حالا که آلا به یکی از بحث‌برانگیزترین سریال‌های تلویزیون تبدیل شده، بهترین فرصت برای گفت‌وگو با تهیه‌کننده و کارگردان آن فراهم شده تا از دغدغه‌ها، چالش‌های ساخت و پیام‌های اجتماعی این مجموعه بیشتر بدانیم و پشت‌پرده تولید آن را بشنویم.
محصول ۲ سال تحقیق
مصطفی علمی‌فرد، تهیه‌کننده سریال آلا درباره ایده‌پردازی و تولید این سریال اظهار کرد: پس از دغدغه‌هایی که در کشور درباره فرزندآوری به‌وجود آمد، سازمان صداوسیما تصمیم گرفت به‌طور ویژه‌تری در این حوزه فعالیت کند. یکی از راه‌هایی که معمولا در تلویزیون می‌توان به این مساله پرداخت، از طریق موضوعات نمایشی است. به همین دلیل، این موضوع جزو سیاست‌های مرکز سیمافیلم قرار گرفت تا اثری در این زمینه تولید شود. از همان ابتدا تحقیقاتی درباره موضوع فیلمنامه انجام شد. با توجه به این‌که حدود ۱۵ تا ۲۰سال است که مجموعه رویان در ایران در حوزه فرزندآوری فعالیت می‌کند و البته موفقیت‌های چشمگیری داشته، دوستان در مرکز فیلم و سریال شهیدآوینی حدود دو سال برای فیلمنامه وقت گذاشتند و در پرورش متن فیلمنامه نقش داشتند. با تغییر مدیریت مرکز سیما و حضور آقای نقویان، قصه برای تولید به مرکز سیمافیلم سپرده و از سال ۱۴۰۲ کار تولید به‌طور جدی آغاز شد.
تهیه‌کننده سریال این‌روزهای شبکه۳ تلویزیون ادامه داد: از شهریور ماه ۱۴۰۲ عملا بحث تصویربرداری کار شروع شد. با توجه به موضوع خاص و اپیزودهای متفاوتی که داشت، می‌شود گفت آلا یکی از پربازیگرترین سریال‌های حال حاضر تلویزیون است که چیزی نزدیک به ۱۰ماه تصویربرداری آن طول کشید. بعد از آن وارد بحث پست‌پروداکشن کار شدیم و حالا با توجه به شرایطی که وجود داشت، تصمیم بر این شد که ماه محرم امسال پخش آن از شبکه سه انجام شود.
روایت زندگی پزشکان و بیماران نابارور
وی در خصوص چالش‌های این اثر توضیح داد: تولید کارهای نمایشی همیشه سختی‌های خودش را دارد. یکی از بزرگترین مسائلی که چنین سریالی داشت، بحث تعدد قصه‌ها و تعداد بازیگران سریال بود. تمام تلا‌ش‌مان بر این بود بازیگرانی انتخاب شوند که جزو بازیگران به‌نام تلویزیون باشند. عملا با توجه به این‌که «نقش یک» در این سریال معنی ندارد و هر اپیزود بحث جدی خودش را دارد، حتی مذاکره با بازیگران هم خیلی سخت می‌شد و باید آنها را مجاب می‌کردیم که مثلا در چند قسمت حضور داشته باشند. لازم است بگویم منظورم از اپیزود، معنای مرسوم آن نیست. قصه‌های ما تمام نمی‌شوند که قصه دیگری را شروع کنیم. ما یک قصه واحد داریم که مربوط به پژوهشگاه آلا و پزشکانی است که در آن کار می‌کنند و قصه‌هایی که به آنها مربوط می‌شود.
