زلزله پیش بینی خواهد شد

این روزها شنیدن اخبار وقوع زلزله در اطراف تهران و شهرهای دیگر کشور هرکسی را نگران می کند.اما نگرانی محققان از نوع دیگری است.
کد خبر: ۴۹۲۲۶
از آرزوهای هر محققی در سراسر جهان این است که بتواند روزی زلزله را پیش بینی کند. به همین علت هم آنها می کوشند دانش زلزله شان را افزایش دهند.
محققان ایرانی هم گرچه هنوز در مراحل اولیه کار هستند، اما قصد دارند بزودی خود را به حد دانش دیگر کشورها برسانند تا آینده ای خوب را برای کشوری که به شدت زلزله خیز است و تا به حال فجایع انسانی زیادی را در این زمینه متحمل شده به ارمغان آورند.
پس از وقوع زلزله های پی درپی اخیر در کشور تمامی موسسات تحقیقاتی دست اندرکار، خود را ملزم به انجام تحقیقات سازماندهی شده ای کرده اند تا با همکاری و مشارکت یکدیگر بتوانند به پیشرفت هایی در زمینه پیش بینی زلزله نایل شوند.
یکی از این اقدامات که بتازگی انجام شده ، تفاهم نامه ای است که میان موسسه ژئوفیزیک و سازمان هواشناسی کشور به امضا رسیده است.
این تفاهم نامه با هدف بهره گیری بهینه از اطلاعات و تجهیزات و توان تخصصی کارشناسان و استادان موسسه ژئوفیزیک و هواشناسی و توسعه همکاری های فعال و موثر در زمینه های پژوهشی در تاریخ شانزدهم شهریور ماه امسال میان این دو سازمان به امضا رسید و قرار است این موسسه ها در زمینه پروژه های تحقیقاتی بنیادی و کاربردی مورد علاقه در زمینه هواشناسی ، اقلیم شناسی و پیش نشانگرهای زلزله فعالیت هایی انجام دهند.
طرحی 5 ساله ، میانبری برای طی مسیری 40 ساله دکتر عبدالرحیم جواهریان ، رئیس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با ذکر این خبر که قرار است با همکاری سازمان هواشناسی به راه اندازی 5 مرکز مطالعه پیش نشانگرهای زلزله در مناطق زلزله خیز کشور اقدام کنند، عنوان کرد: در حال حاضر دانش بشر به جایی نرسیده است که بتواند با دقت زمان بالایی زلزله را پیش بینی کند، اما مراکز علمی جهان و دانشگاه ها بیش از 40 سال است که می دانند وقتی قرار است زلزله بزرگی رخ دهد زمین دچار چه تغییراتی خواهد شد یا این که می دانند بین وقوع یک زلزله بزرگ با تغییرات میدان مغناطیسی ، الکتریکی و گرانشی و یا تغییر سطح آب چاه ها و دما و ترکیب این آبها و ایجاد نور و سر و صدا در آن منطقه و تغییرات جوی و یونسفری و تغییر و دما خاک سطح زمین یا ایجاد گاز رادون و خود پیش لرزه ها چه ارتباطی برقرار است؛ اما به لحاظ ساز و کار بسیار پیچیده زلزله ها حداقل با دانش کنونی بشر نمی توان از طریق این ارتباطات زلزله را بوضوح پیش بینی کرد.
به عبارت دیگر اگر مراکز علمی و دانشگاهها بخواهند در این زمینه به نتیجه مطلوبی برسند و بتوانند به طور قریب الوقوع زلزله را پیش بینی کنند باید سالهای زیادی کیفیت ها و کمیت های مختلف را اندازه گیری کنند.
دکتر جواهریان، موقعیت ایران را در این مطالعات در حد صفر و بسیار اولیه می داند و عنوان می کند: جدا از انجام چند پایان نامه و طرحهای ابتدایی در ایران هیچ مطالعه ای در این زمینه انجام نشده فاصله ما با دنیا بسیار زیاد است.
در واقع محققان ما باید راهی را که دنیا 40 ساله طی کرده است ، میانبر بزنند تا خود را به آنها برسانند. موسسه ژئوفیزیک هم با مشارکت مراکز علمی داخلی و سازمان های کشور که مرتبط با مسائل پیش نشانگرهای زلزله هستند پژوهش های کاربردی و بنیادی را تعریف کرده که یکی از آنها تفاهم نامه امضا شده میان این موسسه با سازمان هواشناسی است که قرار است طی یک برنامه 5 ساله از سال 84، یکی از این راههای میانبر طی شود.
به گفته دکتر جواهریان نمی توانیم ادعا کنیم که این طرح می تواند ما را به فناوری پیش بینی زلزله برساند و فقط در پایان این 5 سال می توانیم ادعا کنیم که دانش ما به حدی رسیده است که بتوانیم پا به پای دیگر کشورها به سمت هدف اصلی حرکت کنیم.
وی همچنین از یادداشت تفاهم دیگری که میان موسسه ژئوفیزیک با دانشگاه مسکو در فروردین ماه امسال به امضا رسیده است ، خبر داد اما خاطرنشان کرد: تمامی پیشرفت هایی که امیدواریم در آینده به آنها دست یابیم به مساعدت و کمک مسوولان تامین اعتبارات مالی از طرف دولت بستگی دارد.


