روایت پرواز از خاک تا افلاک

این سریال به روایت زندگی، مبارزات و شهادت شهید «عباس بابایی» می‌پردازد.

شوق پرواز، روایتگر زندگی سرلشکر خلبان عباس بابایی، معاون عملیات نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که هنگام بازگشت از یک مأموریت برون مرزی، هدف اصابت گلوله پدافند هوایی دشمن بعثی قرار گرفت و به درجه رفیع شهادت نایل آمد.

بخش‌هایی از این سریال در شهرستان قزوین تصویربرداری شده، چون بخشی از زندگی شهید بابایی در آن شهر گذشته است، همچنین بخشی از سریال در آمریکا به تصویر کشیده شده است زیرا عباس بابایی در 22 سالگی و برای ادامه تحصیلات خود به آمریکا مسافرت کرد.

لوکیشن‌ها بجز قزوین در شهرهای اصفهان، دزفول، بوشهر، مکه مکرمه و همچنین یک کشور اروپایی (به جای آمریکا) است.

سریال شوق پرواز تنها به روایت زندگی شهید عباس بابایی محدود نمی‌شود، بلکه دوران زندگی آن شهید و محیط اجتماعی او چه در آمریکا و چه قبل و بعد از انقلاب را روایت می‌کند.

همان‌طور که مشهود است، نقطه آغاز و تکیه داستان سریال کاملا امروزین است. در شوق پرواز، داستان زن محققی روایت می‌شود که درباره زندگی شهید بابایی تحقیق می‌کند.

نامزد او حدود شش ماه است که برای انجام کاری به خارج از کشور رفته و از تحقیق وی خبر ندارد.

زن تحقیقات خود را درباره زندگی شهید بابایی آغاز می‌کند، با خانواده آن شهید آشنا می‌شود و اطلاعات ارزشمندی از زندگی آن شهید کسب می‌کند.

زن در یک سانحه رانندگی مجروح می‌شود و به اغما می‌رود. همسر او پس از بازگشت، از طریق دست‌نوشته‌ها، عکس‌ها، سی‌دی‌ها و فیلم‌هایی که متعلق به همسرش است از موضوع تحقیق مطلع می‌شود و تصمیم می‌گیرد کار را خودش ادامه دهد.

در حین وقوع داستان و تحقیقات این زوج درباره زندگی شهید بابایی، قسمت‌هایی از زندگی این شهید در دوران کودکی، جوانی، ازدواج، فرماندهی در پایگاه‌های شکاری تا شهادت وی در سال 66 به تصویر در می‌آید.

این مجموعه در حال حاضر از شبکه یک سیما مهمان خانه‌هاست. گفت‌وگو با عوامل سریال را پیش‌رو دارید.

مجموعه‌ای همه‌جانبه‌‌نگر

جواد نوروزبیگی، تهیه‌کننده سریال شوق پرواز درباره این مجموعه می‌گوید: «زمانی که تهیه این مجموعه به من پیشنهاد شد، با افتخار پذیرفتم و معتقدم این مسوولیت چیزی جز سعادت نبوده است.»

وی درباره این سریال می‌گوید: «بدون شک نمایش سریال شوق پرواز قدم بسیار بزرگی است برای ترویج فرهنگ و ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس در جامعه و همچنین معرفی کردن یکی از شهدای دلاور این عرصه به نسل جوان. سریال شوق پرواز بسیار جذاب است و برای نسل حاضر ساخته شده و برخی زوایای زندگی این شهید مانند علاقه به پرواز، تحصیلات در خارج کشور و در نهایت عشق، با زندگی نسل حاضر هم ارتباط پیدا می‌کند و این ارتباط به اثر بخشی کار می‌انجامد.»

