وقتی موسیقی به فیلم گره می‌خورد

هزاردستان مرتضی حنانه

مرتضی حنانه، موسیقیدان و آهنگساز نام‌آشنایی است، نامش بیش از هر چیز با نام سریال «هزار دستان» در ذهن‌ها ماندگار شده است، چراکه می‌توان گفت او در ساخت موسیقی این سریال سنگ تمام گذاشته است. حنانه ساخت موسیقی فیلم را از سال 1327 با فیلم «ایران سرزمین طلای سیاه» که محصول اداره کل هنرهای زیبای وزارت فرهنگ و هنر بود، آغاز کرد (گفته می‌شود او نخستین کسی بوده که در ایران به ساخت موسیقی فیلم به شکل جدی اقدام کرده است).

او سال 1350 موفق به اخذ جایزه بهترین آهنگساز برای فیلم «فرار از تله» به کارگردانی جلال مقدم شده است. او بعد از پیروزی انقلاب در عرصه ساخت موسیقی فیلم فعال بود و برای بیش از 30 فیلم موسیقی ساخته است. «تشریفات»، «مردی که موش شد»، «تیرباران»، «جعفرخان از فرنگ برگشته» و سریال «هزاردستان» از جمله مشهورترین کارهای اوست.

علیزاده، آهنگساز گزیده‌کار

حسین علیزاده، آهنگساز و نوازنده تار و سه‌تار است. او موسیقی فیلم‌هایی چون «گبه» به کارگردانی محسن مخملباف، «زمانی برای مستی اسب‌ها» کاری از بهمن قبادی، «ملکه» به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر، «تنها دوبار زندگی می‌کنیم» ساخته بهنام بهزادی، «زشت و زیبا» ساخته احمدرضا معتمدی، «آسمان محبوب» اثر داریوش مهرجویی و «آواز گنجشک‌ها» کاری از مجید مجیدی را ساخته و ساخت موسیقی سریال‌هایی چون «دلشدگان» و «زیر تیغ» را بر عهده داشته است.

او این روزها مشغول ساخت موسیقی برای تازه‌ترین فیلم بهرام توکلی با نام «آسمان زرد کم‌عمق» است. آثار موسیقایی علیزاده در حوزه سینما نیز همچون دیگر آثارش موفق بوده و حتی به نقاط قوت آثار سینمایی تبدیل شده است. این هنرمند تاکنون برای چهار فیلم «گبه»، «زشت و زیبا»، «آواز گنجشک‌ها» و «ملکه» موفق به دریافت سیمرغ بلورین جشنواره فجر شده است. علیزاده تاکنون سه‌بار برای آلبوم‌های «فریاد»، «بی‌تو به سر نمی‌شود» و «به تماشای آب‌های سپید» نامزد جایزه گرمی در بخش «بهترین آلبوم سنتی جهان» شده‌ است. جوایز گرمی معتبرترین جایزه صنعت ضبط و پخش موسیقی در آمریکا محسوب می‌شود.

کیهان کلهر و همراهی با یو یوما

کیهان کلهر، موزیسین معروف ایرانی است که بسیاری از منتقدان عرصه موسیقی معتقدند این هنرمند ایرانی مشهورترین نوازنده ایرانی خارج از کشور محسوب می‌شود و در دیگر کشورها محبوبیتی بیشتر از ایران دارد. تا کنون دو اثر این هنرمند نامزد دریافت جایزه گرمی نیز شده است.

نمی‌توان کلهر را در زمینه ساخت موسیقی فیلم هنرمندی فعال دانست، اما او موسیقی فیلم «جاده ابریشم» را همراه با یو یوما نوازنده نامی ویولنسل آمریکایی چینی‌تبار ساخته و می‌توان گفت اثر خوبی از کار درآمده است.

فریدون شهبازیان و اخراجی‌ها

فریدون شهبازیان در دهه ۶۰ آهنگسازی برای فیلم را آغاز کرد. بسیاری شهبازیان را پدر موسیقی پاپ ایران بعد از انقلاب می‌دانند. او به همراه علی معلم شورای شعر و موسیقی را در صدا و سیما تشکیل دادند که وظیفه نظارت بر موسیقی پاپ را به عهده داشت. وی هم‌اکنون جزو منتقدان موسیقی پاپ ایران است.