علمی‌فرد در ادامه درباره چالش‌های پیش روی این پروژه گفت: در سریال آلا ما درباره یک موضوع مبتلابه جامعه کار می‌کنیم و موضوع ما واقعی است. بنابراین باید خیلی دقت می‌کردیم موضوعات‌مان کسانی را که مشکل ناباروری دارند، دچار چالش نکند. شاید اصلا بهانه ما برای تولید این کار همین باشد که آنها را برای درمان ترغیب کنیم و این ترغیب مستلزم این است بیننده‌ای که این مشکل را دارد اعتماد کند و باور داشته باشد که این امکان در ایران وجود دارد. لازم است بگویم الان شاید بالای ۹۸درصد کسانی که چنین مشکلاتی دارند، به‌راحتی درمان می‌شوند و حتی بسیاری از مراجعان واقعی پژوهشگاه رویان از خارج از کشور به ایران می‌آیند و اینجا درمان می‌شوند.
پیوند موضوعات انسانی سریال با مفاهیم عاشورا
تهیه‌کننده سریال آلا درباره پخش این سریال در ماه محرم اظهار کرد: معمولا زمان‌بندی پخش سریال‌ها در اختیار گروه تولیدکننده نیست و این تصمیم توسط سیاست‌گذاران سازمان صداوسیما و شورای کنداکتور گرفته می‌شود. ما هم تابع دستورات آنها هستیم و براساس نیازسنجی‌هایی که انجام می‌شود، سریال‌ها پخش می‌شوند اما دو نکته وجود دارد: یکی این است که سریال ما سعی دارد روحیه امید و انگیزه را به مخاطبان منتقل کند. اگر به واقعه عاشورا نگاه کنیم، با وجود همه سختی‌ها، یکی از پیام‌های اصلی آن امید به زندگی و آزادگی بوده است. امام حسین(ع) و یارانش برای آینده و نسل‌های بعدی مقاومت کردند.
در سریال آلا هم نوعی مبارزه درونی به تصویر کشیده شده است؛ خیلی‌ها با مشکل ناباروری روبه‌رو هستند اما به‌دلایل مختلف، از‌جمله خجالت یا بی‌انگیزگی، به‌دنبال درمان نمی‌روند. سریال تلاش دارد این موضوع را به شکل امیدبخشی مطرح کند و واقعیت این است که این موضوع نیز نوعی جهاد نفس محسوب می‌شود؛ یعنی اگر کسی که با چنین مشکلی روبه‌روست، آن را بپذیرد و این مسأله را برای خودش و خانواده‌اش قبول کند که این یک بیماری است و به‌راحتی قابل حل و برطرف شدن است؛ همچنین به این باور برسد که می‌تواند با درمان خود، نسلی را پرورش دهد. شاید بتوان گفت یکی از پیام‌های قیام عاشورا نیز همین بوده که یک نسل حسینی به‌وجود بیاید. اگر از این زاویه نگاه کنیم، این سریال می‌تواند در ایام محرم جایگاه مناسبی برای پخش داشته باشد؛ چرا که موضوعات مطرح‌شده در آلا، همگی انسانی هستند و مشکلاتی را بررسی می‌کنند که در جامعه ما وجود دارد. برخی از اپیزودهای ما حتی به کمک به همنوع و ازخودگذشتگی می‌پردازند که همه اینها به نوعی پیام‌هایی هستند که در قیام عاشورا نیز وجود داشته است.
