شیرینی نوروز را تلخ نکنیم

انواع شیرینی و شکلات جزو موادی است که از نظر ریزمغذی‌ها و ویتامین‌ها کاملا فقیر محسوب می‌شود و تنها کالری بالایی دارد. با وجود این‌که ممکن است دارای مقدار کمی پروتئین یا هیدروکربنات باشد، ولی با توجه به این‌که مقادیر زیادی قندهای تصفیه شده و چربی‌های ترانس و اشباع در آنها وجود دارد ارزش غذایی پایینی دارد و از نظر کارشناسان تغذیه جایگاهی در سبد غذایی خانوار ندارد.

به هر حال گذشتن از این شیرینی‌های خوشمزه هم غیرممکن است و نمی‌توان توصیه کرد که اصلا از آنها استفاده نکرد، بلکه باید در حد اعتدال مصرف شود. مساله دیگری که لازم است خانواده‌ها به آن توجه و دقت بیشتری کنند، این است که شیرینی‌ها را از مراکز معتبر تهیه کنند تا کاملا سالم و تازه باشد. بهتر است برای ایام نوروز شیرینی‌های خشک خریداری شود، زیرا احتمال آلودگی در شیرینی‌های تر خیلی بالاست. همچنین در اغلب این شیرینی‌ها از روغن‌های نامناسب استفاده می‌شود، میزان کالری آنها نسبت به شیرینی‌های خشک خیلی بیشتر است و می‌تواند باعث افزایش وزن شود. در بیماران دیابتی هم موجب بالا رفتن قند خون می‌شود، بنابراین به این دسته از بیماران توصیه می‌شود به مقدار بسیار کم و تا حد ممکن، از شیرینی‌های خشک استفاده کنند. همچنین شیرینی‌هایی که موادی همچون رنگ‌ها یا ژله و خامه کمتری در آنها به کار رفته مناسب‌تر است. دیده شده برخی از قنادی‌ها از آجیل کهنه یا فاسد در شیرینی‌ها استفاده می‌کنند. پس تا حد امکان از مصرف شیرینی‌های مغزدار پرهیز کنید. به یاد داشته باشید کودکان، افراد سالخورده، زنان باردار و بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند با کمترین آلودگی میکروبی در مواد غذایی دچار بیماری می‌شوند. بنابراین در تهیه این خوراکی‌ها دقت و وسواس لازم را به خرج دهید.

یکی از سنت‌های زیبایی که در قدیم وجود داشت، این بود که چند روز به عید مانده، مادر خانه درصدد تدارک و تهیه شیرینی شب عید برمی‌آمد. او انواع شیرینی‌های خشک از شیرینی برنجی و نخودچی گرفته تا قطاب و باقلوا را در خانه تهیه می‌کرد. اما این روزها دیگر خبری از آن سنت‌های زیبا نیست. الان وضع فرق کرده؛ یکی دو روز به پایان سال مانده، پدر خانواده به قنادی می‌رود و چند نوع شیرینی و شکلات می‌خرد. ولی آن شیرینی‌های خانگی سالم کجا و این شیرینی‌هایی که معلوم نیست با چه نوع روغن و با چه مواد اولیه و در چه شرایط بهداشتی تهیه شده‌اند کجا؟

بعضی از والدین به دلیل آگاهی از مضراتی که انواع شیرینی‌ها می‌تواند برای کودکشان داشته باشد، آنان را از خوردن آنها منع می‌کنند، اما محروم کردن کودکان از هر خوراکی‌ای به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، زیرا این کار می‌تواند رفتارهای تغذیه‌ای نادرست را در کودک پرورش دهد و او را به خوردن این مواد مضر حریص‌تر کند. سوالی که باید از این والدین پرسید این است که آیا شما می‌توانید در همه جا و هر زمانی کودکتان را کنترل کنید تا از این دسته موادغذایی نامناسب نخورد؟ مسلما هیچ پدر و مادری نمی‌تواند صددرصد و همه جا فرزندش را کنترل کند. پس بهترین و موثرترین کار این است که فرزندانمان را از نظر علمی با خوراکی‌های مفید و مضر آشنا کنیم و سطح آگاهی آنان را بالا ببریم و از همه مهم‌تر این‌که والدین باید خودشان بهترین الگو برای کودکشان باشند. مثلا در دید و بازدید عید، بیشتر از میوه‌ها و مغز‌ها میل کنند تا شیرینی و شکلات؛ این خیلی مفیدتر خواهد بود تا کودک را از خوردن شیرینی منع کنند. مطمئنا شما هم دیده‌اید کودکانی که دائم از سوی والدینشان مورد امر و نهی قرار می‌گیرند، پنهانی و دور از چشم پدر و مادر خوراکی مورد نظر را می‌خورند. دسته دیگری از والدین هم وجود دارند که برای تشویق و به عنوان جایزه خوراکی‌های بی‌ارزشی مانند انواع شکلات و شیرینی را برای فرزندشان تهیه می‌کنند. این کار نیز صحیح نیست و در واقع با این کار رفتارهای غلط تغذیه‌ای در او به وجود می‌آید.

