روزنامه لس‌آنجلس‌تایمز نیز در گزارشی نوشت: هزینه رهگیری موشک‌های ایرانی وحشتناک گران بود و آمریکا مجبور شد تولید یک‌سال موشک تاد خود را در دفاع از اسرائیل مصرف کند.رژیم صهیونیستی بامداد روز ۲۳خرداد در یک حمله غافلگیرانه دست به تجاوز علیه ایران زد که منجر به شهادت فرماندهان ارشد نظامی و مردم بی‌گناه شد و به برخی زیرساخت‌های اقتصادی و انرژی کشورمان آسیب وارد کرد. اسرائیل تلاش داشت با این اقدام، پروژه غرب برای تغییر حکومت در ایران را کلید بزند اما نه‌تنها به هیچ‌یک از اهدافش نرسید بلکه به فاصله کوتاهی با پاسخ کوبنده نیروهای مسلح کشورمان مواجه شد. آمریکا و کشورهای اروپایی تأمین‌کننده تجهیزات رژیم صهیونی هستند و ارتش این رژیم کودک‌کش از بهترین تسلیحات روز دنیا بهره می‌برد. در مقابل ایران نزدیک به چهار دهه است تحت تحریم‌های شدید قرار دارد. با این حال نیروهای مسلح کشور برای بازدارندگی در دکترین دفاعی، موشک‌های بالستیک را طراحی و برنامه‌ریزی کرده بودند و توانستند به فناوری حتی بالاتر از آن چیزی که در دنیا وجود دارد، دست یابند.
اسرائیل در این جنگ، با داشتن هفت‌لایه پدافند هوایی پیشرفته و کمک کشورهای عضو ناتو از جمله انگلیس و فرانسه، اقدام به رهگیری موشک‌ها و پهپادهای ایران می‌کرد اما سرزمین‌های اشغالی هر روز شاهد اصابت موشک‌ها به اهداف مورد نظر بودند. موشک‌های ایران علاوه بر این‌که اقتصاد رژیم صهیونیستی را فلج و تعطیل کرده بودند، در مقابل هزینه‌های هنگفتی روی دست اسرائیل برای رهگیری گذاشتند.رژیم صهیونیستی علاوه برمراکز نظامی، به زیرساخت‌های اقتصادی کشورمان نیز حمله کرد. ایران در پاسخ موشکی و پهپادی خود، شماری از اهداف نظامی، مراکز فرماندهی و زیرساختی رژیم صهیونیستی را مورد اصابت قرار داد که خسارت زیادی به صنایع و زیرساخت‌های این رژیم از جمله پالایشگاه حیفا، بندر حیفا، فرودگاه بن‌گوریون، اسکله‌های بندر اشدود و مراکز دیگر وارد کرد. برآورد اولیه، حدود ۱.۳ تا ۱.۵میلیارد دلار خسارت ساختاری را نشان می‌دهد. البته درکنارآن باید خروج سنگین سرمایه‌های خارجی از سرزمین‌های اشغالی را هم در نظر بگیریم. در این گزارش هزینه‌های تهاجمی و دفاعی جنگ تحمیلی اسرائیل علیه ایران را بررسی کرده و به این پرسش پاسخ داده‌ایم که چرا این جنگ بیشتر از آن‌که نظامی باشد، یک جدال اقتصادی بود. البته بسیاری از تحلیلگران معتقدند بعد اقتصادی در این تقابل، بسیار پررنگ‌تر از ابعاد نظامی بوده است.
جنگی پر هزینه
این جنگ ۱۲روزه یکی از پرهزینه‌ترین درگیری‌های نظامی اسرائیل به‌شمار می‌رود و فشارهای اقتصادی بی‌سابقه‌ای بر رژیم صهیونیستی وارد کرده. رهگیری موشک‌ها برای اسرائیل بسته به نوع رهگیری و نوع سامانه‌ها بین ۴ تا ۶ میلیارد دلار هزینه ایجاد کرده که نشان می‌دهد ایران با سرمایه‌گذاری کم، خسارات راهبردی و روانی بزرگی به دشمن تحمیل کرده و اسرائیل مجبور به پاسخگویی با هزینه‌های گزاف شده است. براساس برآوردهای اولیه هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم این درگیری برای اسرائیل بین ۱۲ تا ۴۰میلیارد دلار بوده که با بودجه دفاعی سالانه برخی کشورهای پیشرفته برابری می‌کند. این جنگ کسری بودجه اسرائیل را به بیش از ۶درصد تولید ناخالص داخلی افزایش داد. همچنین خسارات غیرمستقیم مانند آسیب به بورس اوراق بهادار تل‌آویو، فرودگاه بین‌المللی و پالایشگاه‌ها، میلیون‌ها دلار دیگر به بدنه اقتصادی خسارت وارد کرده است.