راهی برای افزایش امید و شادابی
وی با بیان این‌که بحث فرزندآوری دو نکته دارد، اضافه کرد: یک بخش فرزندآوری این است که برخی نگران بحث تأمین هزینه برای درمان هستند و یک بخش دیگر این است که بعضی‌ها نگران تأمین هزینه برای آینده فرزندان خود هستند. در آلا بحث درمان را ما خیلی راحت مطرح می‌کنیم و خب این واقعا لطفی است که دولت جمهوری اسلامی دارد زیرا حکمرانی در بخش درمان به‌قدری فضا را فراهم کرده و به اصطلاح عامیانه سوبسیدهایی می‌دهد که واقعا هیچ نگرانی برای هیچ خانواده‌ای، حتی خانواده‌های قشر متوسط به پایین هم وجود ندارد و به‌راحتی می‌توانند برای درمان اقدام کنند. علمی‌فرد در ادامه افزود: نکته دوم بحث این است بعضی‌ها شاید به این دلیل که «حالا مگر می‌خواهیم چه کار کنیم و ما حتی از پس هزینه خودمان هم برنمی‌آییم» از فرزندآوری طفره می‌روند که اتفاقا در آلا به این نکته خیلی زیاد توجه کرده‌ایم زیرا اولا خداوند خودش فرموده و می‌گوید «هر آن‌که دندان دهد نان دهد»، یعنی این دغدغه شاید به نوعی می‌تواند وجود نداشته باشد. اما نکته دوم این است که با آوردن فرزند و حضورش در خانواده، به‌واسطه آن امید و انگیزه و هیجانی که به‌وجود می‌آید، خواه‌ناخواه پدر و مادر را وادار به فعالیت بیشتر می‌کند و به غیر از این مسائل در قصه‌های‌مان نشان می‌دهیم که چقدر وجود و حضور بچه در ساختار خانواده شادابی و نشاط به زندگی می‌بخشد.
تهیه‌کننده سریال آلا ادامه داد: آنچه در زندگی خانواده‌ها، به‌ویژه خانواده‌های ایرانی، اهمیت دارد، این است که شادابی و نشاط در زندگی کم‌رنگ نشود. این موضوع باعث می‌شود وقتی انسان امید داشته باشد، به دنبال فعالیت بیشتر برود. در اپیزودهای سریال، از افراد بسیار ثروتمند گرفته تا خانواده‌های کارمند و حتی جامعه کارگری حضور دارند. جامعه کارگری که پس از آن‌که بنا به شرایطی که در داستان ما تعریف شده، فرزند خود را از دست داده یا به هر دلیلی دچار کمبود شده است، به‌خوبی تأثیر نبود فرزند را در زندگی لمس می‌کند. وقتی این فرهنگ در جامعه معرفی و نهادینه شود، مخاطب به‌طور ناخودآگاه انگیزه پیدا می‌کند تا اگر مشکلی دارد، آن را برطرف کند یا اگر عامدانه فرزند ندارد، تصمیم بگیرد صاحب فرزند شود و از لذت فرزنددار‌شدن در خانواده خود بهره‌مند شود.
خودکفا در حل معضل ناباروری
وی درباره وجه تمایز این سریال با آثار دیگر گفت: در رابطه با فرزندآوری قصه‌های زیادی تعریف شده اما قصه‌ای که مربوط به یک پژوهشکده باشد و به صورت علمی ارائه دهد که ما در ایران به این خودکفایی رسیده‌ایم ــ در ایران که چه عرض کنم، شاید حتی جزو ۱۰کشور برتر دنیا هستیم که به این خودکفایی رسیده‌ایم و می‌توانیم این معضل را به‌راحتی برطرف کنیم ــ در سریال‌های دیگر نبوده است. عموما در آثار دیگر به معضلات خانواده‌ها پرداخته شده ولی وقتی ما بتوانیم این مسأله را در خانواده‌ها نهادینه کنیم و این اطمینان و اعتماد را به کسانی که دچار مشکل هستند بدهیم که اصلا دغدغه نداشته و مطمئن باشند به‌راحتی می‌توانند مشکل‌شان را حل کنند، این جزو مزایا و مواردی است که ما در این سریال داریم. عرض کردم موضوع اصلی مجموعه ما یک پژوهشکده است که در رابطه با این مسائل فعالیت می‌کند، حالا در این سریال، اسم پژوهشکده اسمی است که ما انتخاب کرده‌ایم و شاید چنین پژوهشکده‌ای وجود نداشته باشد اما در این چند سال گذشته پژوهشکده‌های بسیار زیادی چه در بخش خصوصی وچه در بخش دولتی شروع به فعالیت کرده‌اند و صرفا فقط یک پژوهشکده رویان نیست. وقتی شما این امید و اطمینان رابه مخاطب منتقل می‌کنید،طبیعتا حس دلگرمی دراو ایجاد می‌شود.
