ترویج فرهنگ دینی در قالب داستان هفته

شخصیتی که در استودیو همیشه جنب و جوش فراوانی دارد تهیه‌کننده است. حسن توکلی‌زاده، تهیه‌کننده برنامه داستان هفته مشغول صحبت با علی?فرحناک است و موارد متعدد داستان پیش رو را با هم مرور می‌کنند. تا این‌که سلام کردم، هر دوی آنها از حضور من ابراز خرسندی کردند. توکلی‌زاده متولد فروردین 1352 اردستان و دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی است. او در دی ماه 1376 به عنوان سردبیر وارد شبکه معارف شده و در تابستان 1377 دوره تهیه‌کنندگی را به مدت 3 ماه گذرانده و در مهر همان سال، کار تهیه‌کنندگی را در شبکه معارف آغاز?کرده است.

هم‌اکنون که 13 سال از آن سال می‌گذرد برنامه‌های گوناگونی را در حوزه‌های فرهنگی، ادبی و قرآنی تهیه کرده است.

توکلی‌زاده چندین برنامه را در جدول پخش دارد که کار سردبیری، تهیه‌کنندگی و نویسندگی آنها به عهده خودش است. در جشنواره دهم که در مشهد مقدس برگزار شد به عنوان تلاشگر از او تقدیر شد و سال 1378 به عنوان تهیه‌کننده و سردبیر نمونه و چندین دوره نیز در بخش داخلی جشنواره صدا به عنوان سردبیر، تهیه‌کننده و نویسنده برتر انتخاب شده است. البته در اولین جشنواره کتاب و رسانه ملی نیز به عنوان سردبیر برتر شناخته شد.

برنامه داستان هفته، یکی از برنامه‌های گروه فرهنگ و ادب رادیو معارف است که به سردبیری، تهیه‌کنندگی و نویسندگی توکلی‌زاده تولید می‌شود. ترویج فرهنگ، معارف دین و ارزش‌های والای اسلامی در قالب تاثیرگذار داستان از اهداف اصلی این برنامه است. در این برنامه به مدت 30 دقیقه به بیان داستان‌های اخلاقی، تاریخی، اجتماعی و دفاع‌مقدس پرداخته می‌شود و ساختار آن روایی نمایش است با این تفاوت که راوی ـ بازیگر یک نفر است.

از توکلی‌زاده می‌خواهم درخصوص برنامه داستان هفته و ویژگی‌های آن برایم توضیح دهد. او می‌گوید: برنامه داستان هفته علاوه بر محتوای داستان‌ها که بر محور ارزش‌های اسلامی است، قالب اجرایش بسیار متفاوت است و من برای این برنامه قالب روایی ـ نمایشی را برگزیده‌ام تا تاثیر بیشتری بر مخاطب داشته باشد. علاوه بر این از افکت نیز هر جا لازم باشد استفاده می‌کنم، هر چند استفاده از افکت در کارهای داستانی مرسوم نیست و ویژه کارهای نمایشی است، اما به لحاظ عدم استفاده از موسیقی، عنصر افکت تنوع خاصی به برنامه می‌دهد.

وی نحوه انتخاب داستان‌ها را مطابق با سیاست‌های شبکه معارف اعلام می‌کند و می‌گوید: این داستان‌ها دوگونه‌اند؛ داستان‌هایی که نویسنده‌ای آن را نوشته و به صورت رادیویی نیست. این داستان‌ها پس از انتخاب در قالب برنامه رادیویی بازنویسی می‌شوند. گاهی نیز فقط دستمایه قرار می‌گیرند و از آن داستانی دیگر مطابق سلیقه و خواست نویسنده برنامه نوشته می‌شود. نوع دوم داستان‌هایی هستند که با دستمایه قرار دادن حدیث، خاطره یا یک واقعه و حقایق تاریخی توسط نویسنده برنامه خلق می‌شوند. با توجه به این که برنامه داستان‌هفته سال‌هاست پخش می‌شود توانسته مخاطبان خاصی را به خود جلب کند. در این سال‌ها شنوندگان بزرگواری با ارسال نامه یا تماس تلفنی به برنامه لطف کرده‌اند. مثلا چند سال پیش خانم دبیری از تهران با بنده تماس گرفت و گفت همه داستان‌ها را می‌شنود و برای دانش‌آموزانش تعریف می‌کند. او اولین بخش یکی از داستان‌ها را شنیده و برای دانش‌آموزان تعریف کرده بود، اما بخش دوم و پایانی آن را نتوانسته بود بشنود. تکرار آن را نیز نشنیده بود و از بنده می‌خواست بخش دوم آن را تلفنی برایش تعریف کنم. او می‌گفت دانش‌آموزان می‌خواهند بدانند پایان داستان چه می‌شود و از این قبیل موارد نمونه‌های متعددی است که رضایت‌مندی خودشان را نسبت به برنامه و نحوه انتخاب داستان‌ها اعلام می‌کنند.

