موافقان و مخالفان افزایش جمعیت

رئیس‌جمهور داشتن دو فرزند را یک سیاست غربی دانست که امروز آنان را به پشیمانی و صرف سرمایه سنگین برای حفظ هویت و فرهنگ خود واداشته است. وی‌ گفت: چرا باید در مسیری قرار بگیریم که نتیجه آن مشخص است؟

طرح برنامه‌های کنترل جمعیت در ایران از سال 1337 آغاز شد و از سال 1348 به صورت مدون و متمرکز ادامه یافت. واحد بهداشت و تنظیم خانواده به عنوان نخستین متولی این طرح در ایران از 42 سال قبل در وزارت بهداری وقت راه‌اندازی شد. در آن سال‌ها نرخ رشد جمعیت حدود 3.1 درصد بود که در دهه 1345 تا 1355 به حدود 2.7 درصد کاهش یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی اجرای برنامه‌های کنترل جمعیت متوقف شد و حتی با ورود مشوق‌های متعدد، نرخ رشد جمعیت در دوران جنگ به حدود 2.4 تا 3.2 درصد افزایش یافت.

پس از خاتمه جنگ در تابستان 1367 کارشناسان سازمان برنامه و بودجه وقت، مرکز آمار ایران، سازمان ثبت احوال و وزارت بهداشت و درمان در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس جمع شدند تا سیاست واحدی برای تنظیم رشد جمعیت اتخاذ کنند.

در آن جلسات، مشکلاتی مانند بیکاری، کمبود فضای آموزشی، آلودگی زیست‌محیطی و تخریب منابع طبیعی، رشد مهاجرت‌ها (بخصوص افاغنه)‌ و ... به عنوان تبعات رشد جمعیت اعلام و تصمیم گرفته شد برنامه‌های تنظیم خانواده به صورت جامع اجرا شود. همین امر باعث شد رشد جمعیت در نیمه دهه 70 و نیمه دهه 80 به آرامی کاهش یابد و به 1.4 و سپس 1.2 درصد برسد.

هنوز از سوی رئیس‌جمهوری اعلام نشده که افزایش جمعیت کشور قرار است با چه ساز و کارهایی انجام شود و آیا برای رشد جمعیت بجز اعطای یک میلیون تومان در طرح آتیه فرزندان، برنامه‌های دیگری اجرا خواهد شد یا خیر؟ با وجود این، مسوولان نزدیک به احمدی‌نژاد، برای اعمال چنین سیاستی دلایلی دارند.

سیدمجتبی ثمره هاشمی، دستیار ارشد ریاست جمهوری با بیان این که اگر در گذشته تصمیم اشتباهی گرفته شده باید در آن تجدیدنظر کرد، می‌گوید: این که ما به بهانه بهداشت و آموزش از افزایش جمعیت جلوگیری کنیم، منطق دینی ندارد، زیرا براساس آیه شریفه «به خاطر ترس از نداشتن روزی، فرزندانتان را نکشید و ما، شما و آنها را روزی می‌‌دهیم». بنابراین هر کس که متولد می‌شود، می‌تواند منشأ خدمت و برکت باشد.

مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری نیز گزارش داد طرح جدید جمعیتی کشور در کار گروهی در این مرکز در حال بررسی است.

وزیر رفاه و تامین اجتماعی با اشاره به این‌که، کشور ما قابلیت جمعیت بیشتر را داشته و اظهارات رئیس‌جمهور نیز درست بوده است،می افزاید: به‌طور حتم کشور ما در راستای تحقق شعار همت مضاعف و کار ‌مضاعف قابلیت جمعیت بیشتر را دارد و ما می‌توانیم این استعداد و منابع بالقوه را بالفعل تبدیل کنیم.

صادق محصولی در حاشیه سیزدهمین همایش سراسری مدیران سازمان بهزیستی کشور با حضور در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوال ایلنا، مبنی بر این‌که با وجود خط فقراعلام شده و سیاست‌های مربوط به تنظیم خانواده که طی سال‌های گذشته در کشور اجرا شده است، آیا نگرانی پیرامون اظهارات اخیر رئیس‌جمهور درباره ضرورت افزایش زاد و ولد در خانواده‌ها وجود ندارد؟ تاکید کرد: صحبت رئیس‌جمهور در این راستا بوده که خانواده‌ها در کشور ما قابلیت بیشتر از 2 فرزند را دارند.

وزیر رفاه می‌افزاید: وقتی کشور یک برنامه طولانی مدت در مورد تنظیم خانواده دارد به معنی آن نیست که این برنامه‌ها باید تا ابد پابرجا بماند، بلکه لازم است تا مطابق با تهدیدات و فرصت‌ها در کشور در برنامه‌های فعلی بازنگری شود.

به گفته محصولی، اظهارات رئیس‌جمهور به‌صورت راهبردی و استراتژیک در کارگروه‌های ویژه بررسی می‌شود و آنچه که نتیجه عملیاتی خواهد بود، به‌طور شفاف به مردم اطلاع‌رسانی می‌شود.

وزیر رفاه و تامین اجتماعی در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که ظاهرا طرح آتیه فرزندان نیز در راستای تشویق خانواده‌ها به افزایش فرزند است، می‌گوید: این طرح از مقولاتی است که متاسفانه براساس برخی اطلاعات ناقص نقد می‌شود، تا این کار مفید را خدشه‌دار کنند.

محصولی می‌گوید: از نظر بودجه‌ای بر این طرح ایراد می‌گیرند و می‌گویند که بودجه آن پیش‌بینی نشده است، این در حالی است که رقم خوبی برای این طرح پیش‌بینی شده و علاوه بر آن مطابق با مصوبه مجلس، ردیفی در بودجه وجود دارد که 3درصد از کل بودجه برای مباحث حمایتی هزینه شود که این رقم کلان است.

او با بیان این‌که، به جای خدشه‌دار کردن موضوع باید به تقویت این طرح پرداخت،می‌افزاید: از افرادی که اطلاعات کافی در مورد بودجه، احکام و ارقام آن ندارند، اما پیرامون آن اظهارنظر می‌کنند، تعجب می‌کنم.

هرچند نیروی انسانی در حال حاضر منبعی از قدرت است، اما برخی کارشناسان عقیده دارند نیروی انسانی زمانی قدرت می‌آورد که دارای مهارت، تخصص و کیفیت زندگی در حد مطلوب باشد.

شاید نمایندگان مجلس از جمله افرادی باشند که بیشترین مخالفت‌ها را با دیدگاه رئیس‌جمهور مطرح کرده‌اند.

علیرضا مرندی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که سال‌ها در اجرای برنامه‌های تنظیم خانواده مشارکت داشته و وزیر بهداشت هم بوده است، می‌گوید: بسیار نگرانم، ما سال‌ها زحمت کشیدیم تا رشد جمعیت ایران کنترل شود. من هم مانند تعدادی از مردم فکر می‌کنم که با این اقدامات جمعیت ایران دوبرابر می‌شود.

حسین انصاری‌راد، رئیس سابق کمیسیون اصل 90 نیز سیاست افزایش جمعیت را خلاف عقل و شرع می‌داند و به ایلنا می‌گوید: در حال حاضر حدود 14 میلیون نفر زیر خط فقر زندگی می‌کنند. به طور قطع اسلام تابع عقل و مصلحت است و سخن رئیس‌جمهور مبنی بر افزایش جمعیت خوب است، اما امری مطلق نیست.

انصاری‌راد می‌افزاید: شعار «انفجار جمعیت از انفجار اتم خطرناک‌تر است» شعاری بود که از افزایش جمعیت سال‌های نخست انقلاب روی در و دیوار شهر دیده می‌شد، بنابراین افزایش جمعیت می‌تواند خطرناک باشد.

انوشیروان بندپی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس نیز ضمن اعلام مخالفت این کمیسیون با برنامه رشد جمعیت تصریح می‌کند: در حال حاضر با کمبود امکانات تفریحی روبه‌رو هستیم که به فراخور جمعیت 70 میلیونی امکانات آموزشی، رفاهی و تفریحی نداریم.

ایده افزایش جمعیت با شرایط کنونی به صلاح نیست، چرا که به نظر می‌رسد پشت این ایده دلیل پژوهشی و کارشناسی وجود ندارد و اقدامات موفق سال‌های اخیر را با مشکل مواجه می‌کند.

به هر حال بر سر سیاست‌های جمعیتی کشور میان قوه مجریه و مقننه یعنی عرصه اجرا و سیاستگذاری چانه‌زنی‌هایی وجود دارد که اجرای هر سیاستی نیازمند همسویی دو قوه است.

کتایون مصری 
گروه جامعه