روایت مسائل واقعی خانواده‌ها
علمی‌فرد با اشاره به این‌که موضوعات مطرح شده در آلا واقعیت دارد، ادامه داد: نکته دوم این است که موضوعاتی که ما انتخاب کرده‌ایم، همگی واقعی هستند؛ البته داستان‌ها و شخصیت‌ها ساخته ذهن ماست و به آنها شاخ و برگ داده‌ایم اما اصل موضوعات واقعی است. البته موضوعات صرفا درباره فرزندآوری نیست. در سریال آلا درباره موضوعاتی چون بانک بند ناف یا مشکلات استخوانی صحبت می‌کنیم؛ مسائلی که ممکن است برخی خانواده‌ها با آنها روبه‌رو باشند. همان‌طور که گفتم این موضوعات واقعی هستند و صرفا این نیست که بگوییم اگر خانواده‌ای بچه‌دار نمی‌شود، فقط باید تلاش کند تا بچه‌دار شود؛ بلکه نگاه‌مان این است که اگر چنین مشکلاتی وجود دارد، راهکارهایی ارائه شود که بتوان این معضلات را برطرف کرد. می‌توان گفت در واقع ما یک موضوع مستند را در قالب یک درام نمایشی به تصویر کشیده‌ایم تا مخاطب به واسطه فضای دراماتیک جذب شده و بتواند بهتر با موضوعات و محتوای اصلی قصه ارتباط برقرار کند.
داستان، ظرفیت توسعه دارد
تهیه‌کننده آلا در توضیح امکان تولید فصل دوم سریال گفت: با توجه به تعداد قسمت‌هایی که روی آنتن رفته، اظهارنظر پیرامون این موضوع هنوز زود است. البته به‌عنوان تهیه‌کننده نمی‌توانم با قطعیت نظر بدهم، اما در هر حال این کار من است و دوستش دارم. به نظرم داستان سریال این قابلیت را دارد که فصل‌های دیگری هم داشته باشد، چون این امکان هست که بتوانیم موضوعات و خانواده‌های مختلف، حتی تا ۲۰ یا ۵۰ خانواده دیگر را وارد داستان کنیم. چنین مسائلی واقعا در کشور وجود دارد و می‌توانیم از زوایای مختلف به آنها بپردازیم. حتی موضوعاتی مثل درمان ناباروری و سنین مختلف را هم می‌شود مطرح کرد و سریال را پیش‌برد.وی افزود: اما درباره این‌که سریال چقدر موفق بوده، باید به چند نکته توجه کرد. اول این‌که از نظر کیفیت باید ببینیم تا چه حد موفق بوده‌ایم و آیا توانسته‌ایم یک کار باکیفیت تولید کنیم. البته امیدوارم این توفیق نصیب ما شود و بتوانیم مخاطب را جذب کنیم. دوم این‌که باید ببینیم سریال تا چه حد مورد استقبال مخاطب قرار می‌گیرد و این موضوع معمولا بعد از قسمت دهم یا پانزدهم مشخص می‌شود. الان که ما داریم سریال را پخش می‌کنیم، یک‌سری مسائل وجود دارد. بالاخره ایام محرم است و خیلی از مردم مشغول عزاداری هستند. جدول پخش سریال در شبکه سه عموما ساعتی است که اغلب مساجد درگیر عزاداری هستند. البته خدا را شکر ساعات مناسبی برای بازپخش در نظر گرفته شده است. بعد از ۱۵ ــ ۱۰ قسمت می‌توان فهمید کار چقدرموفق بوده است وظرفیت تولید فصل دوم را دارد یا خیر.
