امکان پیش‌بینی زلزله در کشور وجود دارد

آیا پیش‌بینی زلزله در کشور ما هم انجام می‌شود؟

بله، در حال حاضر 2 مرکز مطالعات پیش نشانگر‌های زلزله موسسه ژئوفیزیک تهران و ملی پیش‌بینی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله به‌طور جدی و مستمر بر مقوله پیش‌بینی زلزله متمرکز شده‌اند. موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، مرکز مطالعات پیش نشانگرهای زلزله را در تیر 1384 تاسیس کرد تا کار روی پیش نشانگرهای زلزله را ‌سازمان یافته آغاز کند و به بررسی و تحلیل پیش‌نشانگرهای وقوع زمین لرزه، هشدار درخصوص وقوع احتمالی زمین لرزه در مناطق مختلف کشور به مسوولان ذی‌ربط و بررسی و تحلیل اخبار و شایعات مربوط به پیش‌بینی وقوع زمین لرزه بپردازد. مرکز ملی پیش‌بینی زلزله نیز از جمله زیر‌مجموعه‌های پژوهشکده زلزله‌شناسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله است که در مهر ماه 1383 تاسیس شد و با هدف همکاری و هماهنگی برای مطالعات پیش‌بینی زلزله با مراکز علمی مختلف کشور، بهره‌برداری بهینه از امکانات مراکز علمی داخل و خارج از کشور برای مطالعات پیش‌بینی زلزله بویژه اندازه‌گیری و تحلیل پارامترهای پیش‌نشانگری زلزله در مناطق با خطر بالای زلزله، تشکیل، توسعه و ارزیابی بانک داده پیش‌نشانگرهای زلزله‌های کشور و پایه‌ریزی تحقیقات بنیادی برای شناخت فرآیندهای فیزیکی‌ـ شیمیایی چشمه زلزله قبل از رویدادهای اصلی در حال فعالیت است.

بله. پیش‌بینی زلزله یک چالش علمی در سطح بین‌المللی است که به صورت یک تلاش تجربی و احتمالی انجام می‌شود که بر اساس دانسته‌های ما از پدیده زمین لرزه، برنامه‌ریزی برای پیش‌بینی زلزله بر‌مبنای یک کوشش ملی‌ ـ بین‌المللی و کار به صورت یک شبکه علمی امکان‌پذیر است.

لزوم و اهمیت پیش‌بینی زلزله به عنوان یکی از روش‌های کاهش ریسک زلزله در ایران، وجود حداقل برخی زلزله‌ها با شواهد پیش‌نشانگری و نیز کمک چشمگیر به کاهش تلفات در مورد زلزله‌های شدید، در صورت امکان پیش‌بینی آنها، وجود متخصصان کارآمد و نهایتا عدم توفیق تلاش‌های انفرادی در این زمینه را از جمله دلایل ایجاد این شبکه می‌توان عنوان کرد.

ایجاد زمینه نظری مناسب برای پیش‌بینی زلزله در کشور براساس تجربیات ملی و بین‌المللی، ایجاد پایگاه داده‌ای‌سازمان‌ یافته و قابل استفاده برمبنای آنچه در کشور موجود است و نیز پیش‌بینی زلزله‌های دارای پیش نشانگرهای قابل ثبت در کشور، در یک بازه زمانی مشخص را باید از جمله اهداف این شبکه برشمرد. در نهایت توسعه دانش یکی از دستاوردهای مهم این شبکه است.

پژوهشگران پژوهشگاه زلزله اقداماتی برای توسعه دانش در زمینه‌های مربوط به پیش‌بینی زلزله انجام داده‌اند که از آن جمله می‌توان به ارائه رابطه‌ای برای محاسبه خطر در ایران اشاره کرد. این محاسبه یک رابطه و یک ستون ضریب است که به عنوان پایه مطالعات در اختیار همه مهندسان مشاور قرار گرفته است و در حال حاضر در تمام پروژه‌های سد‌سازی، راهسازی و ساختمان‌سازی به طور گسترده استفاده می‌شود که با استفاده از آن می‌توان میزان خطرات احتمالی ساختمان‌ها را محاسبه کرد.

در حال حاضر روی پیش‌بینی کوتاه مدت زلزله تحقیقاتی را آغاز کرده‌ایم. البته تاکنون موفق به پیش‌بینی آنی زلزله نشده‌ایم. البته این تحقیقات در حوزه پیش‌بینی کوتاه‌مدت در بازه زمانی یک هفته تا چند ماه است که در دستور کار قرار گرفته و در این زمینه تاکنون توانستیم حدود 30 درصد موفقیت کسب کنیم. اساس این مطالعات بیشتر در زمینه رخداد زلزله‌های کوچک، متوسط، پی در پی و بزرگ، ارتباط آن با پدیده‌های جزر و مد و شدت میدان مغناطیسی زمین است. در این تحقیقات ما متوجه شدیم تغییرات شدید آب و هوایی مانند خشکسالی و ترسالی می‌تواند در وقوع زلزله ارتباط داشته باشد ولی در این زمینه اطلاعات کافی برای انجام آزمایش‌های لازم در دسترس نیست.

اگرچه پیش‌بینی زلزله تاکنون در هیچ کشوری محقق نشده است، ولی دانشمندان فعالیت‌های گسترده‌ای را در این زمینه انجام داده‌اند و از آنجا که وظیفه علم پیش‌بینی است از این‌رو باید باور داشته باشیم روزی بشر قادر خواهد بود رخداد زلزله را مانند سایر پدیده‌های طبیعی پیش‌بینی کند.

احتمال پیش‌بینی زلزله در کشور ما با توجه به پتانسیل علمی و متخصصانی که در این زمینه موجود است، امکان‌پذیر است. اما نیاز به سرمایه‌گذاری‌های ملی و مطالعات فراوان دارد که با توجه به لرزه‌خیز بودن کشور ما، ارزش چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در افزایش ایمنی شهرها و سکونتگاه‌های ما حائز اهمیت است.