رازهای برنامه‌های عصرگاهی رادیو

باید شنوندگان با نقش‌ها، شخصیت‌ها و موقعیت‌ها همذات‌پنداری کنند، بیاموزند و تجربه کسب کنند. به همین دلیل ارتباط عاطفی شنوندگان با رادیو باعث می‌شود که براحتی گفته‌ها و پندها را بپذیرند.

شناسایی دقیق مخاطبان مهم‌ترین نکته در یک برنامه‌ریزی اصولی رسانه‌ای است. باید مخاطبان تفکیک شوند و هریک از شبکه‌های رادیویی با توجه به ماموریت تعریف شده و سلایق و نیاز شنوندگان، برنامه‌های مفرحی برای ساعات مختلف روز تولید کنند که در این میان برنامه‌های عصرگاهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

برنامه‌هایی که در ساعات عصرگاهی از رادیو پخش می‌شوند چه خوب و موفق باشند و چه نباشند این توانایی را دارند که حس همگرایی جمعی را میان شما و دیگران بویژه در وسایل نقلیه عمومی همچون تاکسی به‌وجود بیاورند. امروزه در همه جای دنیا رادیوهای عمومی که مخاطب تعریف شده آنها عموم مردم هستند، به این مهم رسیده‌اند که باید در ساعات عصرگاهی لحظات مفرح را برای مخاطبان خود فراهم کنند. این ویژگی بخصوص در کلانشهرهایی مثل تهران اهمیت بیشتری دارد، چون بار ترافیک و خستگی شهروند بیشتر از شهرهای کوچک است.

هر برنامه، علاوه بر اهداف کلی و رویکرد اصلی، دربرگیرنده اهدافی جزئی است. در طراحی اهداف جزئی، توجه به موقعیت و طبقه‌بندی مخاطب از اهمیت بیشتری برخوردار است. تعیین اهداف جزئی، مستلزم آگاهی از موقعیت شنوندگان و روان‌شناختی از نیازهای فردی او و اهداف و نیازهای کلان اجتماعی است.

دارا بودن دیدگاه تخصصی به این معنا که انتظارت مبتنی بر اثربخشی برنامه در حوزه‌های نگرشی، بینشی و رفتاری، متناسب با سن و موقعیت مخاطب پیش‌بینی و تعریف ‌شود. هر گونه تلاقی یا پیشداوری و توقعی که با ویژگی‌های مخاطب منافات داشته باشد، سبب می‌شود که برنامه در دستیابی به اهداف جزئی و در نهایت اهداف کلی خود با موانع جدی روبه‌رو شود. تولید برنامه موفق مستلزم رعایت مولفه‌ها و معیارهای پیچیده و دقیق است که براساس عناصر اثربخش و اهداف اصلی برنامه، طراحی و تعریف می‌شوند. برنامه‌های عصرگاهی رادیو شاخصه‌ها و معیارهای ویژه‌ای دارد که بی‌توجهی به آنها سبب نزول کیفی برنامه، موفق نبودن در برقراری ارتباط، کاهش استقبال مخاطبان و در نهایت دست نیافتن به اهداف در تولید برنامه می‌شود.

محتوای برنامه‌های عصرگاهی باید به گونه‌ای طراحی شود که ذهن خسته مخاطب قادر به دریافت پیام‌ها، درک مفاهیم و برقراری ارتباط با برنامه باشد. استفاده از مفاهیم انتزاعی باعث می‌شود که مخاطب به سبب عدم درک موضوع، تمایلی به شنیدن برنامه نداشته باشد.

