تجربه‌های تازه در​ سینمای ایران

در واقع شاخصه‌های هنری همیشه مدنظر منتقدان و کارشناسان سینمایی بوده و کمتر وجوه تکنیکی و فنی اثر به‌عنوان معیارهای سنجش سینمایی، ملاک قرار گرفته است.

این در حالی است که سینما در عین هنر بودن، صنعت و رسانه هم به شمار می‌رود و از این منظر نیز مستلزم توجه و ارزیابی است.

بدون شک بخش عمده‌ای از جذابیت سینما و دلایل جذب مخاطب به این هنر به عناصر تکنیکی آن برمی گردد که شاید فقدان صنعتی ـ‌ تجاری بودن سینمای ما موجب شده​ کمتر به این مولفه‌ها توجه کنیم البته کم بضاعتی سینمای ما از نظر فناوری‌های بصری ـ سینمایی نیز در این کم توجهی بی‌تاثیر نبوده است.

سینمای ایران در سال 92 فارغ از رکود و کم رونقی گیشه‌ها و مشکلاتی که با آن دست به گریبان است، نشانه‌های امیدوار کننده‌ای در رشد و تحول در زمینه‌های تکنیکی سینمای ایران را با خود همراه داشته که با دو فیلم تهران 1500 و آقای الف کلید خورده است.

گویی حرکت به سوی تجربه‌های تازه در ساختار فیلمسازی و توجه بیشتر به سویه‌های تکنیکی آن در بستر این سینمای بی‌رمق آغاز شده که می‌تواند ظرفیت‌های تازه‌ای را برای سینماگران ایرانی بگشاید که هم از یک سو توانمندی این سینما را افزایش داده و به رشد تکنیکی آن کمک کند و هم از این طریق به تمهیدات موثری برای جذب بیشتر مخاطب بپردازد.

این دو فیلم فارغ از ضعف و قوت‌هایش نشان داد سینمای ایران می‌تواند با ورود به این حوزه‌ها و جسارت تجربه‌های جدید، روح تازه‌ای در این کالبد مرده بدمد! بهرام عظیمی با ساخت تهران 1500 نخستین فیلم انیمیشن ایرانی را به نام خود ثبت کرد و علی عطشانی با آقای الف تکنیک سه‌بعدی آن هم از نوع بومی‌اش را وارد سینمای ایران کرد و اتفاقا مشکل اصلی هر دو فیلم ضعف در فیلمنامه بود و این نشان می‌دهد ما در همه اشکال فیلمسازی و با هر نوع ژانری دارای ضعف در قصه‌پردازی هستیم و حتی پیشرفت در ساختار تکنیکی نیز نمی‌تواند این ضعف را جبران یا پنهان کند.

با این حال باید این دو اتفاق را در سینمای ایران به فال نیک گرفت و شرایط و بسترهای حمایت از این نوع فیلمسازی را فراهم کرد.

انیمیشن می‌تواند بسیاری از سوژه‌ها و موقعیت‌های دراماتیکی را که در ساختار واقعی و فیلم‌های معمولی امکان‌پذیر نیست، به تصویر کشیده و از قابلیت نمایشی آن استفاده کند.

ضمن این‌که این فناوری هنری به ما یاری می‌رساند تا بسیاری از مفاهیم و انگاره‌های فرهنگ بومی مثلا ادبیات کهن خود را به زبان تصویری روایت کنیم و به بازسازی فرهنگ و تمدن ایرانی در جهان مدرن کمک کنیم.

نمونه موفق این کار در برنامه تلویزیونی شکرستان رخ داد و بسیاری از حکایت‌ها و ضرب‌المثل‌ها و قصص کهن ایرانی این امکان را پیدا کرد که شمایلی بصری یابد و از قدرت تاثیرگذاری و فرهنگ‌سازی برخوردار شود.

سینمای انیمیشن این امکان را به فیلمسازان ما می‌دهد تا قوه تخیل خود را در بازنمایی بسیاری از ایده‌های جذابی که در ذهن دارند، فعال کنند و به روی پرده بیاورند.

بهره‌گیری از تکنیک انیمیشن‌سازی بویژه در رشد و توسعه سینمای کودک ما که دیگر به یک پیکره بی جان تبدیل شده نیز کمک کرده و می‌تواند در جذب مخاطبان کودک و نوجوان تاثیر داشته باشد.

همین موقعیت‌ها و امتیازات را می‌توان در ارتباط با سینمای سه بعدی نیز تعمیم داد، با این تفاوت که در آنجا ما با امکانات سخت‌افزاری سالن‌های سینما و مجهز بودن آنها به امکانات دیجیتال و ابزارهای نمایش سه بعدی نیاز داریم.

رشد سینمای سه بعدی و انیمیشن به افزایش مهارت‌های تکنیکی و توسعه کیفیت حرفه‌ای افرادی که در حوزه‌های گرافیکی و نرم‌افزاری کار می‌کنند نیز کمک کرده و به نوعی کارآفرینی سینمایی دامن می‌زند.

به عبارت دیگر، حمایت از ساخت چنین فیلم‌هایی به نوعی حمایت از متخصصانی است که به دلیل نداشتن شرایط لازم نتوانستند از استعداد و توانمندی خود بخوبی استفاده کنند.

ضمن این‌که بحران مخاطب در سینمای ایران تا حدودی از این طریق می‌تواند جبران شود. اگر فیلم‌های ما به لحاظ محتوایی و درونمایه اثر نمی‌تواند رضایت مخاطب را کسب کند دست کم از طریق جذابیت فرمی و تکنیکی می‌توان او را به سینما کشاند و راضی به خانه برگرداند.

واقعیت این است که ساخت این آثار به پیوند بیشتر صنعت و هنر سینما منجرشده و برای تجاری شدن سینمای ایران بسترسازی می‌کند اما با همه این امتیازها و جذابیت‌هایی که این شکل از فیلمسازی دارد، نباید از مضمون و جایگاه فیلمنامه در این آثار غافل بود و به صرف تکنیک جدید و جذاب به رضایت مخاطب دلخوش بود.

سینما اگرچه یک صنعت است و بر بنیادهای تکنیک استوار شده است اما بیش از همه و پیش از هرچیز هنر است؛ هنری بصری و قصه گو که صرفا با تکیه بر تکنیک نمی‌تواند به حیات خود تداوم ببخشد.

سینمای انیمیشن و سه بعدی ما اینک واجد یک نمونه و الگوی عملی شده که در تولید آثار بعدی و استمراری این راه موثر باشد.

سینمای ایران در سال 92 تجربه متفاوتی را آغاز کرده که می‌توان به موفقیت‌های آن در عرصه‌های داخلی و خارجی امیدوار باشیم.

سید رضا صائمی ‌-‌ جام‌جم