هدیه فناوری اطلاعات به شهروندان

شهروند الکترونیک، مفهومی است که در عصر فناوری اطلاعات به یکی از مهم‌ترین مباحث کاربردی و سودمند برای جامعه تبدیل شده و به دنبال این مفهوم، فناوری‌های مختلفی به وجود آمده‌اند.

استفاده سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی از شبکه اینترنت و ارائه خدمات و اطلاعات از سوی آنها موضوعی است که همه شهروندان و شرکت‌ها را قادر می‌سازد از طریق یک وبسایت و بدون هیچ‌گونه محدودیت زمانی و مکانی به اطلاعات و خدمات دولتی دسترسی پیدا کنند.

شهروند الکترونیک به چه کسی گفته می‌شود؟

شهروند الکترونیک به فردی گفته می‌شود که از فناوری اطلاعات برای تعامل در جامعه، سیاست‌ها و مشارکت‌های دولتی استفاده می‌کند. شهروند الکترونیک کسی است که از اینترنت به طور منظم و کارا استفاده کند. شهروند الکترونیک باید دانش و مهارت‌های زیادی داشته باشد و از طریق رایانه یا گوشی تلفن همراه به اینترنت دسترسی داشته باشد تا بتواند براحتی با سازمان‌های خصوصی و عمومی تعامل برقرار کند.

مردم معمولا با استفاده گسترده از فناوری اطلاعات و ساخت وبلاگ‌ها، استفاده از شبکه‌های اجتماعی و استفاده از وبسایت‌های خبری، خود را شهروند الکترونیک می‌پندارند، درحالی که شهروندی الکترونیک زمانی معنا می‌دهد که هر کودک، نوجوان، جوان و هر فرد میانسال بتواند برای خود ایمیل بسازد و از تجارت الکترونیک برای معامله‌کردن به صورت آنلاین استفاده کند یا در هر تراکنش مالی به صورت الکترونیک شرکت کند. مفهوم شهروند الکترونیک می‌تواند با توسعه مساوی فرصت‌های اقتصادی و افزایش مشارکت‌های سیاسی و وظایف اجتماعی معنا پیدا کند.

در زندگی مدرن، به دلیل تعدد وظایف شهروندان، هر فرد نیازها و وظایف گوناگونی دارد و برای رفع بسیاری از آنها، مجبور به استفاده از شیوه‌های آسان و کم‌هزینه‌تر است. انجام خدمات شهری در قالب طرح شهروند الکترونیک یکی از روش‌های جایگزین انجام فعالیت‌های روزمره است. زمانی فرد یک شهروند الکترونیک خواهد بود که بتواند وظایف و فعالیت‌های مختلف را با کمک ابزارهای الکترونیک و با کیفیت و کمیت بسیار بهتری انجام دهد. مقوله‌های مختلفی مثل تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک و سلامت الکترونیک هر یک در برگیرنده قسمتی از زندگی و فعالیت‌های روزمره ما هستند و شهروند الکترونیک باید بتواند در قالب آنها به انجام وظایف خویش بپردازد.

شهروند الکترونیک در دنیا

در برنامه‌ای که اتحادیه اروپا به همین منظور تدوین کرده، تصریح شده که تمامی شهروندان اروپایی و حتی ناتوانان جسمی قادر خواهند بود با استفاده از ارتباطات فناوری نوین اطلاعات از خدمات دولت و شهرداری الکترونیک بهره ببرند. در این برنامه مسائلی نظیر ریزبرنامه‌ها، بودجه‌ها، آموزش‌ها و دیگر موارد مورد نیاز دیده شده است.

دولت نیوزیلند علاوه بر هدف‌گذاری فوق عنوان کرده تا سال 2020 با توجه به فرصت‌های فزاینده‌ای که فناوری شبکه و اینترنت به وجود می‌آورد، باید نوع اشتغال کارکنان دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های مرتبط با آنها تغییر یابد.