توکلی‌زاده ادامه می‌دهد: برنامه داستان هفته برای عموم مردم تهیه می‌شود و روزهای پنجشنبه هر هفته پخش و در روزهای جمعه تکرار می‌شود. همه می‌توانند از داستان‌های این برنامه بهره‌مند شوند، چون داستان‌ها همان طور که گفتم بر محور ارزش‌های دینی است و دین نیز امری فطری و متعلق به عموم است. در حقیقت داستان هفته برای مخاطبان عام با رویکرد دین، امید، اخلاق و آگاهی طراحی شده است.

برنامه داستان هفته در بخش داخلی جشنواره صدا چندین دوره حائز رتبه شده است. یک دوره مقام اول سردبیری، تهیه‌کنندگی و نویسندگی را در داستان «نگین شکسته» نصیب خود کرده و چندین سال متوالی نیز در بخش نویسندگی حائز رتبه اول شده است. به گفته توکلی‌زاده، با توجه به سیاست‌ها و حساسیت‌های شبکه معارف، کادر نویسندگی و سردبیری در برنامه‌های معارف و برنامه‌های داستانی بسیار سخت و حساس است. سردبیر باید علاوه بر اشراف به آموزه‌های دینی، سبکی فاخر و ارزشمند را در نویسندگی برگزیند و آثار ارزشمندی به مخاطبان ارائه دهد.

البته تهیه‌کننده برنامه معتقد است: سردبیر برنامه‌های داستانی باید داستان‌های جذاب را انتخاب کند و نویسنده نیز باید در انتخاب جملات کوتاه، تعلیق‌ها، گره‌افکنی و گره‌گشایی‌هایی مناسب بکوشد تا بر جذابیت داستان‌ها بیفزاید.

توکلی‌زاده ادامه می‌دهد: گوینده یا راوی در این گونه برنامه‌ها نقش بسزایی دارد، چراکه می‌تواند با نوع روایت خود مخاطب را جذب کند.

وی در پایان صحبت‌هایش خاطرنشان می‌کند: امیدوارم با توجه به نیازسنجی و اولویت‌بندی بتوانیم نیازهای مخاطبانمان را برآورده کنیم.

علی فرحناک، دانش‌آموخته ادبیات نمایش است و در تئاتر نیز سابقه بازیگری دارد. فرحناک راوی ـ بازیگر این برنامه است. وی متولد 1352 است و کارشناسی ارشد در رشته هنرهای نمایشی دارد. چند سالی است که در رادیو معارف به عنوان روایتگر برنامه‌های داستانی، روایی و البته بازیگری، کارگردانی و نویسندگی نمایشنامه‌های رادیویی فعالیت می‌کند.

فرحناک درخصوص ویژگی‌های گوینده برنامه‌های داستانی می‌گوید: گوینده برنامه‌های داستانی و روایی باید با اجرای خود، تخیل مخاطب را برانگیخته و او رادر خیال خود به فضای واقعی و باورپذیر نزدیک کند تا مخاطب بتواند ضمن حضور روحی و روانی در فضای قصه با ماجرای اصلی و شخصیت‌ها درگیر شده و خود را در آن فضا حس کند و قصه را تا انتها دنبال نماید.

وی معتقد است: هر چیزی که بتواند در این فضای روایی، تخیل مخاطب را تحت تاثیر قرار بدهد و فضای باورپذیرتری ایجاد کند مطلوب است و مطمئنا باعث کیفیت بیشتر اثر خواهد شد.

فرحناک می‌افزاید: از آنجا که در فرهنگ شرقی بویژه فرهنگ کهن ایران و همچنین در معارف اسلامی بویژه در قرآن کریم به روایت قصه برای تعلیم بشر توجه خاصی شده و از قصه‌ها به عنوان ابزاری کارآمد برای هدایت بشر استفاده شده است، روایت قصه در رادیو معارف نیز می‌تواند از اهمیت و جذابیت ویژه‌ای نزد مخاطبان برخوردار باشد.

البته موضوعات معارفی در قالب کارهای نمایشی ازجمله رویکردهای رسانه ملی است و با توجه به برخی تجربه‌های موفق، استفاده از ظرفیت داستان‌های کوتاه برای موضوعات معارفی در دستور کار صداوسیما قرار گرفته است. من امیدوارم این برنامه با توجه به نیازسنجی و اولویت‌بندی بتواند نیاز مخاطبان به برنامه‌های فرهنگی، ادبی و معارفی را تامین کند و برنامه‌سازان رادیو با استفاده از تکنیک‌های نوین برنامه‌سازی رضایت مخاطبانشان را کسب نمایند.