درمان اورژانسی بیماری‌های بیضه در مردان

نزول‌نکردن بیضه

بیضه عضوی است که وظیفه مهمی چون ساختن هورمون‌های مردانه را به عهده دارد. این عضو به دلیل ساختارش به دمای زیاد و حتی دمای بدن یعنی 37 درجه حساس است و اگر به مدت طولانی در این دما یا بالاتر قرار گیرد به بافت آن صدمه جدی وارد می‌شود و شاید برای همیشه کارایی خود را از دست بدهد. به همین دلیل در کیسه‌ای به نام کیسه بیضه قرار گرفته تا دمای آن تنظیم شود. بیضه جنین انسان درون محفظه شکمی قرار دارد. مجرایی هم وجود دارد که بتدریج بیضه‌ها وارد آن مجرا می‌شوند و از محیط شکمی فاصله می‌گیرند. پس وقتی نوزاد پسر متولد می‌شود، انتظار داریم هنگام معاینه بیضه‌ها درون کیسه قرار داشته باشند؛ در حالی ‌که گاهی این اتفاق نمی‌افتد، یعنی یکی یا هر دو بیضه درون شکم باقی‌مانده‌اند. شیوع بیضه نزول‌نکرده در نوزادن نارس بیشتر است.

این موضوع از دو نظر برای ما اهمیت دارد. همان‌طور که اشاره کردیم دمای زیاد باعث از بین رفتن بیضه‌ها می‌شود. پس تا 12 ماهگی منتظر پایین آمدن بیضه‌ها می‌مانیم. اگر این اتفاق نیفتاد حتما باید با کمک جراحی آنها را از حفره شکمی پایین آورد و در کیسه بیضه قرار دارد. اگر عدم نزول بیضه دوطرفه باشد و درمانی هم انجام نشود، نوزاد پسر درآینده مبتلا به اختلالات جنسی و ناباروری خواهد شد. موضوع بسیار مهم دیگر شیوع سرطان در بیضه‌‌های نزول ‌نکرده است. در چنین بیمارانی شیوع ابتلا به سرطان 30 برابر افراد عادی است. حتی بعد از جراحی و پایین آوردن بیضه‌ها هم خطر ابتلا به سرطان بیضه در این کودکان (در آینده) بیشتر از جمعیت مردانی است که چنین مشکلی هنگام تولد نداشتند. پس این بیماران را حتما باید سالانه پزشک متخصص معاینه کند.

سرطان بیضه

این نوع سرطان برخلاف دیگر سرطان‌ها که بیشتر در سنین بالا اتفاق می‌افتد، در سنین جوانی شایع است (در دهه سوم زندگی). متاسفانه سیر پیشرفت سرطان بیضه خیلی سریع است، یعنی ممکن است توده طی ده روز به دو برابر برسد. اولین علامت سرطان بیضه وجود تود‌ه‌ای در بیضه است. این توده ممکن است به اندازه یک نخود باشد (هر نوع توده در داخل بیضه سرطان است، مگر این‌که خلاف آن ثابت شود). به همین دلیل بهتر است مردها چگونگی معاینه بیضه را آموزش ببینند. البته محل بیماری طوری است که ممکن است بیماران زود به پزشک مراجعه نکنند. مراجعه دیرهنگام باعث پیشرفت بیماری می‌شود و مراحل درمانی هم دشوارتر خواهد بود. درمان سرطان بیضه خارج‌کردن کل بیضه است و اگر سرطان دوطرفه باشد بیمار ناتوانی جنسی پیدا خواهد کرد. بیماران شیمی‌درمانی هم می‌شوند که درمان بسیار خوبی برای سرطان بیضه محسوب می‎شود. شیمی‌درمانی ممکن است به بیضه سالم و غیربیمار آسیب برساند و باعث عقیمی بیمار برای همیشه شود. به همین دلیل قبل از شروع شیمی‌درمانی توصیه می‌شود بیماران اسپرم خود را در آزمایشگاه ذخیره کنند تا در آینده بتوانند با لقاح مصنوعی صاحب فرزند شوند.

