آفت به جان گوجه فرنگی‌های استان‌های غربی افتاد

آفت پروانه مینوز گوجه‌فرنگی که برای اولین بار در باغات استان آذربایجان غربی رویت شده است، از جدی‌ترین و مهم‌ترین آفات گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی در دنیا محسوب می‌شود که سرعت انتشار بسیار بالایی داشته و از قابلیت خسارت‌زایی بسیار بالایی برخوردار است به گونه‌ای که خسارتی 50 تا 100 درصدی به محصول وارد می‌کند.سال گذشته جمعیت‌هایی از این آفت به صورت پراکنده در مناطقی از کشور رویت شد، ولی در سال جاری سطح خسارت مینوز برگ گوجه‌فرنگی افزایش پیدا کرده و در سطح وسیعی از مزارع گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی استان‌های کرمانشاه، کردستان، ایلام، خوزستان، بوشهر و لرستان خسارت وارد کرده است.

کارشناس ارشد باغبانی شهرستان خرم‌آباد با بیان این که این آفت از ترکیه وارد ایران شده و هم‌اکنون بخش اعظمی از استان‌های غربی و جنوب غربی را آلوده کرده است،‌ به «جام‌جم» می‌گوید: این آفت بومی آمریکای جنوبی است و از طریق نقل و انتقالات اندام‌های گیاهی جابه‌جا می‌شود و در کشور ما نیز به همراه واردات میوه و عدم قرنطینه مناسب به داخل کشور راه یافته است.

مرجان آشوری با اشاره به این که این آفت در تمام دوره رشد و تکامل خود (تخم،‌ لارو، شفیره و پروانه)، تمام مراحل رشدی گیاه را مورد حمله قرار می‌دهد و علاوه بر خشک کردن ساقه و برگ‌ها، در میوه‌ها باعث فساد و گندیدگی می‌شود،‌ می‌افزاید: علائم خسارت روی برگ‌ها به صورت خطوط سفیدرنگ پیچ در پیچ و در میوه‌ها به صورت لهیدگی و ایجاد حفره و کانال است که از بازار پسندی آن بشدت می‌کاهد.

آشوری تصریح می‌کند: از نظر زیست‌شناسی، حشره بالغ، شب‌پره‌ای به طول 10 میلی‌متر و عرض یک سانتی‌متر و به رنگ نقره‌ای با لکه‌های خاکستری یا سفید است که نوع ماده آن قادر است تا 260 تخم روی برگ گیاهان میزبان بگذارد و کرمی که از این تخم‌ها ایجاد می‌شود بلافاصله برگ را سوراخ کرده و از بافت برگ تغذیه می‌کند، ضمن این که یک سری دالان‌های مارپیچ در برگ ایجاد می‌کند، سپس و در مراحل پیشرفته، کرم شب‌پره مینوز به گل و میوه گوجه‌فرنگی حمله می‌کند و با ایجاد سوراخ‌های ریز در میوه، از گوشت میوه تغذیه می‌کند.

وی با بیان این که خسارت وارده به مزارع گوجه‌فرنگی شهرستان خرم‌آباد در حال حاضر 50 تا 60 درصد است،‌ تاکید می‌کند: اگر اقدامات پیشگیری و درمان به موقع در این باره انجام نشود،‌ احتمال افزایش خسارت تا 100 درصد هم وجود دارد و در صورت انتقال این صیفی‌جات به دیگر استان‌ها و شهرهای کشور احتمال آلوده شدن صیفی‌جات و مزارع آنها نیز حتمی است.

مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان لرستان نیز در این باره و با اشاره به خسارت وارده به مزارع گوجه‌فرنگی استان لرستان به جام‌جم می‌گوید: شب‌پره مینوز آفتی قرنطینه‌ای است که سال 89 از ترکیه وارد ارومیه شد و سپس استان‌های جنوب و جنوب غربی کشور ازجمله لرستان را نیز در برگرفت.

مجید جوادی می‌افزاید: از مشاهده اولین آثار این آفت، با ایجاد شبکه ردیابی مناطق آلوده شناسایی شدند ولی با وجود این تمام مزارع گوجه‌فرنگی استان آلوده به آفت شب‌پره مینوز شدند.

وی با بیان این که شب‌پره مینوز آفتی بسیار مقاوم در برابر سموم شیمیایی است لذا برای مقابله با آن از تله فرمون یا تله نوری استفاده می‌شود، می‌افزاید: در این جهت 1200عدد تله تهیه و بین گوجه کاران توزیع کردیم.

وی با اشاره به آلوده شدن سیب‌زمینی لرستان به این آفت نیز تصریح می‌کند: در این زمینه کلاس‌های آموزشی برای کشاورزان گوجه‌کار استان گذاشته شده است.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان نیز با بیان این که امسال به بیش از 5000 تن گوجه در استان خسارت وارد شده است، می‌گوید: در سال زراعی گذشته 3800 هکتار از اراضی استان زیر کشت گوجه رفت که از این اراضی 90 هزار تن گوجه تولید شد، اما امسال این حشره که از سمت ترکیه به مزارع گوجه غرب کشور حمله کرده، خسارت زیادی به این محصول وارد کرده است.

عظیم دادگر با اشاره به این ‌که این آفت‌ها با سم از بین نمی‌روند، می‌افزاید: برای نابودی این آفت‌ها در هر هکتار، بیش از 15 تله نوری استفاده کرده‌ایم، آفت‌ها شبانه به صورت پروانه‌ای دور تله نوری جمع شده و روی آن می‌چسبند.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاوزی استان کرمانشاه نیز در این باره به ایرنا، می‌گوید: آفت شب‌پره مینوز یکی از خطرناک‌ترین آفت‌هاست که به مزارع گوجه‌فرنگی حمله می‌کند و حتی کشتزارهای سیب‌زمینی و بادمجان و نیز علف‌های هرز «تاتوره» و «عروسک پشت‌پرده» را هم از تخریب خود بی‌نصیب نمی‌گذارد.

سیدافشین صفوی، می‌افزاید: این آفت با توجه به این که بخشی از مراحل زندگی خود را در درون گیاه یا درون خاک سپری می‌کند، لذا در این مراحل از دسترس آفت‌کش‌ها خارج می‌شود و در چنین شرایطی نمی‌توان با استفاده از سموم حشره‌کش، این آفت را کنترل کرد. بنابراین باید از روش‌های دیگری مانند روش‌های مکانیکی، زراعی و بیولوژیکی برای مهار این آفت، بهره جست.

وی با بیان این که هم‌اینک استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، ایلام، خوزستان و بوشهر با این آفت درگیر هستند، تصریح می‌کند: شب‌پره مینوز قادر است بین 50 تا 100 درصد محصول گوجه‌فرنگی را نابود کند.

صفوی با بیان این که هم‌اکنون شهرستان‌های قصر شیرین، سرپل ذهاب، روانسر، دالاهو، صحنه و کنگاور در زمره مناطق آلوده استان محسوب می‌شوند، می‌گوید: با توجه به این که میوه گوجه‌فرنگی مصرف تازه‌خوری دارد و استفاده از سم در این مرحله به صلاح نیست و نیز زندگی این آفت به گونه‌ای است که از دسترس سم خارج می‌باشد، لذا بهترین راه مقابله استفاده از ماده بیولوژیک Bt است و لذا امسال 300 عدد تله فرمونی یا تله نوری که دارای خاصیت چسبندگی است و معمولا جنس نر این حشره را جذب می‌کند، تهیه و در نقاط مختلف مزارع گوجه‌فرنگی استان نصب کرده‌ایم و در سطح گلخانه‌های استان نیز، 30 عدد تله فرمونی بین گلخانه‌داران استان توزیع کرده‌ایم.

وی با بیان این که در مزارع باز گوجه‌فرنگی که دارای برق هستند، کشاورزان می‌توانند با قرار دادن یک تشت آب و یک لامپ کم‌مصرف و ریختن چند قطره مایع ظرفشویی در آب، اقدام به مبارزه با این آفت از طریق جذب در درون تشت‌های کار گذاشته شده کنند، به راهکارهای دیگر مبارزه با این آفت اشاره کرده و می‌افزاید: جمع‌آوری تمام شاخ و برگ‌های گیاه گوجه‌فرنگی پس از آخرین برداشت محصول و آتش زدن آنها در یک محل مشخص برای از میان رفتن حشره شب‌پره مینوز فعال در میان شاخ و برگ‌ها و همچنین شخم عمیق مزارع گوجه‌فرنگی پس از برداشت آخرین محصول را برای مبارزه با این آفت به کشاورزان توصیه می‌کنیم.

مقصود قربانی، مدیر بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی آذربایجان غربی نیز با بیان این که لارو پروانه مینوز که خسارت زیادی به مزارع گوجه‌فرنگی میاندوآب وارد کرده برای نخستین بار در آذربایجان غربی دیده شده است می‌گوید: 5200 هکتار در استان گوجه‌فرنگی کشت شده که در 2000 هکتار آن آفت دیده شده و برای مبارزه در همین اراضی از تله‌های نوری استفاده شده است و سم رایگان در اختیار کشاورزان قرار گرفته است.

فاطمه مرادزاده / گروه ایران