تهیه‌کننده این مجموعه درباره همکاری خانواده شهید بابایی در موفقیت این سریال افزود: «در سنت ایرانی صحبت کردن از خاطره‌های شخصی و مسائل خصوصی چندان ساده نیست، اما خانواده محترم شهید بابایی که در کنار ما و در جامعه امروز زندگی می‌کنند، با بزرگواری این فرصت را به مردم این سرزمین داده‌اند تا با مرور خاطره زندگی آنها، مردم قهرمانشان را بشناسند.»

معمولا انتخاب بازیگر برای نقش خاص، حساسیت بالاتری را می‌طلبد، انتخاب بازیگری برای نقش شهید بابایی، مادر شهید، پدر شهید، همسر شهید و... کار ساده‌ای نبود.

نوروز بیگی دراین‌باره می‌گوید: «ما سعی کردیم از بهترین‌های سینما و تلویزیون استفاده کنیم و به نظرم موفق هم بودیم، شهاب حسینی در این نقش بدون اغراق و بدون تصنع شبیه زندگی واقعی شهید بابایی است، او شهید بابایی را ملموس و دوست داشتنی بازی کرده و سیمایی زمینی به قهرمان بزرگ ملت بخشیده است، کوشش ستاره اسکندری برای فاصله گرفتن از نقش‌های قبلی، حضور دلنشین مینا جعفرزاده، فخرالدین صدیق شریف، الهام حمیدی و عبدالرضا اکبری و بازی شهرام حقیقت‌دوست همه با کیفیت و دقیق انجام شده است.»

تهیه‌کننده شوق پرواز درباره تاثیر حضور صمدی در موفقیت این سریال می‌گوید: «یدالله صمدی برای روایت قصه زندگی شهید بابایی، گذشته را به حال پل زده و از فلاش بک استفاده کرده و برای تولید یک اثر باکیفیت تلاش بسیاری کرد. شوق پرواز نشان‌دهنده این است که صمدی با عشق این مجموعه را ساخته است.

شیوه داستان‌پردازی، انتخاب بازیگرها، طراحی صحنه و لباس، فضاسازی و دیالوگ‌ها این سریال را به مجموعه‌ای شسته رفته و حرفه‌ای تبدیل کرده است. دوران کودکی عباس، فضای مدرسه و حس و حال زندگی در روزگاری که سپری شده، خوب از کار در آمده است.

دوران جوانی شهید بابایی با آمدن شهاب حسینی به مجموعه جذاب‌تر شده است، رابطه عباس با خانواده و عشق او به دختر دایی‌اش به اندازه کافی دراماتیک هست و ارتباط با خانواده شهید بابایی و تمامی مصالح در اختیار نویسندگان و کارگردان مجموعه قرار داده شد تا شوق پرواز تنها محدود به نمایش بُعد اجتماعی زندگی این شهید بزرگوار نشود.»

 وی درباره موفقیت این سریال در ارتباط با مخاطب تصریح می‌کند: «آمار‌هایی که صدا وسیما از میزان رضایت مردم از پخش سریال شوق پرواز ارائه کرده، نشان می‌دهد مخاطب از این سریال رضایت دارد. این آمارها نشان می‌دهد که مخاطب توانسته با زندگی شهید بابایی و سریال شوق پرواز ارتباط برقرار کند و این نشان‌دهنده موفقیت این سریال است.»

این تهیه‌کننده ادامه می‌دهد: «عده‌ای شروع سریال را نامناسب می‌دانند، اما آنچه عموم مردم پسندیده‌اند، نقطه شروع شوق پرواز بوده است. این مساله و انتخاب لیلی به عنوان شخصی که از نظر وابستگی به وطن در ضلع مقابل شهید بابایی قرار گرفته، تضادی هنری در کار خلق کرده است.»