از میان آثار او در زمینه موسیقی فیلم می‌توان به «میرزا کوچک خان» ساخته امیر قویدل، «لیلا» اثر داریوش مهرجویی، «هیوا» کاری از رسول ملاقلی‌پور، «شام آخر» اثر فریدون جیرانی و «اخراجی‌ها» ساخته مسعود ده‌نمکی اشاره کرد.

مرد اول موسیقی فیلم در ایران

اگر به مجید انتظامی لقب مرد اول موسیقی فیلم در ایران را بدهیم، اغراق نکرده‌ایم. این آهنگساز از سال 1356 که کار خود را با ساخت موسیقی برای «سفر سنگ» مسعود کیمیایی آغاز کرده تاکنون برای 80 فیلم سینمایی و 3 سریال تلویزیونی موسیقی متن ساخته است.

او تاکنون چهار بار سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن را برای فیلم‌های «دیوانه‌ای از قفس پرید» ساخته احمدرضا معتمدی، «بایسیکل‌ران» کاری از محسن مخملباف، «آژانس شیشه‌ای» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و «روز واقعه» از جشنواره فیلم فجر دریافت کرده و همچنین برای فیلم‌های «از کرخه تا راین» و «راز خنجر» در یازدهمین جشنواره فیلم فجر دیپلم افتخار دریافت کرده است. او همچنین نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برای فیلم «دوئل» در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر، «اعتراض» در هجدهمین جشنواره فیلم فجر، «نون و گلدون» در چهاردهمین جشنواره فیلم فجر و «راه افتخار» در سیزدهمین جشنواره فیلم فجر شده است. از میان ساخته‌های موفق انتظامی در عرصه موسیقی فیلم می‌توان به «از کرخه تا راین» و «بوی پیراهن یوسف» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا اشاره کرد که در ذهن مردم ماندگار شده است و حتی بر خود فیلم پیشی گرفتند.

فرهاد فخرالدینی و آدم برفی

فرهاد فخرالدینی، نخستین موسیقی فیلمش را در سال 1347 برای فیلم سینمایی «شوهر آهو خانم» به کارگردانی داوود ملاپور ساخت. بعدها و پس از پیروزی انقلاب هم در ساخت موسیقی فیلم‌های «کمال‌‌الملک»، «گزارش یک قتل»، «بوعلی سینا»، «پرستار شب»، «روز باشکوه» و «آدم برفی» همکاری کرد. ساخت موسیقی سریال‌های موفق «کیف انگلیسی» و «روزی روزگاری» هم از دیگر کارهای فرهاد فخرالدینی است.

از کارهای به‌یادماندنی او می‌توان به تیتراژ آغازین سریال امام علی(ع) اشاره کرد. شعر تیتراژ سروده عبدالقادر مراغه‌ای بود که به آهنگسازی این موزیسین در ذهن‌ها ماندگار شد. از او به‌عنوان یکی از چهره‌های ماندگار سال 1382 تقدیر شد.

آثار فخرالدینی رنگ و بوی موسیقی ایرانی را در خود دارد و البته به این موسیقی به شکلی نو نگاه کرده و تم‌های تازه‌ای را به آن می‌افزاید که برای شنونده جذاب است.

ناصر چشم‌آذر در هامون

ناصر چشم‌‌آذر، آهنگساز و موسیقیدان ایرانی است. او ساخت موسیقی فیلم‌های مطرحی چون «آتش‌بس» و «سوپراستار» به کارگردانی تهمینه میلانی، «شمعی در باد» ساخته پوران درخشنده، «قارچ سمی» اثری از مرحوم رسول ملاقلی‌پور، «دختران انتظار» ساخته رحمان رضایی، «خواهران غریب» اثری از کیومرث پوراحمد و «هامون» اثر داریوش مهرجویی را به عهده داشته است.

او سیمرغ بلورین دوازدهمین جشنواره فیلم فجر را برای موسیقی فیلم‌های «بلندی‌های صفر» و «چشم شیطان» دریافت کرده است. همچنین سیمرغ بلورین بیستمین جشنواره فیلم فجر برای موسیقی فیلم قارچ سمی نیز به نام او ثبت شد.

پیمان یزدانیان در آب و آتش

پیمان یزدانیان از جمله آهنگسازانی است که موسیقی متن فیلم‌های زیادی را ساخته است او علاوه بر آهنگسازی برای کارگردانان خارجی، سازنده موسیقی متن فیلم کوتاه «تولد نور» ساخته کیارستمی برای افتتاحیه جشنواره فیلم لوکارنو درسال 1378 هم هست. یزدانیان در سال ۱۳۸۰ موسیقی متن فیلم‌های ایستگاه متروک، شب‌های روشن و فرش باد را تحت عنوان مجموعه برداشت منتشر کرد. دومین مجموعه‌اش آلبوم برداشت دوم بود که موسیقی متن چهار فیلم آب و آتش، از کنار هم می‌گذریم، باد ما را خواهد برد و بیگانگان را در بر داشت.