برنامه‌های عصرگاهی رادیو دارای خصوصیات و ویژگی‌هایی است که آنها را از دیگر برنامه‌های این رسانه متمایز می‌کند. این خصایص و ویژگی متاثر از ریتم و آهنگ زندگی ایرانی است. از برنامه‌های عصرگاهی می‌توان به هفت اقلیم، عصر بخیر تهران، ایستگاه ورزشی، نت عاشقی، 15 دقیقه توقف، صفر و یک و سروهای سبز اشاره کرد که از شبکه‌های رادیویی فرهنگ، تهران، جوان، ورزش و ایران پخش می‌شوند، اشاره کرد. برنامه عصرگاهی باید رنگ اطلاع‌رسانی، تفریحی و سرگرمی داشته باشد و از آنجایی که شنوندگان برنامه‌های عصرگاهی به خاطر برگشت به منزل، سیار هستند و بیشتر در خودروها و وسایل نقلیه عمومی حضور دارند، این برنامه‌ها باید بتوانند با پیوند صحیح میان اطلاعات و جذابیت‌های شنیداری نظر شنوندگان را جلب کنند.

از سوی دیگر مردم از صبح زود خبرهای متفاوت در حوزه‌های گوناگون را می‌شنوند، به همین دلیل برنامه‌سازان برنامه‌های عصرگاهی باید تلاش کنند که اطلاعات جزئی و دقیق‌تر از اتفاقات روزمره را ارائه دهند تا خبرها برای شنوندگان تازگی داشته باشد. از دیگر ویژگی‌هایی که برنامه‌سازان عصرگاهی باید به آن توجه کنند، تولید یک برنامه تعاملی است. یعنی مشارکت مردم در برنامه‌های عصرگاهی متناسب با موضوعات مختلف باید بیشتر باشد. گفتار برنامه باید ساده و روان، به دور از زیاده‌گویی و با استفاده از جملات کوتاه دارای معنا و پیام مستقیم باشد. در شرایطی که از شعر یا کلام آهنگین و ریتمیک به عنوان گفتار برنامه استفاده می‌شود، باید متناسب با نیازهای شنوندگان باشد. لحن گفتار و آهنگ گوینده، بازیگر و مجری نیز باید شیوا و رسا باشد.

تناسب لحن مجری با موضوع برنامه از جمله عناصر مهم به شمار می‌رود. بسیاری از گویندگان در بیان شوق‌انگیز، پرهیجان، نشاط و شادی تسلط دارند و لحن مهربان، صمیمانه و دوستانه آنها می‌تواند آرامش را به شنونده هدیه کند.

گوینده رادیو می‌تواند عملا از طریق صدا، صحنه و تصویر را به نحوهی برای شنونده بازسازی کند که نشان‌دهنده موقعیتی مجازی برای مخاطب باشد. به همین دلیل خلاقیت در طراحی برنامه‌های رادیویی عصرگاهی از جمله راهکارهای موثر در جذب مخاطب بیشتر و حرکت به سوی ایجاد تصاویر ذهنی از طریق شنیداری است. در این برنامه‌ها اجرای برنامه به یاری افکت‌ها، صداها و نواهای انسانی، طبیعی و موسیقیایی تصویر ذهنی را القا می‌کنند.

از دیگر مواردی که در برنامه‌های عصرگاهی اهمیت دارد، موسیقی است. خواه این موسیقی، تیتراژ یا آرم برنامه یا همراه سرود، شعر و گفتار برنامه باشد باید از ریتم و ضرباهنگ مناسب برخوردار باشد، چون ریتم اساس حیات و زندگی است. ضربان قلب، پدیده‌های طبیعت همچون ریزش قطرات باران، صدای لالایی مادر، تکان‌های منظم گهواره، ضربه‌های منظم و ملایم به پشت کودک نوزاد برای آرام کردن، لذت بردن از حرکت تواتری در هنگام تاب خوردن و ... تابع ریتم و ضرباهنگ هستند.

بنابراین انتخاب موسیقی‌های شاد با ریتم و ضرباهنگ جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌های عصرگاهی دارد. موسیقی هر برنامه متناسب با مختصات ساختاری آن باید طراحی شود. بهترین موسیقی برای یک برنامه عصرگاهی، آهنگ ساده، نشاط‌آور و به‌یادماندنی است.

فاطمه عودباشی / گروه رادیو و تلویزیون