشور بلغارستان است که شامل 11 فیلم کوتاه کارتونی می‌شود. این آثار به صورت یک مجموعه تلویزیونی در بلغارستان به نمایش درآمده و با استقبال گرم تماشاگران (هم بچه‌ها و هم بزرگترها) قرار گرفتند. بیش از 40 کشور جهان (و از جمله کشورهای پیشرفته اروپای غربی مثل فرانسه، آلمان و انگلستان) هم این مجموعه را برای پخش تلویزیونی خریداری کردند. خالق این مجموعه دونیو دونف، کارتونیست مشهور و سرشناس بلغاری بود. وی کارگردانی تمام اپیزودهای این مجموعه را به عهده گرفت. فیلمنامه سه احمق را خود او با همکاری آناستاس پاولوف نوشت. جذابیت این فیلمنامه‌ها در کوتاه بودن آنها بود که حرف و پیام خود را به صورت موجز و مختصر بیان کرده و به بهترین شکل ممکن به تماشاچی کوچک و بزرگ خود منتقل می‌کردند. این نکته‌ای است که عموم منتقدان هنری، زمان بحث درباره مجموعه، به آن اشاره می‌کنند.

اولین اپیزود مجموعه سال 1970 پخش شد و پخش آخرین قسمت ‌آن مربوط به سال 1990 است. جالب این که در طول دو دهه، تعداد بسیار اندکی اپیزود از این مجموعه تولید و پخش شد. سازندگان سه احمق که به کیفیت کار خود اهمیت بسیار زیادی می‌دادند، هیچ وقت حاضر نشدند کمیت را فدای کیفیت کنند و قسمت‌های زیادی از ماجراجویی‌های سه شخصیت مرکزی و احمق داستان خود را تولید کنند.

این در حالی است که یک تیم سه نفره فیلمنامه‌نویس هم به دونف و پاولوف در کار نگارش فیلمنامه ‌ سه احمق‌ کمک می‌کردند.‌ از دونف نقل قول شده است که «تعداد اندکی اپیزود جذاب و قابل دفاع، بسیار بهتر از تعداد زیادی اپیزود معمولی و خواب‌آور است.»

منتقدان هم با تحسین و تمجید فراوان از 11 قسمت مجموعه، حق مطلب را در مورد سختگیری این انیماتور ادا کردند. سه احمق در دهه 70 میلادی، تبدیل به یکی از مشهورترین و موفق‌ترین آثار هنری و کارتونی بلغارستان و عموم کشورهای اروپای شرقی شد، هر یک از اپیزودهای مجموعه هم به تنهایی، حداقل یک جایزه مهم بین‌المللی را کسب کردند.

داستان سه احمق درباره سه جوان است که در هر قسمت مجموعه با یک مشکل روبه‌رو شده و برای حل آن باید از هوش و توانایی‌های خویش استفاده کنند. این داستان‌ها حاوی یکسری پیام و حرف اجتماعی است که به دور از شعار و شعارزدگی، منظور خود را به بیننده می‌رساند. دونیو دونف علاقه خاصی به این سه شخصیت و مجموعه خود داشت و وقت زیادی را صرف خلق و گسترش آنها کرد. او که متولد سال 1929 بود، فعالیت هنری‌اش را از سال 1957 شروع کرد و در ابتدا به عنوان کارتونیست در روزنامه‌ها مشغول کار شد. قبل از ورود به دنیای تصویر، به عنوان طراح صحنه هم با یکسری از نمایش‌های تئاتری همکاری کرد. اما رسانه‌های گروهی و منتقدان هنری به او لقب «پدر سه احمق» را داده‌اند و وی به واسطه این موضوع، چهره شناخته‌شده‌ای در کشور خود و دنیای هنر و سرگرمی است. همین مجموعه طنز، شوخ طبع و انتقادی کافی بود تا نام وی را در سطح بسیار وسیعی مطرح کند. نگاه انتقادی دونف که همیشه با طنز خاصی همراه بود، او را از بقیه هنرمندان و کارتونیست‌های کشورش (و همچنین قاره اروپا) جدا می‌کرد. وی این نگاه را در زمان خلق کارتون‌ها و نقاشی‌هایش برای روزنامه‌های بلغارستانی هم داشت و آن را در مجموعه سه احمق گسترش داد و به سطح عالی‌تری رساند. در عین حال، جمله‌ها و کلمات قصاری که او در پایین این کارتون‌ها می‌نوشت (و بعدا در مجموعه سه احمق هم مورد استفاده قرار گرفتند) از شهرت بالایی برخوردار بودند. زندگی و نوع فعالیت دونف هم چیزی بود که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. منتقدان او را آدمی سرسخت و پیگیر می‌شناسند که با رنج و سختی زیاد توانست به آرزوهایش جامه‌عمل بپوشاند. دونف که متولد یک شهر کوچک بود، خودش را به صوفیه پایتخت بلغارستان رساند تا در آکادمی ملی هنر تحصیل کند. در اواخر دهه 40 میلادی او در این محل هنر گرافیک را آموخت تا بتواند به یک انیماتور و کارتونیست معروف تبدیل شود. با وجود ادامه تحصیل در کشور شوروی سابق، همیشه دیدگاه انتقادی خود نسبت به نارسایی‌های اجتماعی را داشت و آثارش حال و هوا و جنبه تبلیغاتی و دولتی نداشتند.

عضویت دونف در «استودیوی فیلم‌های بلند» (SFF) به وی کمک کرد تا خیلی زود مدیر واحد انیمیشن این استودیو شود. این واحد مدتی بعد به صورت مستقل کار خود را ادامه داد. دونف تا سال 1993 با این انستیتو همکاری کرد. موفقیت بالای سه‌احمق به این انیماتور امکان انتشار یک روزنامه را در دهه 90 میلادی داد و این در حالی بود که او چند انیمیشن موفق و مستقل دیگر را هم در کارنامه هنری‌اش داشت. دونف سال 2007 و در 78 سالگی درگذشت. مرگ او پاسخ تلخی به منتقدانی بود که هنوز هم انتظار داشتند اپیزودهای تازه‌ای از ماجراجویی‌های سه‌احمق را تماشا کنند.

IMDB / مترجم: کیکاووس زیاری