افق فرهنگ و هنر در سال 94

از سینما و تئاتر گرفته تا موسیقی و ادبیات، از میراث فرهنگی و صنایع دستی تا هنرهای تجسمی چه رویداد یا اتفاقی می‌تواند کام هنرمندان و دوستداران فرهنگ و هنر این سرزمین را شیرین کند؟ آنچه در پی می‌آید بخشی از امیدها و توقعات تعدادی از اهل هنر و فرهنگ کشور ما در این خصوص است. برخی چشم‌انداز خوبی برای فرهنگ و هنر متصور نیستند و برخی دیگر خواستار تغییر رویکرد و نگاه مسئولان این حوزه شدند.

اقتصاد هنر و اقتصاد کلان

هادی روشن ضمیر /‌ استاد خوشنویسی ایران

برای سال 94، چشم‌انداز خوبی در عرصه هنرهای تجسمی نمی‌بینم. بخصوص در رشته نقاشیخط سال خوبی را متصور نیستم؛ چون همه اتفاقات در نقاشیخط به تکرار رسیده و ما باید منتظر باشیم اتفاق جدیدی رخ بدهد. البته این رکود در نقاشیخط طبیعی است. هر پدیده‌ای در هنر، همان طور که اوج می‌گیرد، روزگاری هم دچار افول می‌شود. امیدوارم در عرصه نقاشیخط، کم‌کم کسانی که از دور صدای خوش دهل شنیده بودند، این هنر را رها کنند تا نقاشیخط مسیر طبیعی خودش را طی کند، اما در عرصه گالری‌داری پیش‌بینی مشخصی نمی‌توان درباره سال 94 داشت. زیرا گالری داری وابستگی زیادی به اقتصاد کلان دارد. اگر اقتصاد کشور رونق داشته باشد، طبیعی است گالری داری هم رونق دارد و اگر چرخ اقتصاد خوب نچرخد، مسلما نمی‌توان انتظار داشت مردم پول خود را در هنر هزینه کنند. باید منتظر باشیم ببینیم اقتصاد کلان کشور در سال جدید چه سمت و سویی دارد.

امیدم به مردم است

ابوالفضل جلیلی / فیلمنامه‌نویس و کارگردان

وقتی که آقای دکتر حجت‌الله ایوبی آمد و بر مسند ریاست سازمان سینمایی تکیه زد، خیلی به او امیدوار بودم، چون انسانی بسیار مومن، روشنفکر و مدرن است. سابقه آشنایی من با ایشان به زمانی برمی‌گردد که رایزن فرهنگی ایران در فرانسه بود. فرانسوی‌ها می‌گفتند که دولت جمهوری اسلامی ایران باید به این شخص افتخار کند. من هم از حضور او در آنجا خوشحال بودم و دوست داشتم آنجا بماند تا با اقدامات فرهنگی مناسب درباره دین و مذهب ما در اروپا تبلیغ کند. به هر حال او به هر دلیلی آنجا نماند و به ایران برگشت و رئیس سازمان سینمایی شد. پس از قبول این مسئولیت به او گفتم که اگر می‌خواهید موفق شوید باید مقابل برخی از تندروی‌های بیخود بایستید، وگرنه وضع همچنان به منوال سابق خواهد بود. چون ما برای این به آقای روحانی رای دادیم که وضعیت بهبود پیدا کند، نه این‌که یک شخص تغییر کرده باشد، اما به نظرم آقای ایوبی نتوانست از این فضا و موقعیت حضور آقای جنتی به‌عنوان وزیر ارشاد، بخوبی بهره ببرد و از پس برخی امور برآید. به‌عنوان مثال ایشان هیچ عکس‌العملی درخصوص یک سایت سینمایی که الان مدام به دنبال تفرقه‌افکنی‌های بسیار نازل و سطحی است و حتی برای مسائلی پیش پا افتاده مثل ناهار خوردن یک مسئول سینمایی هم فرضیه‌سازی می‌کند، نشان نمی‌دهد. در حالی که توقع دارم آدمی در جایگاه ایوبی محکم بایستد و حرف بزند و زمینه را برای کار دلسوزان واقعی انقلاب و مملکت فراهم کند. یکی از ایرادات مهم دکتر ایوبی آرام بودن بیش از اندازه اوست و می‌خواهد مسیح‌وار عمل کند؛ یعنی از آنهایی است که اگر یک سیلی به گوشش زدند، آن طرف صورتش را هم برمی‌گرداند تا یک سیلی دیگر هم به او بزنند.

الان دیگر هیچ توقعی از دولت برای کمک و حمایت ندارم و با کمک مردم کار خودم را بزودی شروع می‌کنم. این مدت که گذشت، اما امیدوارم دولت تدبیر و امید که مردم هنوز به آن ایمان و اعتقاد دارند، سال 94 گام‌های موثری در همه زمینه‌ها بردارد و امیدهای کمرنگ شده را پررنگ کند. بویژه از آقای دکتر ایوبی می‌خواهم در زمینه سینما بگوید یا مقلب‌القلوب والابصار.