هزینه موشک‌ها و پهپادهای ایران چقدر بود؟
ایران دراین جنگ تحمیلی ۱۲روزه حدود ۵۹۰ موشک ازمدل‌های متخلف شلیک وصدها پهپاد مهاجم به‌سمت سرزمین‌های اشغالی ارسال کرد؛ موشک‌هایی که اگرچه ساخت‌شان ارزان است امااسرائیل را مجبور کرد میلیاردها دلار برای رهگیری آنها هزینه کند. مثلا در حمله آوریل ۲۰۲۴ (عملیات وعده صادق۱) که بیش از ۳۵۰پهپاد و موشک ایرانی رهگیری شد، حتی با وجود رهگیری زیاد، بین ۱.۰۸تا ۱.۳۵میلیارد دلار هزینه برای اسرائیل داشت.
هزینه تولید و قیمت موشک‌های ایران از حدود ۲۵۰هزار دلار آغاز شده و در پیشرفته‌ترین مدل‌ها به ۸میلیون دلار بسته به نوع آن می‌رسد که در برابر هزینه شلیک و پدافند اسرائیل که ده‌ها تا صدها میلیون دلار در روز بود، فوق‌العاده پایین به حساب می‌آید. یعنی هر موشکی که از ایران شلیک می‌شد، فقط چند صد هزار دلار هزینه داشت اما اسرائیل مجبور بود برای دفاع از خودش موشک‌هایی با قیمت ۵۰۰هزار تا ۳میلیون دلار شلیک کند. این یعنی عدم تقارن اقتصادی. یعنی یک طرف با هزینه کم حمله می‌کند و طرف دیگر باید با صرف هزینه زیاد پاسخ دهد. موشک‌هایی مانند قیام یا شهاب۳ حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰هزار دلار قیمت دارند. همچنین موشک‌های پیشرفته‌تر سجیل یا خرمشهر حدود ۵ تا ۸میلیون دلار ارزش دارند. اگر متوسط قیمت موشک‌های شلیک‌شده حدود ۲میلیون دلار (بیشترین قیمت) محاسبه شود، هزینه شلیک ۵۹۰موشک حدود ۱.۱۸میلیارد دلارخواهدشد. البته بیشتر موشک‌های شلیک شده، قیمت و هزینه ساخت بسیار ارزانی داشتند. با این حال اگر قیمت هر موشک به‌طور میانگین فقط ۲۵۰هزار دلار باشد، هزینه آن برای ایران ۱۴۷میلیون دلار شده است. این بررسی نشان می‌دهد ایران در این جنگ تحمیلی بین ۱۴۷میلیون تا ۱.۲میلیارد دلار برای شلیک موشک‌ها هزینه کرده است. ایران همچنین با استفاده از پهپادهای ارزان، سامانه‌های دفاعی گران‌قیمت اسرائیل را تحت فشار قرار داد و نوعی جنگ نامتقارن ایجاد کرد. اسرائیل سعی کرد با استفاده از روش‌های کم‌هزینه‌تر (مانند بالگرد و سامانه باراک) از مصرف بیش از حد رهگیرهای گران‌قیمت برای پهپادها جلوگیری کند. هزینه ساخت پهپادهای ایرانی بسته به مدل و تعداد تولید بسیار متفاوت است. هزینه تولید پهپاد شاهد ۱۳۶ حدود ۲۰ تا ۵۰هزار دلار (برآوردهای پایین و تولید در داخل) تا ۳۷۵هزار دلار است. براساس داده‌های موجود، عملیات پهپادی ایران علیه اسرائیل حتی اگر از نظر نظامی موفق نباشد و همه پهپادها رهگیری شوند، باز هم هزینه اقتصادی سنگینی به اسرائیل تحمیل کرد. تهدید پهپادهای ایرانی نمونه‌ای از اقتصاد جنگ نامتقارن مدرن است؛ جایی که نوآوری فناورانه و تولید انبوه، امکان حمله با هزینه پایین را در برابر دفاع گران‌قیمت فراهم می‌کند.