انتخاب بازیگری
شکیل مظفری، کارگردان سریال آلا درباره انتخاب بازیگران بیان کرد: من زمانی به پروژه پیوستم که کار پیش‌تولید توسط کارگردان دیگری انجام شد. به‌همین‌دلیل ۴ ــ ۳ نفر از بازیگران انتخاب من نبودند، اما کار را با آنها پیش‌بردیم و همکاری خوبی شکل‌گرفت. سایر بازیگران هم با توجه به شخصیت‌ها، نقش‌ها و اتفاقاتی که در داستان رخ می‌داد، انتخاب شدند. مظفری با اشاره به استفاده از بازیگران مبتلا به سندرم داون عنوان کرد: اتفاق خوبی که در بخش انتخاب بازیگری پیش‌آمد، حضور بازیگران سندرم داونی در پروژه بود. این در حالی است که ابتدا پیشنهاد دوستان این بود بازیگرانی بیایند و نقش افراد مبتلا به سندرم داون را بازی کنند، اما من پافشاری کردم خود آنها را بیاوریم و این شد که دو بازیگر سندرمی به تیم ملحق شدند که باید گفت به‌خوبی از عهده نقش برآمدند.
حضور ۳۰ بازیگر و تجربه‌ای تازه برای کارگردان
این کارگردان با بیان این‌که چندین تابوی فیلمسازی و بازیگری در این سریال شکسته شده، اضافه کرد: در سریال آلا و بخش بازیگری آن، چند تابو هم شکسته شد. مثلا سیاوش مفیدی نقشی بسیار جدی را بازی می‌کند که به نظرم خیلی خوب از کار درآمده است. سایر نقش‌ها را هم با توجه به پتانسیل‌هایی که بازیگران در کارهای قبلی‌شان نشان داده بودند انتخاب کردم. وی درباره داستان کلی این سریال گفت: در این پروژه پژوهشگاهی داریم به‌نام پژوهشگاه ناباروری آلا که نخ تسبیح داستان ماست و چند کاراکتر و پزشک ثابت دارد. هر ۶ ــ ۵ قسمت، چند کاراکتر جدید وارد داستان می‌شوند و یک قصه را شروع می‌کنند. یعنی هر چند قسمت داستانی شکل می‌گیرد و تمام می‌شود. درواقع قصه‌ها در دل یکدیگر قرار دارند و همزمان چند قصه روایت می‌شود. پزشکانی که در این پژوهشگاه مشغولند، هرکدام داستان خودشان را دارند و این داستان‌ها درهم تنیده شده‌اند تا نخ تسبیح از دست‌مان خارج نشود.
همکاری صمیمانه تیم در اولین تجربه کارگردانی
مظفری با اشاره به بهترین تجربه‌ای که برایش در طول تولید این سریال رقم خورده، گفت: یکی از بهترین تجربه‌هایم در روند کارگردانی آلا، همکاری با کودکان مبتلا به سندرم بود. صحنه‌هایی که باآنها ضبط کردم، بسیار خوب و دوست‌داشتنی شد. همکاری با این کودکان در تمام طول پروژه برایم بسیار لذت‌بخش بود.
کارگردان آلا با تشکر از همکارانش ادامه داد: در خلق این اثر از تمامی همکارانم بالاخص از آقای علی رنجبر ممنونم. ایشان از روز اول پابه‌پا کنارم بودند و با توجه به تجربه اولم در کارگردانی، بی‌نهایت کمک کردند. همچنین از خانم شوکا زندباف هم به‌عنوان تدوینگر بسیار سپاسگزارم. با وجود آن‌که آلا تجربه اول من محسوب می‌شد، تمامی بازیگران بی‌نهایت همراه و شنونده بودند و به خواسته‌هایم گوش کردند. اگر نتیجه اثر رضایت‌بخش است، به این دلیل است که کاملا همراه بودند و با تعامل پیش‌رفتیم. آقای فرهنگ، خانم روشن، خانم نگهبان و بقیه دوستان همگی نهایت همکاری را داشتند. نکته مهم دیگر هم این است که از قسمت پنجم، خط قرمزهایی را به لحاظ علمی راجع به ناباروری رد کردیم که اگر مردم دنبال کنند، مطمئنا می‌تواند جذاب باشد.