امیدوار به آینده تئاتر

رحمت امینی / کارگردان و مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری

طی سال‌های گذشته تئاتر دستخوش تغییرات زیادی شده است؛ تغییراتی که هر چند برخی از آنها منجر به اتفاقات خوبی شدند، اما این اتفاقات بیشتر واکنشی است و نیاز به بررسی و تدبیر دارد. یکی از این تغییرات که طی 7 سال گذشته شکل پررنگی هم به خود گرفته، از میان رفتن قرارداد تیپ است. همچنین نادیده انگاشتن شورای حمایت از دیگر اتفاقاتی است که سال 93 رخ داد که هر چند نتیجه آن شکل‌گیری تئاترهای خصوصی بود، اما می‌تواند لطماتی را هم برای تئاتر کشور داشته باشد.

آنچه در آیین معارفه مهدی شفیعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی مرا خوشحال کرد این بود که ایشان وعده احیای شورای حمایت در تئاتر را دادند. این به نظرم اتفاق خوبی است و می‌تواند در سال 94 برای تئاتر کشورمان کمک خوبی باشد. شفیعی در مرکز هنرهای نمایشی با دو معضل روبه‌روست؛ یکی پرداخت بدهی‌های گروه‌های تئاتری و دیگری ارائه راهکار حمایت از تئاتر که این دو مساله را باید بتواند حل کند. درباره مورد اول بهتر است او فهرست بدهی‌ها را تهیه کرده و به نهادهای مالی وزارت ارشاد بسپرد تا پرداخت شود و فکر و ذکرش را معطوف به بدهی‌های این فهرست نکند. درباره مورد دوم هم برنامه‌ریزی‌های لازم را برای حمایت از گروه‌های تئاتری انجام دهد و امکان حمایت از همه گروه‌های تئاتری خوب و موفق را فراهم کند. همچنین نظارت‌ها بر رعایت قرارداد تیپ جدی شود و دوباره این قرارداد به رسمیت شناخته شود. در کل می‌توانم بگویم به اتفاقاتی که سال 94 در تئاتر کشورمان رخ خواهد داد امیدوار هستم و فکر می‌کنم تجربه های گذشته مدیران و هنرمندان بتواند ما را به سمت داشتن شرایطی بهتر و برخوردهای منطقی‌تر سوق دهد.

فاجعه در راه است

علیرضا میرعلینقی ‌‌/‌‌ پژوهشگر تاریخ موسیقی

این که بشود آینده را پیش‌بینی کرد کار من نیست، کار پیش بین و پیشگوست! آن هم در کشور ما و در عرصه موسیقی که دیگر هیچ چیز قابل پیش‌بینی نیست. شرایط کاملا خارج از هر گونه منطق بوده و شک ندارم پیش‌بینی‌اش برای خود دست‌اندرکاران هم دشوار است. فقط می‌توانم بگویم اگر اوضاع اقتصادی به همین شکل پیش برود سرمایه‌گذاری برای آلبوم‌ها و بویژه آلبوم‌های هنری عملا غیرممکن می‌شود. آنقدر که تولید آلبوم هنری در مقایسه با سال‌های گذشته کمتر خواهد شد.

اقتصاد همیشه روی همه ابعاد موسیقی تاثیرگذار بوده و خواهد بود. موسیقی اساسی‌ترین لطمه‌ها را از این ناحیه خورده و می‌خورد. وقتی هنوز آلبوم منتشر نشده، لینک دانلود همه جا هست، این یعنی یک ضربه کاری برای اقتصاد هنر. وقتی فروش آلبوم هیچ برگشتی نداشته باشد علنا تولید آلبوم‌های بعدی تعطیل می‌شود و این یعنی یک ضربه اساسی دیگر، چون بخش دولتی که کلا در این امر سرمایه‌گذاری نمی‌کند و بخش خصوصی هم دیگر حاضر نخواهد بود در این عرصه سرمایه‌گذاری کند. وقتی تولید موسیقی تعطیل شود هنرمند می‌ماند و کنسرت گذاشتن. کنسرت‌ها هم که می‌بینیم چه وضعی دارد و یکی در میان لغو می‌شود! آموزشگاه‌ها هم که به دلیل افزایش سرسام‌آور اجاره بهای ملک در حال تعطیل شدن است. عملا وقتی اقتصاد موسیقی به این روز می‌افتد این هنر تعطیل خواهد شد و آنچه بیشترین آسیب را می‌بیند موسیقی هنری و جدی است. موسیقی پاپ همیشه راه خود را از نظر اقتصادی دارد و به بن‌بست مالی نخواهد رسید، ولی موسیقی‌های جدی مانند موسیقی سمفونیک و دستگاهی که با بدنه فرهنگ کشور در ارتباط مستقیم است بشدت آسیب خواهند دید. کما این ‌که الان تیراژ کتاب‌های موسیقی به نحو چشمگیری پایین آمده است. مجموعه مقالاتی که استاد ارشد تهماسبی درباره استاد محمدرضا لطفی نوشته‌اند در تیراژ 500 نسخه منتشر شده است. در یک شهر 17 میلیونی با وجهه افسانه‌ای لطفی و شهرت چهل و پنج ساله و... این اتفاق فاجعه عظیمی است!