در ادامه مجموعه‌هایش موسیقی متن چهار فیلم گاهی به آسمان نگاه کن، چهارشنبه‌سوری، سیمای زنی در دوردست و پرنده باز کوچک را در قالب آلبوم گذر منتشر کرد. چهارمین مجموعه رسمی یزدانیان آلبوم همراه با باد نام داشت که در آن موسیقی متن فیلم‌های پاداش سکوت، یک تکه نان و سربازهای جمعه گنجانده شده بود.

کارن همایون‌فر

کارن همایونفر، تحصیلکرده انگلستان در رشته موسیقی است. البته او چند ماه پیش بازی بسیار خوبی هم در فیلم «اسب حیوان نجیبی است» ساخته عبدالرضا کاهانی داشت. او تاکنون برای بیش از 70 فیلم و 30 سریال تلویزیونی موسیقی متن ساخته است. او در سال‌های ۸۶ و ۸۷ در جشن خانه سینما برای فیلم‌های «ژانی‌گه‌ل» (جمیل رستمی) و «خاک آشنا» (بهمن فرمان آرا) تندیس بهترین موسیقی متن را دریافت کرده و در سال ۱۳۸۷ برای موسیقی فیلم «زادبوم» (ابوالحسن داوودی) و ۱۳۸۹ برای فیلم «جرم» (مسعود کیمیایی) سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن فیلم جشنواره را از آن خود کرده است.

پل چوبی، زندگی خصوصی آقا و خانم میم، میگرن، هیچ، اسب حیوان نجیبی است و بی‌خود و بی‌جهت از دیگر کارهای اوست.

احمد پژمان در خانه‌ای روی آب

احمد پژمان هم آهنگسازی است که تاکنون برای فیلم‌های موفقی موسیقی ساخته است. این آهنگساز در سطح جهانی دارای جایگاه برجسته‌ای است، هرچند در زمینه ساخت موسیقی فیلم فعالیت‌های چندان زیادی ندارد، اما می‌توان گفت در میان همان تعداد اندک کارهایش آثار خوبی وجود دارد.

«هنرپیشه» اثری از محسن مخملباف، «زینت» ساخته ابراهیم مختاری، «کیمیا» به کارگردانی احمدرضا درویش، «روسری آبی» ساخته رخشان بنی‌اعتماد، «بوی کافور، عطر یاس» ساخته بهمن فرمان‌آرا، «باران» به کارگردانی مجید مجیدی، «خانه‌ای روی آب» اثری از بهمن فرمان‌آرا، «بید مجنون» ساخته مجید مجیدی و «یک بوس کوچولو» کاری از بهمن فرمان‌آرا از جمله کارهایی است که پژمان آهنگسازی آنها را انجام داده است.

او تاکنون برای فیلم‌های «بوی کافور، عطر یاس» و «باران» برنده سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر شده است.

گیتی پاشایی، آهنگساز و بازیگر

گیتی پاشایی، آهنگساز و بازیگر ایرانی و همسر مسعود کیمیایی (کارگردان) و مادر پولاد کیمیایی بازیگر است. او برای سه فیلم «تیغ و ابریشم»، «سرب» و «گروهبان» که کارگردانی آنها را همسرش مسعود کیمیایی به عهده داشته است، موسیقی متن ساخت. البته او در فیلم «سفر سنگ» کیمیایی بازی کرد، اما پس از آن دیگر به عنوان بازیگر در هیچ فیلمی حاضر نشد. او سال 1374 درگذشت.

بابک بیات در قرمز

مرحوم بابک بیات، نوازنده، آهنگساز موسیقی فیلم و موسیقی پاپ ایرانی است که می‌توان او را در ردیف آهنگسازان فعال عرصه ساخت موسیقی فیلم دانست. او زمان حیات خود 77 موسیقی فیلم ساخت. او از آهنگسازانی است که به حضور خواننده در تیتراژ پایانی فیلم‌های سینمایی اعتقاد خاصی داشت. بیات در سال ۱۳۶۹ پس از چند بار نامزد شدن برای موسیقی فیلم بالاخره جایزه سیمرغ بلورین فجر را برای فیلم عروس دریافت کرد.

