همه آنچه از سریال «امام علی(ع)» نمی‌دانید

از میرباقری خواسته می شود فیلمنامه اش را بازنویسی کند و این روند و اعمال اصلاحیه ها تا چند بار تکرار می شود.

سرانجام با تأیید مسؤولان وقت تلویزیون، نخستین سریال مهم تاریخی مذهبی صدا و سیما در چنین ابعادی کلید می خورد. «خاری در گلو» -که اشاره به خطبه «شقشقیه» علی (ع) در نهج البلاغه دارد - در سال ۱۳۷۳ با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از ۵ هزار هنرور از نیروهای ارتش مقابل دوربین می رود.

داریوش ارجمند نقش مالک اشتر را دارد.میرباقری، اما آمده تا کاری کند کارستان و در این راه از بسیاری باتجربه های دیگر بازیگری هم دعوت به همکاری کرده است. بهزاد فراهانی لباس معاویه بن ابوسفیان را می پوشد.

زنده یاد مهدی فتحی، چه زیبا یکی از زشت کارترین نزدیکان دسیسه چین معاویه یعنی عمرو عاص می شود. ویشکا آسایش در نقش قطام، چنان حیله های زنانه ای می اندیشد که با اجرای خوب بازیگرش درگذر سال ها همچنان از آن به عنوان بهترین نقش او یاد می شود.

میرباقری یکی از جذاب ترین نقش ها را از لحاظ دراماتیک و یکی از منفورترین ها را از منظر تاریخ، به چهره ای ناشناس می سپارد. میرباقری که سال ۷۳ در خلال پیش تولید سریال امام علی (ع)، «آدم برفی» را در سینما ساخته، نقش ولید را به یکی از بازیگران آن فیلم می سپارد.

همین می شود که محمدرضا شریفی نیا پس از چهره هایی چون اکبر عبدی، پرویز پرستویی و داریوش ارجمند از آدم برفی، به سریال امام علی(ع) می آید. در واقع یکی از بازیگران پرحاشیه امروز سینما و تلویزیون، از همان روزهای ابتدایی فعالیتش نیز، حضورش با نقشی حاشیه ساز و جنجالی رقم می خورد!

عوامل پشت دوربین

سازندگان سریال در پشت دوربین نیز چیزی کم از بازیگران ندارند، هنردست عبدا... اسکندری چه بی نظیر روی چهره هنرپیشگان می نشیند؛ هنوز همه خراش روی چشم مالک اشتر را به یاد دارند.
مرحوم مازیار پرتو تصاویر سریال را با ظرافت در قاب دوربین خود ثبت می کند. در نهایت این فرهاد فخرالدینی است که با ملودیهای سحرانگیزش، موسیقی ای در شأن نام صاحب مجموعه می سازد تا صدای گرم صدیق تعریف روی آن بنشیند. ضمن اینکه نباید از تدوین مهرزاد مینویی و صدابرداری محسن روشن نیز بدون تمجید گذر کرد.

پخش سریال و آغاز انواع موضع گیری ها

تلویزیون تا پیش از سریال امام علی (ع)، مجموعه ای با این گستردگی و وسعت تولید نکرده بود.
گرچه ساخت و پخش این سریال، مسیر را برای تولید آثاری عظیم با مایه های مذهبی به خوبی هموار کرد (سریال های «ولایت عشق» با موضوع زندگی حضرت امام رضا (ع) به کارگردانی و نویسندگی مهدی فخیم زاده، «تنهاترین سردار» براساس زندگی امام حسن (ع) ساخته فخیم زاده، «مختار نامه»به نویسندگی و کارگردانی داود میرباقری و ... آثاری از این دست هستند که پس از سریال امام علی (ع) ساخته شدند)

ساخت سریال حدود سه سال به طول انجامید و به دلیل پیشگام بودن مجموعه در قیاس با دیگر تولیدات تلویزیون تا آن زمان، سازندگان با مسائل و دغدغه های زیادی مواجه شدند، اما سرانجام پخش مجموعه از سال ۱۳۷۶ در شبکه یک سیما آغاز شد.

یکی از مهمترین بازخوردها در مواجهه مخاطبان جدی تر با سریال این بود که چرا نویسنده و کارگردان برخلاف تصورهای اولیه، تمرکز بیشتری روی شخصیت های منفی به خصوص ولید و قطام (منابع تاریخی نیز تا این حد به قطام اشاره ندارند) داشته و در مقابل، چندان به خود حضرت و اصحابش نپرداخته است.

برخی نیز نحوه پرداخت به خلیفه سوم و عایشه را برنتافتند. هر چند مجموعه از چنان استحکام و جذابیتی برای اغلب بینندگان برخوردار بود که این انتقادات نیز چیزی از ارزش های آن کم نکرد.
میرباقری آنچه پیش از این در سریال های «رعنا» و «گرگ ها» اندوخته بود، به خوبی صرف سریال امام علی (ع) کرد که بحق همچنان یکی از مجموعه های مذهبی کم عیب و نقص و خوش ساخت به یادگار باقی مانده است.

حاشیه ها

- طراح لوگوی سریال امام علی (ع) محمدرضا شریفی نیا بود.

- ویشکا آسایش، بازیگر نقش قطام از سوی مرحوم مازیار پرتو، مدیر تصویربرداری سریال به میرباقری معرفی شد و اتفاقاً با معیارهای کارگردان هم همخوان بود.

- میرباقری علاقه مند بود این مجموعه به شیوه ۳۵ میلیمتری و روی نگاتیو ضبط شود تا ماندگاری بیشتری پیدا کند، اما چون این سریال نخستین تجربه مذهبی تلویزیون با این حجم و کیفیت بود و فیلمبرداری آن در قیاس با تصویربرداری هزینه های گزافی طلب می کرد با آن موافقت نشد.

- تهیه کنندگی این سریال را محمد بیک زاده بر عهده داشت که پس از آن کمتر نامی از او شنیده شد.

نقش امام علی (ع) را در سکانس هایی که از پشت و یا اینسرت (بسته دستها یا پاها) بودند، مرحوم مهدی فتحی بازی کرد. جالب آن که او در بسیاری از سکانس ها به نقش عمرو عاص در حال دسیسه چینی علیه امام علی (ع) بود!

- مدیریت دوبلاژ سریال را بهرام زند به عهده داشت. خود زند به جای عمار یاسر (سعید نیکپور) گویندگی کرد. دوبلور مالک اشتر هم منوچهر اسماعیلی بود. نقش ابوموسی اشعری (عباس امیری) را نیز پرویز بهرام گفت.

مرحوم مهدی فتحی، بهزاد فراهانی، پرویز پرستویی و ... از بازیگرانی بودند که به جای خودشان صحبت کردند. (برنا)