نوروز بیگی درباره این تضاد هنری می‌گوید: «شخصیت لیلی که با بازی ستاره اسکندری در حال اجراست، دقیقا در نقطه مقابل عباس قرار می‌گیرد؛ عباس بابایی تحصیل در آمریکا را رها می‌کند و برای دفاع از خاک کشورش به میهن بازمی‌گردد اما لیلی به دلیل مشکلاتی قصد ترک وطن دارد و هیچ‌گونه وابستگی به نظام ندارد و انتخاب این نقطه شروع و در ادامه کار، پرداختن به ناگفته‌های زندگی عباس بابایی و زوایایی از زندگی او بسیار در جذب مخاطب موثر بود.»

تهیه‌کننده شوق پرواز درپاسخ به این‌که مجموعه در رسیدن به کودکی شهید عباس بابایی افت پیدا می‌کند، تاکید دارد: «با پیوستن شهاب حسینی و شهرام حقیقت‌دوست به بدنه اصلی قصه، باردیگر نمودار جذب مخاطب رشد قابل ملاحظه‌ای پیدا کرد.»

نوروزبیگی درباره رضایتش از تهیه‌کنندگی این مجموعه می‌گوید: «موفقیت از پیش معلوم این مجموعه عامل تلاش بیشتر سینما و تلویزیون کشورمان برای تولید فیلم‌ها و سریال‌هایی درباره شهیدان شد. خانواده بسیاری از شهدا همانند شهیدان باکری، متوسلیان، زین‌الدین و شهید بروجردی برای تولید فیلم اعلام آمادگی کردندکه به لطف خدا تهیه دو مجموعه شهیدان بروجردی و احمد متوسلیان به عهده من است که در مرحله نگارش است.»

نقش شهید بابایی یک امانت الهی بود

نقش شهید عباس بابایی در سریال شوق پرواز را سیدشهاب حسینی بازی کرده است. او بازیگر توانایی است که حضورش در این سریال اعتقادی و قلبی بود. او بارها ارادت خودش به شهدای انقلاب و دفاع مقدس را علنی کرده است.

شهاب حسینی در دیدار هنرمندان و مسوولان صداوسیما با رهبر معظم انقلاب اسلامی  از سخنرانان جلسه بود و به حضور خود در این سریال هم اشاره کرد.

وی گفت: از همسر شهید بابایی شنیده‌ام که موضوع ساخت فیلم در خصوص این شهید از سال 1373 مد نظر رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) بوده است و اکنون بعد از این همه سال بنده دارم خبر می‌دهم که فیلمبرداری این مجموعه رو به اتمام است.

حسینی این نقش را یک امانت الهی دانست و افزود: این نقش که به من محول شد، برای ایفای آن از خداوند متعال مدد خواستم.

وی بیان کرد: «به قول آقای ضرغامی ما سربازان فرهنگی کشورمان هستیم، مانند نسل قبل که سربازان رزمنده کشورمان بودند و کیان مملکت را حفظ کردند.»

حسینی ضمن توصیه برای صرف بودجه‌ بیشتر در ساخت فیلم از زندگی بزرگان تصریح کرد: «فیلم‌هایی ساخته شود تا جوانان ما به بی‌هویتی مبتلا نشوند؛ فیلم‌هایی از زندگی بزرگان کشورمان در عرصه‌های تاریخی، ادبی، فرهنگی، سیاسی و همچنین ورزشی کشوری که تاریخ چند هزار ساله دارد و متمدن‌تر از دیگر ممالک است.»

باید به زندگی شهدا عمیق تر نگاه شود

وقتی نام فخرالدین صدیق‌شریف می‌آید، ناخودآگاه یاد نقش‌های ماندگارش در فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی می‌افتیم.

از فیلم گراند سینما گرفته تا روز واقعه، مریم مقدس، ابراهیم خلیل‌الله و سریال در چشم باد که نقش حاج قاسم را در آن بازی می‌کرد. صدیق شریف متولد ۱۳۳۴ تهران است.

بازیگری را از دوران دبیرستان آغاز کرد. در آن زمان برای بازی در نمایشنامه‌های مختلف دعوت شد و سال ۱۳۵۵ پس از آشنایی با پرویز بشردوست، نمایشنامه خبرهای روز را در خانه نمایش اداره برنامه‌های تئاتر بازی کرد.

سال ۶۱ به صورت حرفه‌ای به جمع بازیگران تلویزیون پیوست و سال ۶۷ با بازی در فیلم گراند سینما وارد سینما شد. او تاکنون در ده‌ها سریال تلویزیونی و ۲۰ فیلم سینمایی بازی کرده  و هم‌اکنون نیز مشغول بازی در سریال شوق پرواز است.

وی درباره شکل‌گیری حضورش در شوق پرواز می‌گوید: این کار از طرف یکی از عوامل پیشنهاد شد من نیز بازی در این مجموعه را بعد از مطالعه فیلمنامه پذیرفتم. کار کردن در این‌گونه مجموعه‌ها سعادت می‌خواهد که به لطف خدا شامل ما هم شد. البته از آنجا که هم جواد نوروزبیگی و هم یدالله صمدی را می‌شناختم با اعتماد کامل در این سریال بازی کردم.

صدیق شریف در ادامه درباره همکاری با صمدی این‌گونه بیان می‌کند: یکی از ویژگی‌های صمدی این است که همواره سعی می‌کند بوی زندگی ایرانی و سنت ایرانی در کارهایش جریان داشته باشد و با نگاه ظریف و موشکافانه خود قصه را پیش می‌برد و به نظر من این یک حسن است، چرا که مخاطب با زندگی ایرانی و سنت ایرانی بهتر می‌تواند ارتباط برقرار کند.

بازیگر نقش پدر شهید بابایی درباره نقشش می‌گوید: «من در این سریال نقش حاج اسماعیل بابایی، پدر شهید بابایی را بازی می‌کنم. این شخصیت دارای وجوه مختلف است. در طول بازی‌ سعی کردم به نقش نزدیک شوم، یعنی تنها به فیلمنامه اکتفا نکردم و در طول بازی سعی‌کردم در ارتباط با خانواده شهید بابایی ابعاد مختلف این شخصیت را در خودم پیدا کنم تا آنچه باید را بازی کنم.»

او همچنین ادامه می‌دهد که «باید به زندگی شهدا عمیق‌تر نگاه شود؛ چرا که این شخصیت‌ها نه تنها تکرار نمی‌شوند بلکه برای نسل‌های آینده الگو هستند. سیما باید زندگی بزرگانی همچون شهید بابایی را در قالب نمایش و با نگاه امروز در تلویزیون و سینما نمایش دهد؛ بعد از بخش شوق پرواز تازه مردم متوجه شدند که شهید بابایی چه ویژگی‌هایی داشت و نسبت به این‌گونه مجموعه‌ها اشتیاق نشان دادند.

بازیگر این سریال درباره جایگاه شوق پرواز در پرونده هنری خود توضیح می‌دهد: «از بازی‌ام بسیار راضی هستم و خوشحالم که افتخار بازی در کنار هنرمندان خوب را داشتم. شوق پرواز جزو کارهایی بود که اثرگذاری بالایی در من داشته و باید بگویم این نقش با تار و پودم گره خورده است.

وی در پاسخ به این‌که آموخته‌های تئاتری شما در این فیلم چقدر به کمک تان می‌آیند، پاسخ داد:«به نظر من تئاتر، مادر هنر بازیگری است. یک بازیگر تئاتر، ریشه‌های محکم تری دارد. البته بازیگر تئاتر باید بتواند خودش را با شرایط سینما تطابق دهد وگرنه این مساله به وجود می‌آید که می‌گویند فلان بازیگر سینما بازی تئاتری دارد.»

صدیق شریف درباره تفاوت بازی سینمایی و تلویزیونی می‌گوید: جنس بازی در تلویزیون و سینما متفاوت است. البته الان که تلویزیون‌هایی با صفحه عریض آمده‌اند، شرایط فرق کرده است. بازیگر تلویزیونی باید با دقت بیشتری کارش را اجرا کند و باید به بازی سینمایی نزدیک شود. چون وقتی پرده عریض می‌شود، حرکات بازیگر ریزتر دیده می‌شود. یک حرکت ابرو در نمای کلوزآپ چندین حالت مختلف پیدا می‌کند.

بازیگر سریال شوق پرواز درباره تفاوت بازیگران هم نسل خودش و بازیگران نسل جدید می‌گوید: «شرایط با گذشته فرق کرده است. هر نسلی شرایط خاص خودش را دارد. همه چیز سرعت گرفته و ورود به عرصه بازیگری نیز به کندی گذشته نیست. البته ورود به این عرصه مهم نیست. ماندگاری بازیگر مهم‌تر است. بازیگری حرفه سختی است و سختی آن محدود به شرایط صحنه و جلوی دوربین نیست. بازیگر باید سعی کند موقعیت خودش را، برای مدت طولانی حفظ کند و در برابر جامعه‌اش متعهد است. در حال حاضر شرایط خوبی برای چهره‌های جوان به وجود آمده است.»

از رفتارهای مادر شهید بابایی الهام گرفتم

سریال شوق پرواز از زمان تولید تا پخش مورد توجه بوده و دلیلش را می‌توان در کنار قصه روایی مجموعه، حضور تیم مناسب فیلمساز و بازیگران دانست؛ یعنی ترکیبی از بازیگران چهره تا پیشکسوت.

مینا جعفرزاده، بازیگر 55 ساله‌ای که سابقه بازی در «فیل در تاریکی»، «دختری با کفش‌های کتانی»، «کیفر» و «اخراجی‌ها» را دارد، در فیلم یدالله صمدی، نقش مادر شهید را ایفا می‌کند.

وقتی بازیگری نقش مادر شهید را بازی می‌کند، نقش او پررنگ‌تر می‌شود و انتظار مخاطب از او بالاتر می‌رود؛ چرا که مخاطب منتظر دیدن نقشی نزدیک به واقعیت است، مینا جعفرزاده دراین‌باره می‌گوید: «من قبلا هم در سریال‌ها و کارهای سینمایی، نقش‌هایی همانند نقشم در «شوق پرواز» را داشته‌ام. یادم هست، برای نخستین‌بار که جلوی دوربین «تفنگ سر پر» قرار گرفتم، اصلا نمی‌دانستم چه کار کنم و به چه شکل خودم را جمع کنم؛ اما الان خیلی راحت‌تر با نقش کنار می‌آیم و سعی می‌کنم دقیقا خود نقش شوم. سریال شوق پرواز فضای خاصی داشت و از تیم خوبی هم برخوردار بود.»

جعفرزاده درباره معیارهایش برای انتخاب یک نقش می‌گوید: «فیلمنامه خوب، کارگردان و گروه حرفه‌ای، مهم‌ترین معیارهای من برای انتخاب یک نقش است.»

وی درباره تفاوت نقشش با کارهای قبلی می‌گوید: «مهم‌ترین تفاوت نقشم این است که من شخصیت واقعی این نقش را دیدم؛ بسیار تفاوت دارد وقتی قرار است نقشی را بازی کنی که شخصیت او را می‌بینی با نقشی که باید شخصیت او را از روی فیلمنامه برداشت کنی و چون باید خودم را با مادر واقعی شهید بابایی هماهنگ می‌کردم که حتی لحن گفتار و حرکاتم شبیه او شود با ایشان دیدار هم داشتم، حتی باید بگویم از جذابیت‌های مادر شهید بابایی علاقه بیش از حد به روسری سفید است و ما نیز از همان نوع پوشش استفاده کردیم تا در حد امکان نقش واقعی شود. برای این هماهنگی نیز واقعا تلاش کردم. هم من و هم شهاب حسینی تلاش کردیم، نقش مادر و فرزندی را به مخاطب تلقین کنیم. امیدوارم همین‌طور شده باشد.»

بازیگر نقش مادر شهید بابایی درباره چگونگی نزدیک شدنش به نقش می‌گوید: «برای این نقش، تنها به خود فیلمنامه اکتفا نکردم. با خانواده شهید بابایی گفت وگو داشتیم، بخصوص این که مادر شهید را از نزدیک دیدم. الهام‌های بسیاری از رفتار، حرف زدن و حتی چای خوردن تا لحن صدا کردن عباس و... را از وی گرفتم که بتوانم مثل خودش در فیلم ظاهر شوم و برای این‌که بیننده نقش را باور کند، نشست و دیدارهایی با خانواده شهید داشتیم. من پسری نداشته‌ام که آن را این‌گونه از دست بدهم اما وقتی مادر شهید را می‌دیدم، واقعا حس او را دریافت می‌کردم و برایم دلپذیر بود.به‌قدری این نقش در درونم اثر گذاشته بود که وقتی شهاب حسینی چادر مرا می‌بوسید، آن لحظه حس کردم پسر واقعی خودم است و دیگر خودم را در قالب نقش نمی‌دیدم. به نظرم حس علاقه مادرشهید بابایی به پسرش و علاقه شهید بابایی به مادرش در بازی من و شهاب حسینی دیده می‌شود چرا که هم من و هم شهاب حسینی برای رسیدن به بازی موفق با خانواده شهید بابایی دیدار داشتیم و هر دو تلاش کردیم این رابطه به واقعیت نزدیک شود. در حالت کلی، شهدا به فردی می‌مانند که مثل نوزاد پاک به دنیا می‌آیند و پاک هم از دنیا می‌روند.»

جعفرزاده درباره روابط با تیم بازیگران این مجموعه می‌گوید: «همکاری با تیم بسیار عالی بود چرا که همه هنرمندان با تجربه حضور داشتند اما شهاب حسینی محور اصلی قصه است؛ او واقعاً برای این نقش ساخته شده بود و بخوبی توانست از عهده‌اش برآید. اگر بگویم در نقش‌آفرینی خود را شهید بابایی می‌دید، اغراق نکرده‌ام. برای همین هم مثل مادر و پسر بودیم. گرچه نخستین تجربه من با او بود ولی برایم جالب و راضی‌کننده است.، این مجموعه تیم بازیگری مناسبی داشت و این را می‌توان در بازی آقای صدیق شریف و بقیه هم دید. برای هرکسی تیم بازیگری و نقش روبه‌رو مهم است چون کار شخص نیز بهتر به چشم می‌آید و مخاطب نیز، تاثیر و حس را بیشتر در روابط میان بازیگران می‌بیند.»

وی درباره تجربه همکاری با یدالله صمدی می‌گوید: «بر کار بازیگران نظارت داشت و مشورت‌های خوبی می‌داد. من درباره نحوه پرداخت نقشم در کنار اطلاعاتی که داشتم، از مشورت‌های آقای صمدی بسیار استفاده کردم، البته بجز وجود آقای نوروزبیگی و صمدی به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان، داستان فیلم هم واقعی و جالب بود. داستان مستند زندگی فردی که شاید من ندیده بودمش اما دورادور مثل خیلی‌ها آشنایی با او داشتم، واقعاً جذاب و برایم مایه افتخار بود که در این مجموعه بازی کردم.»

جعفرزاده در پاسخ به این‌که حضور در این سریال چقدر شما را راضی کرد، می‌گوید: «همه عوامل کار حرفه‌ای بودند. در عین حال، داستان مربوط به شهید بزرگواری بوده که به قول آنهایی که او را از نزدیک دیده بودند، آدم کاملی بوده و امروز نبود او در جامعه احساس می‌شود. بازی در این سریال برایم بسیار دلپذیر است و اگر باز هم داستان شهدای دیگر ساخته شود و به من پیشنهاد همکاری داده شود، حتما می‌پذیرم.»

پروانه حسین‌زاده