سیروس از زلزله می گوید
قبل از این که زلزله ای بزرگ رخ دهد پیش نشانگرهای مختلفی بروز می کنند که یکی از آنها می تواند شرایط جوی حاکم بر منطقه باشد.
ابرهای سیروس (پرسا) این قابلیت را دارند که به یکی از این پیش نشانگرها بدل شوند. وقتی انرژی داخلی زمین افزایش می یابد یا این که فشار در لایه های زیر سطح زمین بالا می رود، باعث می شود شرایطی پیش آید تا بخشی از آب موجود در زیر سطح به صورت بخار آب از زمین خارج شود.
مناطق کوهستانی مشرف بر منطقه معمولا مساعدترین مناطق برای رخ دادن چنین اتفاقی هستند، یعنی در منطقه ای که قرار است طی روزهای آینده زلزله ای به وقوع پیوندد با ساتع شدن این بخارات آب می توان شاهد تشکیل ابرهای سیروسی بود که در ارتفاع 6 کیلومتری سطح زمین شکل می گیرند و عموما از جنس کریستال های یخی هستند.
این ابرها در امتداد یک خط دیده می شوند و با ابرهای مرتبط با پدیده های جوی از نظر شکل متمایزند. پرویز رضازاده ، معاون اداره کل پیش بینی سازمان هواشناسی با بیان این مطالب تاکید کرد: شکل گیری چنین ابرهایی را نمی توان لزوما باعث بروز زلزله ای در روزهای آینده دانست ، اما معمولا مشاهده شده است که در بیشتر موارد زلزله های بزرگ همراه تشکیل چنین ابرهایی بوده اند.
وی همچنین یونیزه شدن هوا را هم به عنوان یکی دیگر از پیش نشانگرهای زلزله معرفی کرد و توضیح داد: ساتع شدن بخشی از ذرات یونی زمین به هوا قبل از وقوع زلزله های بزرگ دیده شده است که می توان با ردیابی و آشکارسازی منطقه ای که بار الکتریکی جو آن به صورت غیرعادی افزایش یافته است. وقوع زلزله را پیش بینی کرد.
ایستگاه های زمینی یا روشهای هوابرد و استفاده از هواپیماها، از طرق مختلف شناسایی و آشکارسازی مناطق یونیزه شده هستند.
رضازاده در تکمیل توضیحات خود به تفاهم نامه امضا شده بین سازمان هواشناسی و موسسه ژئوفیزیک در این خصوص اشاره کرد و افزود: سازمان هواشناسی با داشتن گیرنده های تصاویر ماهواره ای می تواند در بازه های زمانی تصاویر متعددی از اوضاع جوی هر منطقه ای دریافت کند؛ بنابراین باتوجه به در دست داشتن سوابق جوی روزهای قبل می توان احتمال رخداد زلزله را پیش بینی کرد.