دولت تایوان نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های دولت الکترونیک، مدخل ورودی متمرکزی را برای تکمیل تمامی خدمات و اطلاعات دولتی آنلاین تاسیس کرده تا بتواند شهروندان الکترونیکی متناسب با دولت الکترونیک تربیت کند. دولت تایوان اطلاعات مختلفی از مقالات سیاسی، آمارهای مختلف ملی، کتاب‌های راهنمای نمایندگی‌ها را به زبان‌های انگلیسی و چینی در مدخل اطلاعاتی خود برای استفاده مخاطبان بین‌المللی جای داده است و دولت تایوان اکنون بیش از صد نوع خدمات الکترونیک را به شهروندان الکترونیکی خود ارائه می‌کند.

سواد دیجیتال و فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگاه بارزی در برنامه‌ریزی‌های نروژ به خود اختصاص داده و این کشور را در یک موقعیت بین‌المللی قرار داده است. انقلاب دیجیتال، تغییرات اصلاحی را در جامعه نروژ از اواسط دهه 1990 میلادی آغاز کرده است و براساس گزارش‌ها حدود 98 درصد نروژی‌ها قابلیت دسترسی و ارتباط با پهنای باند را دارند. بررسی‌های اخیر نروژ را در بین بالاترین کشورها بر حسب مهارت‌های دیجیتال قرار داده است.

همچنین شهروندان کره جنوبی از طریق مرکز خدمات الکترونیک دولت می‌توانند با دولت از طریق اینترنت ارتباط داشته باشند. علاوه بر این، آنها قادرند به خدمات آنلاین در حوزه‌های مختلف مربوط به مجوزها، خدمات اطلاعاتی، خدمات رفاهی و اجتماعی دسترسی داشته باشند.

خدماتی برای شهروندان الکترونیک

زمانی که بحث شهروند الکترونیک به میان می‌آید، آموزش و آماده‌کردن شهروندان برای به کاربردن ابزار الکترونیک برای تطبیق با دنیای دیجیتال امروزی مطرح می‌شود. در زندگی روزمره افراد، نیازهای گوناگونی وجود دارد که به دلیل تعدد وظایف شهروندان باید به دنبال شیوه‌های آسان و کم‌هزینه‌تر بود. انجام خدمات شهری در قالب طرح شهروند الکترونیک یکی از روش‌های جایگزین انجام فعالیت‌های روزمره است. مهم‌ترین خدمات شهروندی الکترونیک این موارد را شامل می‌شود: پرداخت هزینه‌های حمل و نقل عمومی، پرداخت قبوض، پرداخت عوارض، خدمات پستی، خدمات مخابراتی، خرید و فروش، انجام امور بانکی، مراجعه به اداره‌ها، دریافت مجوزها، آموزش کار با انواع کارت‌های بانکی دریافت و پرداخت و ... که می‌تواند در تسهیل زندگی شهروندی موثر واقع شود.

در دنیای امروز ارائه خدمات شهری تحت تأثیر فناوری‌های جدید با سهولت و کیفیت بهتری صورت می‌گیرد و با توسعه و بهره‌گیری از فناوری کارت در حوزه‌های خدمات شهری و بهره‌گیری از فناوری کارت‌های هوشمند در قالب کیف پول الکترونیک برای پرداخت‌های اندک، به مدیریت صحیح در تعیین نرخ خدمات شهری و تسریع در حمل و انتقال وجوه و همچنین حذف پول خرد منجر شده است. ساماندهی خدمات شهری نتایج غیرقابل انکاری در کاهش حجم مسافرت‌های شهری، فرصت‌سازی برای شهروندان به منظور زندگی بهتر، کاهش اتلاف منابع مالی، زمانی و انسانی و موارد بسیار دیگر بوده است.

کارت شهروندی در جیب شهروندان الکترونیک

استفاده بهینه از فناوری‌های نوین قابل دسترس و در پی آن مدیریت بهینه خدمات شهری می‌تواند کیفیت ارائه خدمات را تا حد زیادی افزایش دهد. یکی از فناوری‌های موثر در بهبود خدمات شهری استفاده از کارت‌های پرداخت الکترونیک است. ارائه کارت شهروندی، در حقیقت محصول جدیدی را به بازار بزرگ خدمات شهری ارائه می‌کند که قابلیت استفاده در خدمات حمل و نقل عمومی و خدمات رفاهی و اجتماعی را دارد.

