خشت‌ اول دندان‌ها در کودکی گذاشته می‌شود

ـ مانع از بی‌نظمی دندان‌های دائمی می‌شوند.

ـ جوانه دندان‌های دائمی زیر دندان‌های شیری قرار دارند. وجود دندان‌های شیری فضا را برای رویش دندان‌های دائمی زیرین فراهم می‌کند. به علاوه دندان‌های شیری به‌عنوان راهنما موجب هدایت دندان‌های دائمی در موقعیت صحیح می‌شوند و در نهایت از به‌هم‌ریختگی آنها جلوگیری می‌کنند.

ـ فضای کافی برای رویش دندان‌های دائمی ایجاد می‌کنند.

ـ کمتر یا بیشتر باقی ماندن دندان در دهان، سبب ایجاد اشکال در رویش دندان‌های دائمی می‌شود.

برای مثال، زود از دست دادن دندان آسیای اول شیری و ایجاد فضای خالی بین آنها، موجب حرکت دندان‌های کناری به سمت فضای خالی می‌شود و در نتیجه با کمبود فضا برای رویش دندان‌های دائمی جایگزین روبه‌رو می‌شویم. دو حالت ممکن است پیش بیاید: دندان دائمی به شکل نهفته باقی بماند یا در صورت رویش، به صورت ناصحیح در همان قوس دندانی قرار می‌گیرد. هر دو اشکال باعث می‌شود کودک در آینده نیاز به درمان‌های زمان‌بر و پرهزینه‌ای مانند جراحی دندان نهفته و ارتودنسی داشته باشد.

چگونگی رشد دندان‌های دائمی

رویش دندان‌های دائمی از حدود شش سالگی آغاز و تقریبا تا دوازده سالگی تکمیل می‌شود. در این زمان 28 دندان دائمی (بدون احتساب دندان عقل) به اسامی دندان‌های پیش‌میانی، پیش‌طرفی، نیش، آسیای کوچک و آسیای بزرگ در فک بالا و پایین دیده می‌شوند و تا آخر عمر هم در دهان باقی می‌مانند. یکی از مهم‌ترین دندان‌های دائمی، دندان شش سالگی است که اهمیت فراوانی دارد و داشتن اطلاعاتی در این باره برای والدین بسیار ارزنده است:

دندان آسیای اول نخستین دندان دائمی

دندان آسیای اول، نخستین دندان دائمی است که حدود شش سالگی، در فک بالا و پایین می‌روید. این دندان معروف به دندان شش سالگی است. رویش دندان شش سالگی به‌آرامی و بدون جایگزینی با دندان شیری صورت می‌گیرد. لذا ممکن است برخی والدین با این باور که این دندان، شیری است و در صورت افتادن دندان شیری، دندان دائمی بدون هیچ مشکلی می‌روید، اهمیت لازم برای بهداشت و درمان آن قایل نشوند. در واقع نقش این دندان در رویش صحیح و مناسب دیگر دندان‌های دائمی بسیار مهم است. بنابراین با مراقبت کافی و حفظ این دندان به رویش صحیح دیگر دندان‌ها، سلامت و محل قرارگیری آنها در قوس دندانی کمک می‌شود. با از دست رفتن دندان آسیای اول احتمال به‌هم‌ریختگی در ردیف دندانی بیشتر می‌شود و درمان‌های پرهزینه و طولانی‌مدتی مانند ارتودنسی و جراحی می‌طلبد.

بنابراین انجام مراقبت‌های لازم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مراقبت‌ها شامل دو بخش بسیار مهم است:

1 ـ مراقبتی که کودک روزانه و مستمر انجام می‌دهد که شامل تغذیه مناسب و آموزش عادات غذایی صحیح از همان ابتدا به کودک و همچنین استفاده از مسواک، نخ دندان، دهانشویه و... است.

2 ـ معاینات دوره‌ای مرتب و اقدامات پیشگیرانه‌ای که دندانپزشک انجام می‌دهد.

مراجعه به دندانپزشک از جمله اقدامات مهمی است که والدین باید در برنامه بهداشتی کودک خود قرار دهند. دندانپزشک پس از معاینه و گرفتن رادیوگرافی، از وضع دهان و دندان کودک آگاهی می‌یابد و در صورت نیاز اقدام به ترمیم دندان پوسیده می‌کند. ممکن است دندانپزشک برای پیشگیری از پوسیدگی اعمالی از قبیل فلوراید‌تراپی و استفاده از سیلانت را توصیه کند. بدیهی است که انجام این کارها باید با رضایت والدین همراه باشد.

انجام فیشور سیلانت (سیلانت ماده‌ای سفید است که روی دندان قرار داده می‌شود تا جلوی پوسیدگی گرفته شود. دندانپزشک ابتدا دندان را تمیز می‌کند، سپس نوعی اسید به دندان می‌زند تا سیلانت روی آن قرار گیرد. سیلانت شیارهای دندانی را پر می‌کند و مانع از تجمع پلاک روی دندان می‌شود. این کار فقط 10 تا 20 دقیقه زمان لازم دارد و نیازی هم به بی‌حسی ندارد) و فلوراید‌‌تراپی (تماس مستقیم فلوراید با دهان است که این کار نیز بدون درد است و نیازی به بی‌حسی ندارد) در مطب و توسط دندانپزشک انجام می‌شود.

قطره‌ آهن دندان‌های کودک را سیاه می‌کند

بیشترین آهن بدن در گلبول‌های قرمز ذخیره می‌شود. وظیفه‌ آهن انتقال اکسیژن به سلول‌هاست. پس وقتی بدن انسان دچار کمبود آهن می‌شود، اکسیژن کافی به سلول‌ها نمی‌رسد. کودکان در بدو تولد مقدار کافی از آهن را از طریق جفت دریافت کرده‌اند. این ذخیره تا شش ماهگی کافی است ولی بعد از شش ماهگی باید از طریق قطره‌های خوراکی، آهن بدن تامین شود.

این قطره‌ها معمولا طعم خوشایندی ندارند و وقتی از طریق قطره‌چکان داخل دهان کودک ریخته می‌شوند، کودک سعی می‌کند آن را از دهان خارج کند. قطره آهن حاوی یونی است که در بزاق دهان حل می‌شود و روی مینای دندان شیری کودک رسوب می‌کند. این رسوب باعث ایجاد لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای و سیاه می‌شود، اما چون شکلی نازیبا ایجاد می‌کند، ممکن است مادران از دادن آن قطره اجتناب کنند.

برای پیشگیری از این روند می‌توان قطره را در قسمت انتهایی دهان کودک چکاند. این کار فرصت بازگرداندن قطره را از کودک می‌گیرد. همچنین خوراندن مقداری آب نیز مانع از پخش‌شدن طعم تلخ آن در دهان و برخورد به دندان‌ها می‌شود.

حتی می‌توان با استفاده از یک پارچه نخی تمیز و مرطوب دندان‌های شیری را به آرامی پاک کرد. قطره آهن نباید بلافاصله بعد از شیردهی مصرف شود. زیرا باعث تداخل در جذب می‌شود. خوردن آهن با آب میوه موجب افزایش جذب می‌شود.

منبع: MayoClinic

دکتر ساینا شمس‌زاده/ دندانپزشک / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)