کارکردهای آسیب‌شناسانه «مادرانه»

سریال تلویزیونی «مادرانه» (جواد افشار) که ماه رمضان روی آنتن شبکه سه رفت و خیلی زود به یکی از پربیننده‌ترین کارهای رمضانی سیما بدل شد، از کارهای رسانه ملی در سال‌های اخیر بود که به‌طور جدی پرداختن به آسیب‌های اجتماعی را دغدغه خود دانسته بود.

کد خبر: ۵۹۰۹۵۷

از آنجا که آسیب‌های اجتماعی زنجیره‌وار به هم مرتبط هستند، به همین دلیل آسیب اجتماعی اعتیاد، همراه خود دیگر آسیب‌ها را مانند فرار، طلاق، خشونت، آزار و اذیت به دنبال خواهد داشت. بالا رفتن آمار اعتیاد در جامعه زنگ خطر بزرگی برای خانواده‌ها محسوب می‌شود. از سویی دیگر، کارشناسان معتقدند تغییر در نوع مصرف مواد مخدر میان جوانان و گرایش آنان به مواد صنعتی باعث شده سن اعتیاد در کشور پایین بیاید به طوری که در برخی موارد گفته می‌شود حتی به 15 سال هم رسیده است.

به نظر کارشناسان، نظارت کافی بر رفتار فرزندان و همچنین محیط امن خانواده به دور از خشونت و همراه با گفت‌وگو برای رفع مشکلات می‌تواند راهکاری برای جلوگیری از آسیب اعتیاد باشد و قطعا یکی از روش‌های روزآمد در ترویج باورهای ضداعتیاد، توجه به این گونه معضلات در رسانه است.

سیدحسن موسوی‌چلک که در سال‌های اخیر به عنوان مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت کار فعال بوده، معتقد است رسانه می‌تواند در حساس‌سازی مردم و مسئولان در حوزه آسیب‌های اجتماعی تاثیرگذار باشد و ادامه می‌دهد: در مجموعه تلویزیونی مادرانه آسیب‌های اجتماعی مثل طلاق، اعتیاد، فساد، فرار از خانه زنجیروار به یکدیگر متصل شده‌ بودند. در واقع این سریال بدرستی به نقش خانواده در تربیت فرزندان و فراهم‌سازی محیطی امن اشاره می‌کرد، چرا که ترویج مسائل اخلاقی، تربیت سالم و ارائه آموزش‌های مناسب رفتاری و اخلاقی در محیط امن خانه به دست می‌آید.

وی با اشاره به نکته‌هایی از سریال می‌گوید: اعتیاد دختر نوجوان دبیرستانی (که فرزند طلاق است) از یک سو و به تبع آن، اتفاقاتی که در خانه و براساس رفتار خشن پدر او رخ داد، باعث شد وی به فرار از خانه و دوستی با جنس مخالف برای جبران کمبودهای زندگی خود روی آورد که این نقطه شروعی بر آسیب‌های پی در پی به تصویر کشیده شده این مجموعه بود. البته طلاق تاثیر بیشتری در بروز آسیب‌ها بر فرزندان داشت، اما دلیل اصلی اعتیاد محسوب نمی‌شد، بلکه هر کدام از اینها به صورت زنجیره‌ای با یکدیگر در ارتباط بودند. نکته دیگری که در مجموعه مادرانه به آن اشاره شد، فاصله طبقاتی بود. فاصله طبقاتی، نوعی رفتار توام با عقده را در فرزاد (عباس غزالی) ایجاد کرده و همین باعث شده بود به اقدامات خلاف برای مال‌اندوزی روی آورد. مورد دیگر، بحث آزار روحی و عاطفی نوجوان از سوی پدر بود که زمینه‌ساز اعتیاد شده و نکته دیگر، زنانه شدن اعتیاد بود.

فرید براتی، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی نیز در این‌باره معتقد است: نوع مصرف مواد مخدر میان جوانان و گرایش آنان به مصرف انواع جدید مخدر تغییر کرده و شاید دلیل کاهش سن نیز همین باشد. همین قضیه موجب شده تا بیش از پیش به کارزار رسانه‌ای در این‌باره بیندیشیم. وی ادامه می‌دهد: در شرایط فعلی شرایط به گونه‌ای است که باید با ارائه آموزش‌های لازم به خانواده‌ها، آنان را بیش از پیش به شناخت و آگاهی رساند و تلویزیون نقش موثری در دو بخش اطلاع‌رسانی و آموزش دارد.

چنانچه از منابع لازم برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی آگاهی و اطلاع کافی داشته باشیم، راحت‌تر می‌توانیم به مقابله با این آسیب‌ها بپردازیم، در ضمن اگر آمار و اطلاعات لازم درباره آسیب‌های اجتماعی از سوی مسئولان و دستگاه‌های ذی‌ربط ارائه شود و همه واقعیت‌‌های اجتماعی را بپذیرند و تلاش نکنند روی آنها سرپوش بگذارند، در این صورت برای مهار آسیب‌های اجتماعی راحت‌تر از این می‌توان اقدام کرد.

واقعیت آن است که نمایش سریال مادرانه توانست تلنگری بر خانواده‌ها بزند تا بر فرزندان خود نظارت کافی داشته باشند. خروج از نگاه تک بعدی به آسیب‌های اجتماعی و کتمان نکردن آسیب‌ها از موضوعات مهمی است که در این سریال و کارهای نظیر آن دیده می‌شود و از سوی دیگر، تولید و نمایش کاری چون مادرانه سبب آشنایی والدین با برخی آسیب‌ها و راهکارهای مقابله با آنها می‌شود.

باید پذیرفت نبود گفت‌وگو در خانواده باعث می‌شود سوءتفاهم و همچنین آسیب‌های دیگری رخ بدهد و با توجه به این که والدین و فرزندان زمانی را برای مطرح کردن این گونه مسائل صرف نمی‌کنند، این خود سبب می‌شود آسیب‌ها بدون آن که مجالی برای پرداختن به آنها به دست آید، پشت سر هم ایجاد شود.