سل در خفا جان می‌گیرد

هم اکنون وضع بیماری سل در دنیا به چه صورت است و روزانه چند نفر در اثر ابتلا به این بیماری جانشان را از دست می‌دهند؟

بیماری سل، بیماری جدیدی نیست و تاریخچه بسیار قدیمی دارد. مثلا در زمان بقراط، روی اجساد فراعنه، ضایعاتی در استخوان‌های مومیایی شده دیده می‌شد. این بیماری اولین بار سال 1882 از سوی باسیل کخ کشف و به دنیا معرفی شد. امروز این بیماری به یکی از معضلات بهداشتی درمانی جامعه بشری تبدیل شده است، چون در هر 5 تا 7 ثانیه یک نفر به بیماری سل مبتلا می‌شود و در هر 12 ثانیه نیز یک نفر در اثر ابتلا به این بیماری فوت می‌کند. طبق آمار منتشر شده سازمان بهداشت جهانی یک سوم جمعیت دنیا به این میکروب آلوده هستند و هر ساله 7 تا 8 میلیون نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند و 2 تا 3 میلیون نفر نیز در اثر این بیماری فوت می‌کنند که 450 هزار نفر از این تعداد را کودکان تشکیل می‌دهند.

این بیماری از طریق سرفه، عطسه و صحبت کردن انتشار پیدا می‌کند، اما بیشترین عامل انتشار این بیماری سرفه است زیرا با هر بار سرفه کردن 2 تا 3 هزار میکروب عامل این بیماری در فضا پخش می‌شود و امکان ابتلای فرد دیگر را در پی دارد. تحقیقات به عمل آمده ثابت کرده اگر بیش از ده ساعت فردی سالم با یک فرد مبتلا به سل تماس داشته باشد، خطر آلوده شدن او وجود دارد. همچنین 10 درصد افراد آلوده به میکروب این بیماری نیز ممکن است به علت ضعف سیستم ایمنی بدن به این بیماری مبتلا شوند.

علائم بیماری در بالغان و اطفال متفاوت است. سرفه، دفع خلط، تب، لرز، کاهش وزن و کم اشتهایی علائم این بیماری میان بالغان است در صورتی که ممکن است این علائم در میان شیرخواران و کودکان 2 ساله با تب خفیف طولانی مدت، بی‌اشتهایی، سرفه خشک، ‌مختل‌شدن رشد و روز به روز تحلیل رفتن تشخیص داده شود. متاسفانه کودکان قربانیان اصلی بزرگ‌ترها هستند، چرا که این بیماری بر اثر ابتلای والدین به کودکان سرایت می‌کند.

خطر آلودگی بیماری سل برای تمام سنین بویژه کودکان زیر 5 سال و افراد بالای 60 سال به دلیل ضعیف بودن سیستم دفاعی بدن وجود دارد. به عبارت دیگر چنانچه عامل این بیماری وارد سیستم دفاعی فرد قوی و سالم شود، به حالت خاموش درمی‌آید یا از بین می‌رود، اما اگر عامل این بیماری وارد سیستم دفاعی بدن فرد ضعیفی شود، مانند افرادی که مبتلا به ایدز، حصبه، مالاریا، سرخک و سرطان هستند، افرادی که از داروی خاصی استفاده می‌کنند، افرادی که دچار سوءتغذیه هستند و غذا و ویتامین لازم به بدن آنها نمی‌رسد یا کسانی که استرس زیاد دارند، فرد به این بیماری مبتلا می‌شود. طبق تحقیقات به عمل آمده 90 درصد بیماران مبتلا به سل در 10 تا 15 درصد کشورهایی با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و همچنین مشکلات سوءتغذیه مشاهده می‌شوند.

این بیماری از طریق علائم بالینی فرد مبتلا به سل قابل تشخیص است. بنابراین اگر فردی مبتلا به این بیماری شد، باید اطرافیان او نیز هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند تا آزمایشی از خلط گرفته و عکسی از ریه آنها برداشته شود و در صورت ابتلای افراد به بیماری، درمان آنان آغاز و در صورت آلوده شدن نیز مراحل پیشگیری آنان با خوردن دارو شروع شود.

خوشبختانه این بیماری به درمان جواب خوبی می‌دهد و به محض آغاز درمان با صرف هزینه 25 تا 30 هزار تومان طی 15 روز از بین خواهد رفت، اما اگر درمان ناقص صورت بگیرد، مثلا اگر فرد در خوردن داروهایش به مدت شش ماه کوتاهی کند یا بر اثر دیر تشخیص دادن پزشک، این بیماری نسبت به آنتی‌میکروب ضدسل مقاومت نشان خواهد داد و بیماری تبدیل به سل مقاوم خواهد شد. اگر فردی مبتلا به سل مقاوم شود، حتی با خرج کردن 25 تا 40 میلیون تومان هم امیدی به زنده ماندن او نخواهد بود. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده است که بیماران سلی حتما زیر نظر باشند، یعنی اگر در روستا زندگی می‌کنند داروهای آنان زیر نظر بهورز یا بهیار روستا داده شود یا اگر در شهر زندگی می‌کنند این داروها از طرف یکی از افراد خانواده به فرد مبتلا داده شود. از دیگر عوارض این بیماری ابتلای افراد به سل ریوی، مغزی، خونی، استخوانی، مفصلی، پوستی، چشمی و سایر اعضا و جوارح است.

بهترین روش پیشگیری تزریق واکسن ب‌ث‌ژ در بدو تولد کودک است. تحقیقات نشان داده تزریق این واکسن می‌تواند 90 درصد از ابتلای فرد به انواع سل‌های خطیر و کشنده مانند سل مغزی و خونی پیشگیری کند. همچنین 50 درصد امکان پیشگیری این افراد از ابتلا به سل ریوی وجود دارد. خوشبختانه این واکسن در کشورمان هنگام تولد در بخش نوزادان تزریق می‌شود، دومین روش پیشگیری این است که اگر فردی بیش از سه هفته سرفه می‌کند، باید به پزشک مراجعه کند و سومین روش این که اگر فردی از اعضای یک خانواده مبتلا به بیماری سل شد، سایر افراد خانواده نیز به پزشک مراجعه کنند تا تشخیص داده شود کدام یک مبتلا و کدام یک آلوده به این بیماری شده‌اند.