حیواناتی که از وقوع زلزله خبر می دهند
یکی از پیش نشانگرهای وقوع زلزله رفتار حیوانات است. بارها و بارها در فیلمها و سریالهای مختلف مشاهده کرده اید که قبل از زمین لرزه ، اسبها بی قراری می کنند و حیوانات دیگر هم از حال طبیعی خارج می شوند.
محققان می گویند حتی حشرات هم قبل از وقوع زلزله ای بزرگ تحت تاثیر قرار می گیرند که این تاثیر می تواند از چند روز قبل هم خود را نشان دهد؛ بنابراین مطالعه روی رفتار حیوانات یکی از مطالعات بسیار ارزشمندی خواهد بود که باید به صورت طرحهای علمی انجام گیرد.
موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران برای تحقق چنین موضوعی به امضای یادداشت تفاهمی با دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران اقدام کرده است تا با مساعدت متخصصان این دانشکده بتوانند قدمهایی مثبت در این راه بردارند و به نتایجی مطلوب دست یابند.


زلزله دیگر کی می آید؛
پیش بینی رفتار گسلها امکانپذیر است و از آن طریق می توان پیش بینی کرد که مثلا در یک بازه زمانی چندساله امکان بازگشت زلزله وجود دارد یا خیر.
این دوره بازگشت را هم می توان با دقتی در حدود 5 تا 10سال پیش بینی کرد؛ البته برای مناطقی از قبیل بم که حتی در تاریخ هم زلزله ای بر آن به ثبت نرسیده است و دوره بازگشت زلزله خیلی طولانی است ضریب اطمینان پایین تر می آید و در حد 100 سال می شود.
به هر حال با انجام مطالعاتی مختلف روی گسلها می توان فهمید که آیا یک گسل توانایی ایجاد یک زمین لرزه بزرگ را دارد یا خیر؛
دکتر محمدرضا قاسمی ، مدیر بخش زمین شناسی منطقه ای سازمان زمین شناسی کشور از اجرای طرح دیرینه لرزه شناسی گسلهای منطقه البرز خبر داد و عنوان کرد: در این طرح تحقیقاتی با بررسی گسلهای منطقه البرز، شناسنامه اطلاعات لرزه ای این منطقه شامل فهرست گسلهای موجود، طول گسلها و ساز و کار لرزه ای و سوابق و مشخصات زمین لرزه های ایجاد شده به وسیله هر یک از آنها تهیه شده و از این اطلاعات می توان برای محاسبه دوره بازگشت زمین لرزه ها استفاده کرد.
وی عنوان کرد: برای انجام چنین مطالعاتی با حفر گودال هایی در عرض گسل می توان گسلها را در محل این گودال ها بررسی کرد.
معمولا وقتی زلزله بزرگی رخ می دهد شکستگی های به طول چندین کیلومتر در زمین ایجاد می شود که بسته به ارتفاع و بازشدگی آنها، پس از گذشت چند سال بر اثر فرسایش از میان می روند و به همین دلیل برای مطالعه و آشکارکردن آثار زمین لرزه های قدیمی باید این گودال ها یا به اصطلاح ترانشه ها را حفر کرد.
دکتر قاسمی از ایجاد ترانشه های نواحی غرب تهران در مناطق وردآورد و طالقان و نیز در ناحیه فیروزکوه خبر داد و عنوان کرد: با انجام مطالعاتی مفصل قرار است از آنها برای بدست آوردن دوره بازگشت زمین لرزه ها استفاده کرد تا بتوان با تجزیه و تحلیل داده ها تا پایان سال آینده به نتایجی مطلوب در این زمینه دست یافت.
به گفته دکتر قاسمی پیش بینی به این روش قطعی نیست و فقط می توان بازه زمانی چند ساله ای را برای بازگشت زلزله در هر منطقه ای به دست آورد.
گویا امیدهای ما برای آینده ای روشن بیشتر از پیش قوت گرفته است ، زیرا خوشبختانه کشور ما به سمت ساماندهی طرحهای پیش رفته است که تا به حال روی پیش بینی زلزله انجام شده اند.

فریبا فرهادیان
newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها