میکروفونی دراختیار پژوهش‌های دینی

نزدیک ظهر به مجموعه صداوسیمای قم رسیدم. در محوطه صداوسیمای استانی، ساختمان رادیو سراسری معارف، دانشکده صداوسیما و مرکز پژوهش‌های اسلامی قم قرار داشت. در ابتدای ورود، با توجه به پیگیری‌های آقای جانجانی، مدیر روابط عمومی رادیو معارف، فکر می‌کردم نگهبانی و بخش بازرسی رادیو در جریان ورودم هستند، اما استقبال عجیبی از من شد و من هم همانجا به آقای جانجانی گفتم که این رفتار و برخورد همکارانتان را در گزارشم درج می‌کنم. ایشان هم تاکید کردند حتما زحمت بکشید و این کار را بکنید. البته این برخورد در ادامه مهمان‌نوازی آقای جانجانی و همکارانشان در روابط عمومی رادیو معارف، خیلی زود فراموش شد و ما به اتفاق وارد ساختمان زیبای رادیو قم شدیم. گنبد‌های متعدد هلالی با سقف‌هایی کوتاه که به گفته مدیران رادیو، ترکیبی از معماری هندی و ایرانی است و ساخت آن به حدود یک قرن پیش برمی‌گردد، توجهم را جلب کرد.

آقای جانجانی هنگام ورودمان به رادیو گفت که این مکان قبلا کارخانه ریسندگی بوده و در چند دهه گذشته با بازسازی کامل تبدیل به چنین ساختمانی شده است. ورودی رادیو قم، مملو از افتخارات برنامه‌سازان این رادیو شامل لوح تقدیر و تندیس و نشان افتخار بود. پس از ورود، به سمت گروه‌ها حرکت کردیم که شامل گروه‌های قرآن‌ و حدیث، فقه و سیره، اندیشه و حکمت، خبر و برنامه‌های سیاسی و فرهنگ و ادب و هنر بودند. به گفته مدیر روابط عمومی رادیو معارف، برنامه‌های این رادیو 24 ساعته است که ابتدا با 4 ساعت در شبانه‌روز آغاز به کار کرد. البته رادیو معارف جدا از برنامه‌های 24 ساعته، یک بخش بین‌المللی هم دارد که بخش رادیو انگلیسی به مدیریت دکتر کمال اکبری اداره می‌شود. ما هنگام صحبت‌های آقای جانجانی، سعی کردیم از این بخش‌ها دیدن کنیم. از جمله این بخش‌ها، بخش ندای اسلام (رادیو انگلیسی)‌ رادیو معارف بود. دکتر اکبری هم در دفتر کارش حاضر بود و با ما همراه شد تا به برخی از سوالات در این زمینه پاسخ دهد. او دلیل شکل‌گیری کانال ندای اسلام را درخواست علما بیان کرد، اما با توجه به این‌که ضرورت چنین کانالی در رادیو معارف به زبان انگلیسی احساس می‌شد و به دلیل گستردگی زبان انگلیسی، قرار شد برنامه‌هایی به این زبان در کشورهای دنیا پخش شود. اکبری برد مکان‌های پخش برنامه‌های این کانال را قاره اروپا، آفریقا و آسیا عنوان کرد که البته کشورهای آمریکایی هم از طریق اینترنت می‌‌توانند شنونده برنامه‌های کانال ندای اسلام باشند. اکبری مخاطبان این کانال را جدا از شیعیان جهان، عموم مردم از جمله منتقدان مذاهب دیگر عنوان کرد، چون برنامه‌های این شبکه جنبه عمومی دارد و به مسائل اخلاقی، دین، بشریت، معاد، خداشناسی و برزخ می‌پردازد که قابل استفاده همه ادیان است. اکبری کارشناسان برنامه‌های کانال انگلیسی را افراد متخصص و مسلط به زبان انگلیسی عنوان کرد که از مبلغان دینی و کارشناسان ایرانی، اروپایی، آسیایی و آفریقایی هستند.

بعد از صحبت‌های کمال‌ اکبری، سری زدیم به یکی از استودیوهای تولید رادیو معارف که در آن برنامه‌ای در حال تولید بود. این برنامه اذان‌گاهی را آقای حسین‌پور سردبیری می‌کرد، که برای پخش در روزهای آینده به کارشناسی دکتر زمانی از استادان حوزه و دانشگاه تهیه می‌شود. در کنار 2 استودیوی تولید رادیو معارف که بسیار قدیمی و بدون امکانات و تجهیزات دیجیتالی بودند، استودیویی تازه تاسیس وجود داشت که به گفته جانجانی از زمان تاسیس رادیو معارف قرار بود افتتاح شود. این استودیوی تولید و پخش، کاملا دیجیتالی و مجهز بود. مسعود کاویانی، مدیر تولید و پخش، عقیده داشت افتتاح این استودیو به حال رادیو معارف فرق چندانی نمی‌کند. چون امکانات فنی و فرستنده در حد عالی وجود ندارد. او عقیده داشت گرچه تولیدات فاخری در زمینه مسائل دینی و اعتقادی و مذهبی ارائه می‌شود، اما اگر توانایی فنی برای رسیدن این برنامه‌ها به گوش مردم نباشد، این تولیدات نمی‌‌توانند تاثیرگذاری لازم را داشته باشند. کاویانی در ادامه گفت: «برنامه‌های رادیو معارف از طریق فرستنده جماران (تهران)‌ به سراسر کشور ارسال می‌شود، اما کیفیتش خیلی خوب نیست و همین مشکل فرستنده باعث شده که ارزش تولیدات این رادیو مشخص نشود.» او عقیده داشت اگر قرار باشد یک اتفاق خوب در آستانه سالگرد این رادیو بیفتد باید فرستنده‌های رادیو معارف قوی‌تر شوند و کیفیت مطلوب‌تری پیدا کنند. البته گفته‌های کاویانی درست بود. چون در حال حاضر هنگام جستجوی یک موج، صدای همه رادیوها شنیده می‌شود، ولی موج رادیو معارف به خاطر ضعیف بودنش،‌ همیشه در امواج، ناپیدا و کم صداست.

محمدحسین معینیان، مدیر گروه قرآن و حدیث در این میان ناگفته‌هایی داشت که وظیفه خود دانستم به آنها گوش دهم. او تولیدات گروه خود را در زمینه قرآن کمتر در قالب تلاوت صرف معرفی و تاکید کرد که برنامه‌های این گروه بیشتر به تفسیر و حدیث می‌پردازد که در قالب مباحث معرفتی، محتوایی و تفسیر علوم قرآنی ارائه می‌شود. تفسیر شامل 3 بخش تفسیر آیت‌الله جوادی آملی در برنامه بر کرانه نور، تفسیر قرآن به روش حجت‌الاسلام سیداحمد خاتمی و تفسیر عمومی‌تر توسط حجت‌الاسلام قرائتی است که برای طیف‌های مختلف مردم در نظر گرفته شده است.

احمد عارف‌خانی، مدیر گروه خبر و برنامه‌ سیاسی رادیو معارف هم به 3 بخش خبری این رادیو اشاره کرد که ساعت 10 صبح، 19 و 21 از رادیو معارف با مباحث مختلف دینی، مذهبی، علمی و سیاسی پخش می‌شود. عارف‌خانی بخش دیگر فعالیت‌های گروه خود را تهیه و تولید برنامه‌های سیاسی برشمرد که در مناسبت‌های مختلف، تولید و پخش می‌شود. در میان صحبت‌های مدیران گروه‌های رادیو معارف، جانجانی به این نکته اشاره کرد که رادیو معارف از نظر نوع فعالیت و مدیریت، ارتباطی با صداوسیمای قم ندارد و در حقیقت یکی از شبکه‌های سراسری است که به دلیل ظرفیت‌های موجود برنامه‌‌سازی و منابع تولید، برنامه‌هایش در قم متمرکز است. این رادیو از نظر مکانی در قم فعالیت می‌کند، ولی در کل به عنوان یکی از شبکه‌های تخصصی مطرح است. در میان صحبت‌ها، ناگهان همه برای ترک مکان رادیو معارف آماده شدند. ابتدا فکر کردم که ممکن است ساعت کاری آنها در روز پنجشنبه تمام شده باشد، اما بعد متوجه شدم که آقای لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم قم قرار است ملاقاتی حضوری با مدیران رادیو معارف داشته باشند که یک ساعتی طول می‌کشید. در این فاصله با حجت‌الاسلام عظیمی مدیر طرح و تامین رادیو معارف به گفتگو نشستیم.

حجت‌الاسلام عظیمی ضمن بیان این نکته که صحبت در راستای اولویت‌های برنامه‌سازی در رادیو معارف نیازمند زمان طولانی است تنها به برخی موضوعات در این زمینه اشاره کرد. از جمله این که در گستره موضوعات معارفی، پیام‌هایی وجود دارد درباره زندگی فردی و اجتماعی که قابل تفکیک نیستند و برچسب گستردگی موضوعات دینی، اولویت‌های برنامه‌ها بر حسب نظرسنجی مخاطبان و نیازها انتخاب می‌شود و ما باید پاسخگوی نیاز مخاطبان باشیم. در این زمینه، پژوهشگران به شناسایی ایده‌ها و نظرات می‌پردازند و طرح‌های مورد نظر را در اختیار کارشناسان طرح و برنامه قرار می‌دهند و پس از بررسی و انتخاب سوژه‌های مورد نظر، به دست برنامه‌سازان می‌رسد.

حجت‌الاسلام عظیمی با توجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره آموزش رادیویی و مدیریت تحول گفت: «ما در رادیو معارف طرحی را برنامه‌ریزی کردیم که به عنوان ابزار آموزش بهره‌برداری شود و سعی کردیم ساختار و محتوای آن را بسنجیم و میکروفن را در اختیار پژوهشکده‌های مختلف قرار دهیم تا 70 برنامه درباره کاربردهای حدیث در زندگی ساخته شود.»

عظیمی درباره برنامه‌های مخاطب‌محور گفت که برخی از این برنامه‌ها توسط مخاطبان تولید می‌شود. همچنین بحث آزاد و چهره به چهره با دانشجویان و جوانان و طرح مباحث و پرسش و پاسخ آنها در قالب یک برنامه در رادیو معارف ارائه می‌شود.