وقتی دندان‌ها خواب خوش را می‌ربایند

آدم‌ها معمولا پس از استرس و اضطراب دندان‌هایشان را روی هم می‌فشارند، ولی این حالت بیش از هر زمانی هنگام خواب رخ می‌دهد و گاهی باعث گازگرفتگی زبان و صدمه دیدن دندان‌ها می‌شود. مبتلایان به دندان‌قروچه بیش از دیگران در معرض خرخر کردن یا وقفه‌های تنفسی در خواب هستند.

افراد مبتلا به دندان‌قروچه معمولا از وجود چنین حالتی بی‌خبرند، ولی سردرد یا درد در ناحیه آرواره از علائم شایع این بیماری است و هرچند مشکل خطرناکی به دنبال ندارد، ولی تداوم این عادت باعث شکستگی، شل‌شدگی و افتادن دندان‌ها می‌شود و در نهایت به انجام اعمال مختلف جراحی و ترمیم دندان‌ها نیاز دارد. علاوه بر این، پزشکان معتقدند دندان‌قروچه ممکن است آسیب‌هایی جدی هم به آرواره و فک بزند و به مرور شنوایی فرد را کاهش دهد و حتی ظاهر صورت را تغییر دهد. با مراجعه به دندانپزشک، او محافظی را برای دندان‌هایتان می‌سازد که می‌تواند مانع به‌هم فشرده شدن دندان‌ها هنگام خواب شود. اگر از استرس و اضطراب رنج می‌برید، یادگیری روش‌های کاهش استرس می‌تواند بسیار موثر باشد. انجام برنامه‌های ورزشی مناسب و مصرف داروهای تجویزی برای آرام ‌کردن عضلات، راهکارهای دیگر به شمار می‌رود.

علائمی که نباید نادیده گرفت

اضطراب، استرس و تنش، افسردگی، گوش ‌درد ناشی از تغییرات ایجاد شده در مفاصل نزدیک کانال گوش، اختلال در غذا خوردن، سردرد، حساس و دردناک شدن عضلات بخصوص صبح‌ها، حساسیت دندان‌ها به سرما و گرما و شیرینی، بی‌خوابی، زخم یا دردناکی آرواره و خوردگی کناره‌های زبان از علائم دندان‌قروچه به شمار می‌رود. تشخیص زودهنگام این بیماری خطر بروز برخی بیماری‌ها از جمله اختلالات دندانی، اختلالات گوشی و مشکلات مفصلی در ناحیه آرواره را کاهش می‌دهد و مانع بروز این مشکلات می‌شود.

دندان‌قروچه بیشتر در کودکان شایع است و معمولا در سنین نوجوانی از بین می‌رود، ولی گاه این اختلال تا بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد. علاوه بر این، افرادی که پرخاشگرتر و عصبی‌تر از دیگران هستند، بیشتر دچار دندان‌قروچه می‌شوند. همچنین استفاده از مواد محرک از قبیل استعمال دخانیات و سیگار، مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکل و داروهای غیرقانونی مانند متامفتامین‌ها یا قرص‌های اکستازی، خطر بروز دندان‌قروچه را تا حد بالایی افزایش می‌دهد.

حدود 15 تا 33 درصد مشکل دندان‌قروچه در کودکان مشاهده می‌شود. در دو زمان، ظاهر شدن اولیه دندان‌ها و رشد دندان‌های دائمی، احتمال دندان‌قروچه در کودکان افزایش می‌یابد. بعد از دوره تکمیل رشد دندان‌ها معمولا این عادت غلط نیز از بین می‌رود، ولی در برخی کودکان چنین اختلالی حتی تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و پدر و مادر باید با هوشیاری و ارجاع آنها به پزشک، مانع پیشرفت بیماری شوند. دندان‌قروچه کودکان بیشتر در خواب رخ می‌دهد تا بیداری. در کودکان معمولا بروز استرس، برخی اختلالات از قبیل سوءتغذیه، حساسیت، وجود کرم در بدن و برخی اختلالات هورمونی ممکن است سرآغاز دندان‌قروچه در آنها باشد.

ترک عادت موجب مرض نیست

در بسیاری از افراد مبتلا به «دندان‌قروچه» بویژه کودکان، این اختلال بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابد و با بالا رفتن سن خودبه‌خود درمان می‌شود، ولی در برخی افراد بالغ با تشدید این مشکل ممکن است راهکارهای درمانی مورد نیاز باشد.

ـ در اولین اقدام، پزشک معمولا محافظی برای بیمار تعبیه می‌کند که با قرارگیری بین دندان‌ها، بخصوص هنگام خواب، مانع سایش و فشردگی دندان‌ها برهم می‌شود. این محافظ اغلب از مواد آکرلیک سخت یا مواد نرم ساخته می‌شوند که بین دندان‌های پایین و بالای فک قرار می‌گیرد.

ـ گاهی ممکن است دندان‌قروچه به دلیل مشکلات دندانی باشد؛ بنابراین اصلاح شکل قرارگیری دندان‌ها می‌تواند مشکل را برطرف کند. در موارد شدید، زمانی که حساسیت دندان‌ها باعث شود فرد بدرستی قادر به جویدن غذا نباشد، پزشک سطوح دندان‌ها و تاج آنها را اصلاح می‌کند و در بعضی موارد حتی ممکن است با سیم‌کشی دندان‌ها یا جراحی به اصلاح مشکلات دندانی اقدام کند.

ـ مدیریت استرس و اضطراب در عده‌ای از بیماران و آموختن راه‌های کنترل استرس و نگرانی و نیز انجام ورزش‌های منظم و مراقبه می‌تواند مانع دندان‌قروچه در بسیاری از افراد مبتلا شود.

ـ رفتاردرمانی و یادگیری قرار گرفتن دهان و دندان‌ها روی یکدیگر برای جلوگیری از تداوم دندان‌قروچه بسیار اهمیت دارد.

ـ پرهیز از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های محرک حاوی کافئین مانند نوشابه، کاکائو و قهوه می‌تواند از بروز دندان‌قروچه جلوگیری می‌کند.

ـ کودکان در سنین پایین عادت دارند هر نوع خودکار، مداد یا خط‌کش را داخل دهان ببرند و آن را بجوند. پزشکان معتقدند چنین حالتی احتمال دندان‌قروچه را در طول روز یا شب هنگام افزایش می‌دهد.

ـ تمرین قرار دادن نوک زبان بین دندان‌های بالا و پایین برای افرادی که دندان‌قروچه دارند تا حد زیادی می‌تواند به کاهش این اختلال کمک کند و باعث آرام شدن عضلات آرواره و فک شود. با قرار دادن یک پارچه گرم یا سرد نیز روی فک و چانه می‌توان عضلات این ناحیه را آرام کرد.

ـ تا حد امکان از خوردن خوراکی‌های سفت مانند انواع آجیل، آبنبات و گوشت‌های نیم‌پز و جویدن آدامس خودداری کنید.

ـ روزانه به حد کافی آب بنوشید و به‌اندازه بخوابید. کم‌آبی بدن احتمال دندان‌قروچه را بخصوص در کودکان، بالا می‌برد.

ـ ماهیچه‌های گردن، شانه‌ها و صورت را ماساژ دهید و از اعمال فشار بیش از حد به این قسمت‌ها خودداری کنید.

ـ علاوه بر این راهکارهای درمانی، برخی درمان‌های دارویی نیز ممکن است اختلال دندان‌قروچه را رفع کند. برای مثال، استفاده از داروهای شل‌کننده عضلات قبل از خواب برای مدتی کوتاه می‌تواند مشکل را برطرف کند. علاوه بر این، تزریق بوتاکس به ناحیه فک در بیمارانی که به روش‌های دارویی و راهکارهای درمانی پاسخ نمی‌دهند، با فلج کردن عضلات این ناحیه می‌تواند تا مدتی مانع تکرار دندان‌قروچه شود. (جام جم سرا/ منابع: www.nlm.nih.gov+ www.medicinenet.com+ www.mayoclinic.org/ ندا اظهری/ سیب، ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)