از جمله آثار شاخص او می‌توان به سریال‌های «پهلوانان نمی‌میرند» ساخته حسن فتحی و «ولایت عشق» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده و فیلم‌های سینمایی «مرسدس» ساخته مسعود کیمیایی، «ساحره» ساخته داوود میرباقری، «قرمز» کاری از فریدون جیرانی، «فریاد» اثر مسعود کیمیایی، «دوزن» اثری از تهمینه میلانی، «شیدا» ساخته کمال تبریزی، «دست‌های آلوده» ساخته سیروس الوند و «سام و نرگس» اثری از ایرج قادری اشاره کرد.

محمدرضا علیقلی با کلاه قرمزی و پسر خاله

محمدرضا علیقلی از موسیقیدانان برجسته در زمینه فیلم است. او موسیقی متن بیش از 140 فیلم را در کارنامه دارد که موسیقی او برای فیلم‌های «خیلی دور، خیلی نزدیک» به کارگردانی رضا میرکریمی، «نرگس» به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد و« قدمگاه» به کارگردانی محمدمهدی عسگرپور، سه بار سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن فیلم از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر را از آن خود کرده است. محمدرضا علیقلی هم کم به گردن فیلم‌های حاتمی‌کیا حق ندارد و موسیقی ماندگار سریال «خاک سرخ» مهری ماندگار به شناسنامه این سریال خوب ابراهیم حاتمی‌کیا زده است. از دیگر همکاری‌های علیقلی با وی، می‌توان به «روبان قرمز» و «به نام پدر» اشاره کرد. از کارهای ماندگار دیگر علیقلی که فوق‌العاده تاثیرگذار است، موسیقی فیلم «سفر به چزابه» مرحوم رسول ملاقلی‌پور است.

او در زمینه فیلم‌های کودک و نوجوان هم بیکار نبوده و در این میان می‌توان به فیلم‌هایی چون «مدرسه موش‌ها» و «کلاه قرمزی و پسر خاله» اشاره کرد.

کریستف رضاعی و کنعان

کریستف رضاعی در شهر تولوز فرانسه از مادری فرانسوی و پدری ایرانی متولد شد. او در رشته موسیقی (پیانو، آواز و تئوری) و در کنار آن در مهندسی و بازاریابی تحصیل کرده ‌است.

در ژوئن ۲۰۰۰ رضاعی به اتفاق آرا جایزه نخست یک مسابقه آهنگسازی را که توسط انجمن فرهنگی ایتالیا برگزار شده بود از آن خود کرد که موضوع این مسابقه «سرود صلح برای هزاره سوم» بود که البته آهنگسازی قسمت ایرانی اثر را به کمک مسعود شعاری انجام داده بود. او تاکنون موسیقی فیلم‌های متعددی را ساخته که از میان آنها می‌توان به «نارنجی‌پوش» ساخته داریوش مهرجویی و همچنین «کنعان» به کارگردانی مانی حقیقی اشاره کرد. به‌زعم منتقدان موسیقی، فیلم کنعان از جمله موسیقی فیلم‌های بسیار زیبایی است که طی سال‌های گذشته ساخته شده است.

او همچنین در کارنامه خود ساخت موسیقی فیلم‌هایی چون «سعادت‌آباد»، «چهل سالگی»، «پرونده هاوانا» و «نگاه» را دارد.

فردین خلعتبری در کما

فردین خلعتبری موسیقی را با ساز فلوت آغاز کرد و بعد از انصراف از رشته سازه دانشگاه صنعتی شریف سراغ موسیقی رفت و در دانشکده هنرهای زیبا تحصیلات خود را در زمینه موسیقی ادامه داد. اولین کار او ساخت موسیقی تئاتر «گرگ گرگم» به کارگردانی مسلم قاسمی در سال ۱۳۶۴بود. او تاکنون موسیقی چند فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی را ساخته که از میان آنها می‌توان به «ترکش‌های صلح»، «هم نفس»، «گل یخ»، «اتوبوس شب»، «زمان می‌ایستد»، «پرتغال خونی»، «پرواز مرغابی»، «پستچی سه بار در نمی‌زند»، «مسیر عشق» (مسافر کربلا) «روی خط صفر»، «چه کسی امیر را کشت؟»، «به رنگ ارغوان» و «کما» اشاره کرد.