هزینه‌های دفاعی و نظامی اسرائیل
هزینه‌های دفاعی این جنگ برای رژیم صهیونی شامل عملیات تهاجمی، فعال‌سازی سامانه‌های پدافندی پیشرفته و جبران خسارات زیرساختی، به اعداد و ارقام سرسام‌آوری رسید که اقتصاد اسرائیل را تا مرز بحران پیش برد.طبق ادعای مقامات رژیم صهیونیستی، حدود ۹۰درصد موشک‌های شلیک‌شده، توسط سامانه‌های اسرائیل و با کمک دیگر کشورها رهگیری شده است. با این حال موشک‌هایی که به سرزمین‌های اشغالی اصابت کردند، قدرت تخریب بسیار بالایی داشتند به‌طوری‌که دونالد ترامپ در این باره و پس از توقف جنگ در نشست ناتو در هلند به قدرت موشک‌های ایران اعتراف کرد و گفت این موشک‌ها خسارات بسیار سنگینی به اسرائیل زده است.رژیم صهیونیستی برای مقابله با موج حملات موشکی ایران، سامانه‌های دفاع هوایی بسیار پیشرفتهای از جمله گنبد آهنین (رهگیر برد کوتاه)، فلاخن داوود، آرو۳ (پیکان) و... را به کار گرفته است. هر سامانه، موشک‌های دفاعی مخصوص به خودش را دارد که قیمت آنها بسیار بالاست. مثلا قیمت هر موشک دفاعی گنبد آهنین ۵۰ تا ۱۰۰هزار دلار، فلاخن داوود ۱ تا ۲میلیون دلار، موشک فلاخن داوود حدود یک میلیون دلار و آرو۳ (پیشرفته‌ترین سامانه دفاعی اسرائیل)۳.۵میلیون دلار است که نشان می‌دهد اسرائیل برای مقابله با صدها موشک و پهپاد ایرانی، روزانه صدها میلیون دلارصرف رهگیری کرده است. رژیم صهیونی بعد ازعملیات‌های وعده صادق ۱ و ۲ با کمک آمریکا سامانه تاد را هم مورد استفاده قرار داد که گران‌ترین گزینه محسوب می‌شود. زیرا قیمت هر موشک تاد آمریکایی ۱۱ تا ۱۲میلیون دلار است که باید هزینه‌های دیگری بابت شلیک این موشک‌ها اضافه کرد. براساس بررسی‌ها در یک شب ۱۲موشک پیکان۳برای رهگیری یک موشک فتاح شلیک شدکه نتوانست هدف رارهگیری کند.مثلا فقط در ۴۸ساعت نخست جنگ،هزینه‌های مستقیم نظامی اسرائیل به ۱.۴۵میلیارد دلاررسید.علاوه بر این، عملیات تهاجمی اسرائیل شامل پرواز جنگنده‌هایی مانند اف۳۵ و استفاده از بمب‌های هدایت‌شونده، هزینه‌های هنگفتی رابه‌همراه داشت به‌طوری‌که هرساعت پرواز اف۳۵حدود ۱۰هزار دلارهزینه دارد.اسرائیل با به‌کارگیری سامانه‌های دفاعی مثل آیرون دام، فلاخن داوود و آرو۳، روزانه بین ۱۰۰تا۲۰۰میلیون دلار هزینه بردوش داشته و برخی شب‌ها، بیش از۱۰۰موشک دفاعی شلیک کرده است. مثلا در یک شب، برای رهگیری موشک‌های ایرانی حدود ۲۸۵میلیون دلار هزینه گزارش شده است.
