مسمومیت غذایی بیماری شایع فصل تابستان

در طول فصل تابستان با توجه به گرمای هوا و خطر آلودگی مواد غذایی، احتمال ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سفر شیوع بیشتری پیدا می‌کند که عفونت‌های روده‌ای و مسمومیت غذایی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل تابستان است.

مسمومیت غذایی، بیماری‌ای است که بر اثر خوردن غذاهای آلوده به میکروب‌های مضر مثل باکتری، انگل و ویروس به وجود می‌آید که اغلب در گوشت خام، مرغ، تخم‌مرغ و کنسروهای آلوده یافت می‌شود. همچنین در غذاهایی که بیرون از یخچال نگهداری شده یا مدت زیادی از فریز آن گذشته رشد می‌کنند اما گاهی مسمومیت غذایی به دلیل عدم رعایت بهداشت فردی و اجتماعی به وجود می‌آید مثل نشستن دستان قبل از صرف غذا.

معمولا مسمومیت غذایی جزئی است و پس از چند روز از بین می‌رود، اما برخی از انواع مسمومیت‌ها ممکن است جدی باشد و نیاز به درمان پیدا کنید.

اولین علامت مسمومیت غذایی اسهال است و ممکن است به دنبال آن دچار حالت تهوع، استفراغ یا دل‌پیچه شوید.

برخی از مسمومیت‌های غذایی نیز چند هفته بعد از مصرف غذا با علائمی مثل فلج اندام، فراموشی، بی‌حسی، گزگز و مورمور شدن اندام‌ها بروز می‌کند و از آنجا که مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری مربوط به عملکرد دستگاه گوارش و تاثیر سموم آن بر سیستم اعصاب مرکزی است، لذا مسمومیت غذایی می‌‌تواند به طور کلی با علائم تب، سردرد، خواب‌آلودگی، دردهای عمومی بدن، ضعف بنیه، حالت تهوع، استفراغ‌های مکرر، دل‌درد، دل پیچه، اسهال، افت فشار، کندی ضربان قلب، تشنج و حملات عصبی بروز کند.

اگر مسمومیت غذایی شدید باشد ممکن است بر اثر دفع مقدار زیاد آب بدن دچار کمبود آب یا به اصطلاح دهیدراته شوید، یعنی بدن شما مقدار زیادی مایعات از دست داده و به دنبال آن علائمی مثل خشکی دهان، سرگیجه و پررنگ شدن ادرار که نتیجه کمبود آب است به وجود ‌آید.

بعضی کودکان و سالمندان به علت از دست دادن سریع آب بدن، دچار ضعف بنیه شده و برخی از آنها به دلیل این ضعف و کمبود آب دچار افت شدید فشار خون می‌شوند و حتی جان خود را از دست می‌دهند. پس باید خیلی مراقب آنها بود. همچنین خانم‌های باردار چنانچه دچار مسمومیت غذایی شدند حتما باید به پزشک مراجعه کنند.

در بیشتر موارد، مسمومیت غذایی ظرف 2 تا 3 روز از بین می‌رود و تنها باید استراحت کرده و مایعات فراوان استفاده شود تا از کمبود آب در بدن جلوگیری شود. استفاده از نوشابه و آبمیوه‌های صنعتی که مقدار زیادی قند دارند توصیه نمی‌شود، زیرا غلظت بالای آنها باعث دفع بیشتر آب می‌شود. بهتر است از سرم خوراکی و نوشیدنی‌های طبیعی استفاده کنید.

پزشکان توصیه می‌کنند از غذاهای شیرین و چرب مدتی اجتناب کنید، ولی سایر غذاهای معمول را می‌توانید استفاده نمایید. معمولا برای درمان مسمومیت غذایی نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک و داروهای خوراکی قوی نیست. چراکه مصرف داروهای قوی مثلا برای درمان اسهال ناشی از مسمومیت‌ها، ممکن است یبوست شدید و حتی خونریزی‌های یبوست‌ را به دنبال داشته باشد. در مجموع باید از تجویز داروهای اضافی پرهیز شده و از حداقل دارو استفاده گردد. از آنجایی که در بروز مسمومیت غذایی سیستم گوارشی در شرایط بحرانی به سر می‌برد و به مواد غذایی بهتری احتیاج دارد، بنابراین مصرف هر ماده غذایی ممکن است علائم بیماری را تشدید کند، اما مصرف نکردن مواد غذایی و بهره‌گیری از رژیم‌های تغذیه‌ای سبب حادتر شدن شرایط می‌شود. بنابراین محدودیت غذایی توصیه نمی‌شود.

یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها برای جلوگیری از مسمومیت غذایی شستن دستان قبل از صرف غذاست. از نگهداری مواد غذایی پخته شده و مواد غذایی خام مثل گوشت، تخم‌مرغ، شیر و... در هوای آزاد و خارج از یخچال اجتناب نمایید چراکه باقی ماندن مواد غذایی در شرایط نامناسب، باعث رشد باکتری شده و با مصرف آن دچار مسمومیت غذایی خواهید شد.

در تابستان مصرف سبزیجات و میوه‌ها در خانواده‌ها افزایش می‌یابد، اما هنوز برخی سبزیجات با آب فاضلاب آبیاری می‌شوند که در این صورت فقط خطر بیماری وبا وجود ندارد، بلکه مسمومیت‌ها و بیماری‌های انگلی ناشی از آن نیز مطرح است. در صورتی که سبزیجات و میوه‌ها با آب معمولی هم آبیاری شود باز هم به علت استفاده از سموم شیمیایی برای جلوگیری از آفت زدن، در صورت عدم رعایت موازین بهداشتی می‌تواند منجر به بروز بیماری شود. پس قبل از مصرف میوه‌ها و سبزیجات، نخست برای ته‌نشین شدن تخم‌های انگل چسبیده به آنها به مدت 5 تا 10 دقیقه آنها را در آب آغشته به کف مایع‌ظرفشویی قرار داده تا این تخم‌های انگل ته‌نشین شود، سپس با آب و مواد ضدعفونی مخصوص سبزی‌ها و میوه‌ها کاملا شسته شود.

از خرید مواد غذایی و نوشیدنی از دستفروشان جدا پرهیز نمایید چرا که اغلب این خوراکی‌ها از موادی غیر خوراکی و غیرمجاز تهیه شده و کاملا غیر بهداشتی هستند.

از آنجایی که بیماری‌های شایع در ماه‌های گرم اغلب در مسافرت‌ها ایجاد می‌شود، به مسافران توصیه می‌شود از آب‌های بسته‌بندی شده بهداشتی که دارای تاریخ تولید و انقضاء و شماره پروانه بهداری است استفاده کرده و از مصرف آب‌های جاری و نامطمئن بشدت خودداری کنند، چرا که مشخص نیست این آب جاری از مبدأ رودخانه تا محلی که فرد از آن استفاده می‌کند دچار چه آلودگی‌‌هایی شده است.

استفاده از غذای رستوران‌ها و مکان‌های توزیع مواد غذایی در مسیر جاده‌ها، نیز ازجمله مشکلاتی است که اغلب با افزایش میزان مسافرت‌ها و گردش در فصل تابستان ایجاد می‌شود چرا که اغلب این مکان‌ها از وضعیت بهداشتی خوبی برخوردار نیستند. پس در صورتی که مجبور هستید از رستوران‌های بین‌شهری استفاده کنید حتما به وضعیت بهداشت آن توجه نمایید.

هنگام خرید مواد غذایی آماده، به تاریخ مصرف، رنگ مواد غذایی و سالم بودن ظروف آن توجه کنید.

باقی‌مانده مواد غذایی را داخل یخچال بگذارید. میوه برش‌زده و سبزیجات را در دمای اتاق به مدت طولانی نگه ندارید. اگر شک دارید که غذا سالم است یا نه آن را نخورید و دور بیندازید.

مواد غذایی مثل تخم‌مرغ، کشک، شیر، سس مایونز و کره حتما باید در یخچال نگهداری شوند. پس به هنگام خرید این مواد دقت نمایید که در خارج از یخچال نباشند و همچنین به شرایط نگهداری نوشته شده روی بسته‌بندی و زمان انقضاء آن توجه کنید.

دکتر مریم محمدی