یکی از دستاوردهای اثربخش فناوری کارت در حوزه خدمات شهری، کارت‌های هوشمند مبلغ‌دار غیرتماسی است که امروزه به‌عنوان کیف پول الکترونیک در کشورهای پیشرفته استفاده می‌شود. این کارت با دامنه وسیع کاربرد خود می‌تواند پرداخت وجه در تمام خدمات شهری را پوشش دهد؛ لذا این کارت با قابلیت‌های موثر و فراوان خود، امروزه بخش عمده‌ای از تبادلات پولی در جهان را در بر می‌گیرد. در شرایطی که استفاده از کارت‌های مختلف و تعدد کارت‌های الکترونیک مورد استفاده شهروندان، خود یکی از تهدیدها و معضلات استفاده از کارت‌های الکترونیک در دنیا به شمار می‌آید، کارت پرداخت الکترونیک شهروندی، کارت الکترونیک هوشمند و قابل برنامه‌ریزی است که می‌تواند وجوه الکترونیک را ذخیره‌سازی کرده و هزینه خدمات شهری را با استفاده از آن پرداخت. استفاده از کارتی با قابلیت پرداخت الکترونیک هزینه خدمات شهری، نگرشی جدید نسبت به بهره‌گیری از کارت‌های هوشمند چند منظوره است که برای دارندگان آن امکان پرداخت هزینه انواع خدمات شهری با استفاده از یک کارت را فراهم می‌کند. این کارت با قابلیت انجام چند تراکنش، ابزاری کارآمد برای استفاده در همه پرداخت‌های خرد شهری اعم از پرداخت هزینه ناوگان حمل و نقل درون شهری (اتوبوس، تاکسی، مترو و...) و همچنین هرگونه پرداخت خدمات نظیر هزینه‌های پارکومتر، پارکینگ‌های عمومی، شهربازی‌ها، اماکن تفریحی، ورزشی، موزه‌ها و پرداخت بلیت سینما‌ها و سالن‌های تئاتر و صندوق صدقات است.

مزایای استفاده از کارت شهروندی

در جامعه امروزی که هر روزه محصولات جدید فناوری توسعه می‌یابد و هر یک به نوعی زندگی بشریت را تسهیل می‌بخشد، به کارگیری این محصول تازه ظهور در حوزه خدمات شهری نیز مزایایی را دربر خواهد داشت و این نیز خود به نوعی زندگی شهروندان را آسان‌تر خواهد کرد. در واقع شهروندان با استفاده از کارت شهروندی می‌توانند از معضلات بهداشتی هنگام رد و بدل کردن پول و مشکلات برگردانده نشدن باقیمانده پول خرد رهایی یابند و در قبال خدماتی که دریافت می‌کنند، مبلغ عادلانه‌ای را پرداخت کنند. عرضه کارت شهروندی در سطح مدیریتی هم خالی از لطف نیست و مدیران قادر خواهند بود وضع ترافیکی مسافران در خطوط مختلف را تجزیه و تحلیل کنند و بتوانند در بستر مناسب‌تری در حوزه حمل و نقل، برنامه‌ریزی کنند. کارت شهروندی همچنین امکان تغییر سریع تعرفه‌ها و تعریف کرایه‌ براساس طول مسیر، نوع اتوبوس، روزهای هفته و مناسبت‌های ویژه و نظارت بهتر بر درآمدها به‌صورت آنلاین را برای مدیران فراهم می‌کند.

وقتی دولت خدمات متعددی را با یک کارت ارائه می‌کند، در واقع یک گام تصاعدی برای ارائه بهتر و مدرن و آسان‌‌تر خدمات رفاهی برای شهروندان خود برداشته است. در مجموع، بسیاری از کشورهای دنیا چه توسعه یافته و چه در حال توسعه برنامه‌ریزی‌هایی با توجه به مقتضیات اجتماعی، فرهنگی و فنی خود برای رسیدن به اهداف خدمات الکترونیک خود انجام داده‌اند. به عنوان مثال در جدول این صفحه طرح‌هایی که کشورهای مختلف در جهت توسعه کارت الکترونیک شهروندی در نظر گرفته‌اند با بررسی و آنالیز آورده شده است.