عبور از سامانه‌های دفاعی
اسرائیل برای رهگیری پهپادهای ایرانی از سامانه‌های پدافند چندلایه مانند گنبد آهنین، باراک، جنگنده و... استفاده می‌کند که هزینه رهگیری هر پهپاد بسته به سامانه متفاوت است اما در بیشتر موارد برای مقابله با پهپادها از گنبد آهنین استفاده می‌شود و برای رهگیری هر پهپاد معمولا یک یا دو موشک شلیک می‌شود که بین ۴۰ تا ۱۰۰هزار دلار هزینه دارد. بنابراین هزینه معمول اسرائیل برای رهگیری هر پهپاد شاهد حدود ۵۰ تا ۱۰۰هزار دلار است. یک پهپاد شاهد ۱۳۶ با هزینه تولید حدود ۵۰هزار دلار می‌تواند اسرائیل را مجبور به شلیک موشکی به ارزش ۵۰هزار تا ۲میلیون دلار کند. در بهترین حالت، نسبت هزینه حمله و دفاع ۱ به ۱ است اما اگر سامانه‌های پیشرفته‌تر وارد عمل شوند، این نسبت به ۳۰ به ۱ یا حتی بیشتر می‌رسد. اگرچه اسرائیل موفق به رهگیری بیشتر پهپادهای ایرانی می‌شود اما هزینه اقتصادی این دفاع بسیار بالاتر از هزینه ساخت پهپادها برای ایران است و هزینه مالی قابل‌توجهی به اسرائیل تحمیل می‌کند. مقایسه هزینه بین سلاح‌های پهپادی ایران و رهگیرهای دفاعی اسرائیل نشان‌دهنده عدم تقارن چشمگیر هزینه است. در دوران اوج درگیری، هزینه روزانه عملیات دفاع موشکی اسرائیل بین ۲۸۵ تا ۷۲۵میلیون دلار تخمین زده می‌شود. این رقم ۲۰ تا ۵۰برابر هزینه روزانه حملات ایران (۷.۳تا ۱۴.۶میلیون دلار) است.رژیم‌صهیونی در کل این جنگ ۱۲روزه بین ۱۲ تا ۲۰میلیارد دلار صرف هزینه دفاعی و عملیاتی کرده که فقط در هفته اول جنگ، حدود ۵میلیارد دلار برآورد شده بود.
اعتراف وزارت دارایی اسرائیل
برآوردهای وزارت دارایی رژیم اسرائیل نشان می‌دهد که خسارات مستقیم زیرساختی حدود ۳میلیارد دلار بوده درحالی‌که هزینه‌های غیرمستقیم مانند اختلال در تجارت، تعطیلی کسب‌وکارها و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران، چندبرابر این رقم تخمین زده می‌شود. شای آهرونوویچ، سخنگوی سازمان مالیات اسرائیل این سطح از خسارات را بی‌سابقه توصیف کرده و هشدار داده بود که با تداوم جنگ هزینه‌های آن در یک ماه به ۱۲میلیارد دلار یا بیشتر می‌رسید.
توان نظامی بومی ایران
جنگ ۱۲روزه ایران و رژیم صهیونی نه‌تنها نمایی از توان تسلیحاتی کشورمان و رژیم غاصب ارائه کرد بلکه تضاد چشمگیری در هزینه‌ها را نیز آشکار ساخت. ایران با استفاده از زرادخانه موشکی خود که در داخل و با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر تولید شده توانست فشار قابل‌توجهی به سامانه‌های دفاعی اسرائیل وارد کند.به گفته ایلانا فریدمن، تحلیلگر امنیتی مستقر در واشنگتن در این نبرد، موشک‌هایی باهزینه کمتر، اسرائیل را وادار کردند میلیاردها دلار خرج کند که نشان می‌دهد ایران درک دقیقی از هزینه‌سازی نامتقارن دارد. در این جنگ، ایران با هزینه‌ای بسیار کمتر توانست اسرائیل را مجبور به هزینه‌های سنگین نظامی کند. اگر هزینه ساخت و شلیک موشک‌های ایران به‌طور متوسط فقط ۵۰۰هزار دلار باشد و اسرائیل برای رهگیری آنها ناگزیر از شلیک موشک ۲میلیون دلاری باشد، آنگاه می‌توان گفت نسبت هزینه دفاع به حمله ۴ به ۱ است. یعنی ایران از یک استراتژی ساده اما مؤثر استفاده کرد و آن جنگ ارزان در مقابل دفاع گران است. بنابراین جنگ ۱۲روزه ایران و رژیم اسرائیل فقط یک درگیری نظامی نبود بلکه یک نمایش واقعی از جنگ اقتصادی هم بود. هرچند هر دو طرف خسارات زیادی متحمل شدند اما فشار هزینه‌ها برای اسرائیل بسیار بیشتر بود. کشورهای غربی هم به‌دلیل هزینه‌های سرسام‌آور و اقتصاد فروپاشیده رژیم صهیونی، به دنبال آتش‌بس بودند، زیرا این رژیم توان ادامه جنگ را نداشت. هزینه‌های رهگیری و پیامدهای ثانویه اقتصادی، فشار مالی پایداری ایجاد می‌کند و نشان‌دهنده اثربخشی رویکرد جنگ نامتقارن ایران است. این درگیری نشان داد هرگونه رویارویی مستقیم با ایران به‌دلیل توانایی این کشور در فرسایشی کردن نبرد می‌تواند به‌سرعت به یک بحران اقتصادی تمام‌عیار تبدیل شود.