پیچش بیضه

پیچش بیضه بیماری خطرناکی است که باید خیلی زود درمان شود. درمان اورژانسی است و مدت طلایی شش ساعت است که تاخیر در درمان باعث از بین رفتن بیضه خواهد شد. بیماری در نوجوانان بیشتر دیده می‌شود (14 تا 20 سالگی). شاخص‌ترین علامت پیچش بیضه وجود درد شدید و ناگهانی در کیسه بیضه است. علت بیماری این است که فرد دارای اشکالات آناتومیکی در طناب بیضه است که به دلایلی خاص، طناب بیضه دچار پیچش می‌شود. پیچش باعث می‎شود عروق تحت فشار قرار بگیرد و جریان خون بیضه قطع شود. فقدان خون‌رسانی به قطع اکسیژن‌رسانی به بافت و مرگ سلول‌های بیضه منجر خواهد شد. با جراحی پیچش برطرف می‌شود و بیضه را به پوست کیسه متصل می‌کنند تا این اتفاق دیگر تکرار نشود.

عفونت بیضه

این بیماری نیز در دهه سوم و چهارم زندگی بیشتر رخ می‌دهد. علامت بیماری هم به صورت بزرگی بیضه، تورم و قرمزی است. پوست بیضه ملتهب و بسیار دردناک است. عفونت بیضه بیماری خطرناکی است. تاخیر در درمان باعث شکل‌گیری آبسه در بیضه می‌شود و درمان در این مرحله خارج کردن بیضه است. شایع‌ترین علت عفونت بیضه بیماری‌های آمیزشی است. افرادی که روابط خارج از عرف دارند بیشتر به عفونت بیضه مبتلا می‎شوند. عفونت ناشی از وجود باکتری‌هایی مانند سوزاک و کلامیدیا است.

ضربه‌خوردگی بیضه

ضربات به بیضه باید جدی گرفته شود. انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال، کاراته و همه مواردی که احتمال ضربه به بیضه در آنها زیاد است، ممکن است به بیضه آسیب برساند. ضربات به بیضه علائمی مانند کبودی و تورم پدید می‌آورند که علت تجمع خون در کیسه است.

این افراد باید به بخش اورژانس اورولوژی بیمارستان‌ها مراجعه کنند تا بررسی از بیضه با معاینه و سونوگرافی انجام شود و اگر پارگی در آن دیده شد با جراحی ترمیم شود؛ ولی اگر فقط پارگی مویرگ‌ها مطرح باشد، می‌توان با دستورات دارویی و مراقبتی هماتوم یا خون‌مردگی را درمان کرد.

آتروفی یا تحلیل‌رفتگی بیضه

این بیماری دلایل زیادی دارد. یکی از دلایل مهم آتروفی ابتلای کودک به بیماری اوریون است. بیماری اوریون ممکن است به بیضه‌ها حمله کند و هر دو بیضه را از بین ببرد. به همین دلیل واکسیناسیون کودکان ضد این بیماری اهمیت فراوانی در آینده آنها دارد. یکی دیگر از مواردی که امروزه باعث از بین رفتن و آتروفی بیضه‌ها می‌شود، مصرف دارو‌های آنابولیزان یا استروئیدی در ورزشکاران بدنساز است.

هورمون‌های استروئیدی برخلاف تصور عموم عملکرد معکوسی روی بیضه‌ها دارند و مصرف طولانی‌مدت آنها باعث تحلیل آنها خواهد شد. موارد زیادی از طلاق بین ورزشکاران دیده می‌شود که دلیل آن ناباروری است، بدون این‌که خودشان اطلاعی از موضوع داشته باشند. این افراد در معاینه بیضه‌هایی تحلیل‌رفته دارند.

این بیماری غیر‌قابل‌برگشت است. متاسفانه ورزشکاران خودسرانه چنین داروهایی را تهیه کرده یا هورمون‌ها را مربیانی بی‌تجربه تجویز می‌کنند که توجهی به عوارضش ندارند.(دکتر محمدرضا صفری‌نژاد‌/‌ متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری ، ضمیمه سیب روزنامه جام جم)