اگر شرایط به همین شکل ادامه پیدا کند و اقتصاد موسیقی به همین صورت نابسامان پیش برود حدود ده سال بعد جز آرشیوها در خانه‌های مردم اثری از حیات موسیقی در فرهنگ و تاریخ ما نمی‌ماند.

سال 94 ادبیات را جدی‌تر بگیریم

محمود حکیمی /‌ نویسنده

عقیده دارم برای دوباره شکوفا شدن ادبیات فارسی بهتر است روزنامه‌ها صفحات و ستون‌هایی را هر چند روز یکبار به طور اختصاصی به ادبیات فارسی اختصاص بدهند و رسانه ملی هم برنامه‌های بیشتری را در اختیار ادبیات قرار دهد؛ زیرا واقعا بر این باورم که هیچ کشوری در دنیا و هیچ ملتی، ادبیات وسیع و غنی ما را ندارد. عذر می‌خواهم اگر برای تاکید حرفم این را مطرح می‌کنم که بنده آثاری را در ده جلد درباره شاعران ایران زمین برای نوجوانان منتشر کردم که عنوانش بود «در مدرسه‌ها». چون هر شاعر و ادیبی در ایران زمین، مدرسه‌ای را باز کرده که غیر از این ‌که آن اثر زیباست، شبیه یک مدرسه است که در آن مدرسه، انسان دوستی را به آدم‌ها می‌آموزد. باید تلاش کنیم در سال جدید، ادبیات همچنان شکوفا شود و مخصوصا نوجوانان از این گنجینه استفاده کنند. خوشبختانه در چند سال اخیر بخصوص در سال‌های 92 و 93 بسیاری از نشریات، بخشی از صفحات خود را به ادبیات فارسی اختصاص داده‌اند. امیدوارم در سال 94 به ادبیات فارسی بیشتر در رسانه‌ها رسیدگی شود و به آن بپردازند. نکته‌ای که می‌خواهم اضافه کنم این است که امیدوارم در این سال نو، در مدارس ما هم مسابقاتی بخصوص در مقطع دبیرستان برگزار شود و در آن به ادبیات فارسی پرداخته شود تا نوجوانان تشویق شوند ادبیات فارسی را مطالعه کنند.

تقویت ریشه‌های فرهنگی جامعه

دکتر مهدی حجت / رئیس موسسه فرهنگی ایکوموس ایران

در سال 93 اقدامات مثبتی در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی روی داد. برای مثال در حوزه ثبت آثار و بناها شاهد رشد خوبی بودیم، اما سال گذشته تنگنا‌ها و مشکلات اقتصادی مانند دیگر حوزه‌ها در میراث فرهنگی هم ملموس بود و طبیعتا نگاه مسئولان در این حوزه به سمت جلب‌نظر بخش خصوصی و بهره‌برداری از سرمایه‌های این بخش برای حفاظت و احیای میراث فرهنگی کشور رفت.

اگرچه ذات این اتفاق مشکلی ندارد و اتفاقا حضور بخش خصوصی ضرورت دارد، اما باید توجه داشت دو نوع رویکرد در این زمینه وجود دارد، یک زمان است که ما به بخش خصوصی برای افزایش آگاهی و شناخت آن بخش از ارزش‌های میراث فرهنگی کمک می‌کنیم و به دنبال بخش خصوصی در زمینه میراث فرهنگی سرمایه‌گذاری می‌کنند و شناخت و آگاهی آنها در رشد توجه به میراث فرهنگی می‌تواند موثر باشد اما از طرفی صرف دعوت از بخش خصوصی برای به‌کارگیری و استفاده از نیروی کاری و اقتصادی آن، زمانی که زیرساخت‌ها و امکانات اولیه برای بهره‌برداری از میراث فرهنگی جهت رشد صنعت گردشگری همچنان وجود ندارد، نتیجه مثبتی در پی نخواهد داشت.

حال این سوال پیش می‌‌آید که در سال 94 چه باید کرد؟ سازمان میراث فرهنگی باید برای تقویت ریشه‌های فرهنگی جامعه تلاش کند، یعنی به همان اندازه که روی بهره‌برداری اقتصادی از میراث فرهنگی کار می‌کنیم به همان اندازه نیز به افزایش شناخت و آگاهی عمومی و مشارکت فکری و ذهنی مردم در زمینه میراث فرهنگی فعال باشیم.