از مهم‌ترین مشکلاتی که مصرف بی‌رویه و کنترل نشده شیرینی‌ها برای هر فردی به وجود می‌آورد، مساله چاقی است. ازسوی دیگر مشکلی که بخصوص برای کودکان مطرح است بحث تغییر ذائقه و الگوی غذایی است. اگرچه شاید کودکان به بیماری‌های مزمنی مانند چربی‌خون، فشارخون، دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی مبتلا نباشند، ولی همین زیاده‌روی در مصرف این خوراکی‌ها می‌تواند باعث تغییر الگوی غذایی به سمت مصرف بیشتر مواد شیرین و زمینه‌ساز ابتلا به انواع بیماری‌ها در آینده باشد.

از طرف دیگر مصرف بیش از حد مواد شیرین در درازمدت می‌تواند روی رشد و نمو و حتی تمرکز و میزان یادگیری کودک تاثیر منفی بگذارد. چراکه زیاده‌روی در مصرف شیرینی و شکلات بخصوص در ایام نوروزو بویژه در کودکان که در حال رشد هستند پیامدی جز احساس سیری زودرس و حذف وعده‌های اصلی غذایی ندارد که علاوه بر اضافه‌وزن می‌تواند مشکلات گوارشی مانند دل‌درد، تهوع و استفراغ را به دنبال داشته باشد.

برای کاهش وزن در این ایام حذف وعده‌های اصلی غذایی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود؛ بلکه می‌توان به تناسب استفاده از میان وعده‌ها حجم وعده‌ غذایی را کاهش داد.

اما مشکلات بویژه در مورد کودکان به همین جا ختم نمی‌شود، مشکل دیگری که معمولا در نتیجه زیاده‌روی در مصرف شیرینی و شکلات برای آنان به وجود می‌آید، مشکلات دندانی است. چون اغلب کودکان بعد از مصرف شیرینی عادت به مسواک کردن ندارند و باقیمانده این مواد در بین دندان‌ها می‌تواند زمینه‌ساز پوسیدگی دندان‌هایشان شود.

بنابراین حذف کامل شیرینی توصیه پزشکان نیست، بلکه افراط نکردن در مصرف آن است، تا جایی که حتی بیماران دیابتی هم کاملا از خوردن شیرینی محروم نیستند، بلکه باید در مصرف شیرینی‌ها کاملا محتاط عمل کنند؛ زیرا زیاده‌روی در مصرف این قبیل خوراکی‌ها می‌تواند در وضعیت سلامت آنان اختلال ایجاد نماید. دیابتی‌ها طبق برنامه غذایی که پزشکشان به آنها توصیه کرده می‌توانند مثلا با حذف یک واحد از نان و غلات و یک واحد از چربی‌ها، یک واحد شیرینی را جایگزین آن کنند.

کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند بهترین زمان برای مصرف شیرینی قبل از وعده‌های اصلی غذایی است، زیرا مصرف شیرینی‌ها قبل از وعده‌های اصلی تا حدودی می‌تواند جلوی اشتهای کاذب را بگیرد، ولی بعد از وعده غذایی معمولا با وجود مصرف غذای کامل باز هم اشتها برای خوردن شیرینی وجود دارد. ولی در مورد بچه‌ها وضع متفاوت است. مصرف شیرینی‌ها قبل از وعده اصلی سیری کاذب در آنها به وجود می‌آورد و نمی‌توانند غذایشان را کامل مصرف کنند و ممکن است دچار سوءتغذیه شوند. بنابراین کودکان باید بعد از وعده‌های اصلی شیرینی مصرف کنند.

دکتر کوروش جعفریان

 متخصص تغذیه و رژیم‌های غذایی
و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران