جراحی قلب در حال تپش با ربات دستیار

ربات‌های جراح روزبه‌روز پیشرفت کرده و بر پیچیدگی‌ و توانایی آنها افزوده می‌شود، به طوری که در‌آینده‌ای نزدیک تحول عظیمی را در عرصه پزشکی موجب خواهند شد.

با استفاده از این ربات‌ها آسیب وارده به بدن بیمار در حین عمل جراحی کمتر می‌شود و در نتیجه، بهبود بیمار پس از عمل با سرعت و احتمال بیشتری رخ می‌دهد.

از ربات‌های جراح معروف می‌توان به ربات داوینچی اشاره کرد که در حال حاضر استفاده از آن در عمل‌های جراحی اورولوژی در اروپا تا حد زیادی مرسوم شده است و جراحان تلاش می‌کنند توانایی‌های خود را با بیشترین بهره از طریق ربات‌های جراح و دستیار جراح تقویت کنند و به نمایش بگذارند.

علاوه بر این محققان زیادی در تلاشند تا با ترکیب جراحی رباتیکی و سامانه‌های انتقال داده از راه دور (مانند اینترنت) امکان جراحی از راه دور را ایجاد کنند. در صورت موفقیت عملی این محققان، به سادگی می‌توان از توانایی‌های جراحان خبره و سرشناس برای درمان بیماران در اقصی نقاط جهان استفاده کرد.

در این راستا ایران نیز از پیشرفت در این حوزه عقب نمانده و توانسته فعالیت‌های بسیار خوبی انجام دهد.

در تازه‌ترین فعالیت تحقیقاتی دانشمندان ایرانی که با همکاری تیمی از دانشگاه آلبرتای کانادا به سرپرستی یک ایرانی انجام شده است، پژوهشگران دانشگاه صنعتی امیرکبیر، در حال ساخت ربات دستیار جراح قلب در حال تپش هستند که با اتمام دو بازوی اصلی ربات، امید می‌رود طی 6 ماه آینده ساخت آن به اتمام برسد.

گفت‌وگوی «جام‌جم» را با دکتر حیدرعلی طالبی، عضو هیات علمی دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر درباره ویژگی این ربات بخوانید.

جراحی رباتیک در ایران و جهان در چه وضعیتی است؟

در برخی از جراحی‌های قلب مانند جراحی دریچه میترال قلب، برای این که آن را مداوا کنیم نیازمند توقف قلب هستیم به طوری که خون داخل قلب تخلیه شده و وظیفه قلب به عهده یک دستگاه گذاشته می‌شود. انجام چنین اعمالی ریسک سکته قلبی را افزایش می‌دهد، بنابراین بسیار ایده‌آل خواهد بود که بتوان روی قلبی که حالت فیزیولوژیکی خود را حفظ کرده، عمل جراحی انجام داد. از این رو به دنبال این هستیم رباتی بسازیم که بتواند تمام حرکات قلب را تقلید کند و با قلب جلو و عقب شود تا جراح بتواند ربات را از راه دور کنترل کرده و عمل جراحی را انجام دهد؛ بنابراین ابتدا باید حرکت نسبی بین ربات و قلب را صفر کنیم، سپس یک جراح به ربات حرکت دهد. بنابراین اگر ربات جراح با حرکات قلب حرکت کند، سرعت نسبی آنها به صفر می‌رسد و در نهایت ربات می‌تواند عمل جراحی دقیقی را روی قلب انجام دهد. با استفاده از این ایده می‌توان در جراحی‌های مرتبط با بیماری‌هایی نظیر دریچه میترال یا پریکاردیت، عمل را با دقت و کیفیت بالایی انجام داد. به طور کلی می‌توان جراحی‌های قلب را به 2 دسته درون قلب و برون قلب تقسیم کرد. در جراحی‌های درون قلب مانند میترال، ابتدا ربات که دارای ساختاری سری می‌باشد، وارد قلب می‌شود، بنابراین با هماهنگ‌سازی ربات و دریچه میترال، می‌توان با سهولت زیادی عمل جراحی مورد نظر را انجام داد. از جمله جراحی‌های برون قلبی نیز می‌توان به جراحی غشای ملتهب شده پریکارد (بیماری پریکاردیت) اشاره کرد. این غشا که خارج از قلب قرار دارد بر اثر عواملی (ویروسی، باکتری و...) ملتهب شده و باعث افزایش فشار به دهلیز و بطن راست قلب می‌شود که می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را در بر داشته باشد. به همین دلیل در شرایطی لازم است مایع جمع شده در پشت غشای رویی پریکارد تخلیه شود. برای این کار سوزن مخصوصی جداره خارجی غشا را سوراخ کرده و مایع جمع شده را تخلیه می‌نماید. با توجه به حرکات تپنده قلب، این جراحی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. در صورتی که ربات بتواند حرکات قلب را جبران سازد به صورتی که جراح، قلب را بتواند ثابت فرض کند، سلامت و کیفیت این جراحی بشدت افزایش می‌یابد. در حال حاضر دو بازوی ربات با هدف جراحی برون‌قلبی مانند جراحی پریکاردیت در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و با همکاری دانشگاه آلبرتا ساخته شده است و هم‌اکنون منتظر نصب موتورها روی آن هستیم. پس از ساخت نهایی ربات، عملکرد آن روی شبیه‌ساز قلب، بررسی می‌شود.