کارشناس هم باید کارشناسی شود!

با توسعه فناوری‌های ارتباطی و بسط رسانه‌های جمعی بویژه تلویزیون تا حدود زیادی بساط گپ‌وگفت‌های سنتی برچیده و تلویزیون به محوریت مناسبات و روابط خانوادگی و انسانی بدل شد. اما این جعبه جادویی نیز نتوانست به جادوی کلام بی‌اعتنا باشد و کمتر برنامه تلویزیونی است که دست‌کم بخشی از وقت خود را به طرح مسائل کارشناسی اختصاص ندهد.

این بخش از برنامه‌های تلویزیونی در سال‌های اخیر رنگ و بوی جذاب‌تری به خود گرفت و در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، ورزشی و... چنین نمونه‌هایی تهیه و تولید شد. کافی است یک مرور ذهنی و اجمالی به تلویزیون خودمان در همین لحظه بیندازید تا متوجه حضور پررنگ بخش در رسانه ملی شوید، البته قصد ما صحبت درباره کارکرد و ضرورت برنامه‌های گفتگومحور نیست، بلکه می‌خواهیم به یکی از مهم‌ترین عناصر و اجزای این برنامه که حضور کارشناسان و مهمانان در برنامه‌های تلویزیونی است، بپردازیم. براستی حضور این کارشناسان تا چه انداره معتبر است، به این معنی که در مواردی معدود شاهد دعوت از افرادی به عنوان کارشناس به این برنامه‌ها هستیم که نه‌تنها دارای جذابیت رسانه‌ای لازم برای مخاطب نیستند یا مثلا بلد نیستند خوب حرف بزنند بلکه حتی کارشناس هم نیستند و بنا به آنچه که «ضابطه» نیست به این برنامه‌ها دعوت شده‌اند و از برد تبلیغاتی رسانه ملی سود می‌برند. یک روان‌شناس که تمایلی به افشای نامش نداشت در این‌باره می‌گوید: «برخی افرادی که به عنوان روان‌شناس و مشاور و کارشناس مسائل تربیتی و رفتاری به برنامه‌های گفتگو محور دعوت می‌شوند، بویژه در برنامه‌های خانواده، از جایگاه و اعتبار علمی لازم برخوردار نبوده و در جامعه علمی و صنفی روان‌شناسی کشور جزو چهره‌های شناخته شده و علمی نیستند. متاسفانه برخی از این افراد با حضور در تلویزیون و بهره‌مندی از برد تبلیغاتی این رسانه برای خود مشتری جمع می‌کنند. همین روان‌شناس تاکید کرد که تهیه‌کنندگان برنامه‌های علمی و گفتگو محور، باید با مراجعه به نظام روان‌شناسی کشور یا مراکز دانشگاهی از اعتبار علمی کارشناسان خود مطمئن شده و از کسانی برای حضور در این نشست‌ها استفاده کنند که اعتبار علمی و حرفه‌ای آنها از سوی نهادهای علمی تایید شده باشد». دکتر سیدعلی موسوی، روان‌پزشک نیز در همین رابطه معتقد است: «متاسفانه حضور کارشناسان و متخصصان در برنامه‌های تلویزیونی خیلی انحصاری بوده و به چند چهره خاص محدود شده است. در حالی که صدا و سیما باید از کارشناسان بیشتری در این برنامه‌ها بهره ببرد و از تخصص و دانش افراد دیگر هم استفاده کند.» موسوی تصریح می‌کند: «یکی از همکاران ما که در برنامه‌های روان‌شناسی خانواده حضور می‌یابد هنوز موفق به اخذ مدرک دکتری خود نشده، اما در تلویزیون از او به عنوان دکتر نام برده می‌شود در حالی که متخصصان زبده بسیاری در این حوزه داریم.» اتفاقا یکی از دوستان من هم می‌گفت به واسطه آشنایی با یک روان‌شناس که در برنامه‌های تلویزیونی آن را دیده بودم پس از 6 ماه انتظار نوبت برای مشاوره مراجعه کردم، ولی متاسفانه رفتار و کارایی علمی او برخلاف آن چیزی بود که در تلویزیون نشان می‌داد. در حالی که به خاطر شهرت او در تلویزیون مجبور بودم حق ویزیت بالایی هم پرداخت کنم.

بخش مهمی از مدیریت رسانه‌ای به هدایت و بهره‌گیری اخلاقی و علمی نخبگان و متخصصان برمی‌گردد. در آسیب‌شناسی این معضل قطعا نمی‌توان به بعد اقتصادی و مالی ماجرا بی‌اعتنا بود. در همه جای دنیا برای استفاده از دانش و تخصص کارشناسان، بودجه‌های اقتصادی هم در نظر گرفته می‌شود که هم برای کارشناسان ایجاد انگیزه کند و هم برای تخصص و دانش آنها ارزش و اعتبار در نظر گرفته شود.