درمانی ‌برای‌ قلب‌های ‌بیمار

سالانه 17 میلیون نفر در دنیا بر اثر بیماری‌های قلبی جان خود را از دست می‌دهند که البته حدود 70 درصد این مرگ و میرها در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد.متاسفانه در کشور ما بیماری‌های قلبی  عروقی با 38 تا 40 درصد شیوع، شایع‌ترین علت مرگ و میر محسوب می‌شود و روزانه 198 ایرانی (سالانه 70 هزار ایرانی) بر اثر سکته قلبی جان خود را از دست می‌دهند. به این ترتیب سالانه 3136 سال از عمر مفید ایرانی‌ها بر اثر بیماری‌های قلبی  عروقی از دست می‌رود. در این میان، افرادی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای همچون دیابت، چربی خون بالا و‌ فشار خون بالا هستند یا اضافه وزن دارند و دارای سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های قلبی  عروقی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی قرار دارند؛ هر چند علایم دال بر بیماری‌های قلبی  عروقی را هم نداشته باشند. در ضمن افراد سیگاری نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی  عروقی و بخصوص سکته‌های قلبی قرار دارند.

به گفته دکتر مسعود قاسمی، رئیس یازدهمین کنگره تازه‌های قلب و عروق ایران، هدف اصلی تمام درمان‌های بیماری‌های قلبی و عروقی جلوگیری از تبدیل اختلالات قلبی به نارسایی‌های حاد قلبی است و در مرحله بعدی، هدف این است که فرد بیمار را با به کارگیری موثرترین روش‌های نوین درمان کرد.

قاسمی که در حاشیه کنگره سخن می‌گفت، در خصوص اصول مهم جلوگیری از شروع مرحله نارسایی حاد قلبی، گفت: در درجه اول افرادی که در معرض خطر قرار دارند یعنی گرفتار بیماری‌های زمینه‌ای همچون سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، اضافه وزن، سیگار، فشار خون، چربی خون و قند خون بالا هستند، باید تا حد امکان بیماری خود را کنترل کنند. به این منظور به طور مداوم تحت کنترل باشند تا دچار عوارض و نارسایی‌های ناشی از آن نشوند. مرحله بعدی برای ممانعت از نارسایی حاد قلبی این است که چنانچه فرد دچار عوارض ناشی از بیماری‌های قلبی  عروقی شد، به محض تشخیص بیماری نسبت به درمان بموقع اقدام کند. به طور مثال، اگر بیماری قلبی در حد گرفتگی رگ است باید در اولین فرصت نسبت به باز کردن رگ اقدام شود که یکی از روش‌هایی که در یازدهمین کنگره تازه‌های قلب و عروق ایران مطرح شد هم در خصوص راهکاری جدید برای گرفتگی رگ‌ها بود.

به گفته قاسمی، این کنگره به عنوان مرجعی برای متخصصان و نمایش و تازه‌هایی در زمینه پیشگیری از بیماری‌های قلبی، بیماری‌های مادرزادی قلب، روش‌های درمانی غیر جراحی، تازه‌هایاکوکاردیوگرافی،‌تازه‌های الکتروفیزیولوژی، سلول‌های بنیادین و جراحی قلب مورد بحث و تبادل نظر پزشکان متخصص داخل و خارج قرار گرفت.

این کنگره با حضور متخصصان رشته‌های قلب و عروق،‌جراحی قلب، بیهوشی قلب، رادیولوژی و پزشکی هسته‌ای برپا شد و در آن سالن ویژه‌ای برای متخصصان رشته‌های فوق در نظر گرفته شده و 4 کارگاه نیز در زمینه‌های اکوکاردیوگرافی، سی تی آنژیوگرافی، بیهوشی و بازتوانی قلب برگزار ‌شد. تبادل اطلاعات علمی برای درمان بهتر بیماران، ایجاد انگیزه در پزشکان جوان به منظور ارتقای سطح علمی و آشنایی پزشکان مقیم خارج از کشور با قابلیت‌های علمی داخل کشور را می‌توان اهداف اصلی این کنگره برشمرد ضمن آن که همزمان با این کنگره  که از سوی انجمن آترواسکلرز ایران برگزار شد  جدیدترین تجهیزات و وسایل پزشکی در قالب نمایشگاهی در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفتند.

باز کردن رگ بدون عمل جراحی باز

روش جدید باز کردن رگ‌های بسته قلب و عروق محیطی بدون نیاز به عمل جراحی تحت عنوان روش آترکتومی (atherectomy) توسط دکتر مسعود ارباب‌زاده، فوق تخصص جراحی‌های عروق از دانشگاه ایالتی نیویورک، در این کنگره معرفی شد.

ارباب‌زاده در توضیح این روش جدید گفت: در این روش که هم اینک در آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد، بدون نیاز به باز کردن رگ، داخل آن تمیز می‌شود و رگ به مدت طولانی تری باز می‌ماند. وی با بیان این‌که این روش در درمان تنگی شریان‌های پا در بیماران دیابتی و افرادی که دچار فشار خون بالا هستند کاربرد دارد، افزود: افراد مبتلا به دیابت و فشار خون، بیشتر مستعد گرفتگی رگ‌های پا هستند. یکی از روش‌هایی که در گذشته برای رفع گرفتگی عروق پا مورد استفاده قرار می‌گرفت، عمل بای پس بود که قسمتی از رگ برداشته و به قسمت‌های دیگر وصل می‌شد. روش‌های جدیدتر رفع این گرفتگی که اکنون در ایران هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش آنژیوپلاستی و گذاشتن استنت داخل رگ است. اما آترکتومی به عنوان جدیدترین روش در مقایسه با روش‌های گفته شده مزایای بیشتری دارد؛ چرا که وقتی استنت یا بالن گذاشته می‌شود بیشتر از یک سال جوابگو نیست و گرفتگی رگ‌ها مجددا بر می‌گردد. وی با بیان این‌که روش آترکتومی به مدت طولانی‌تری رگ‌ها را باز نگه می‌دارد، گفت: بعد از مدتی گذاشتن استنت داخل رگ‌ها خود ایجاد گرفتگی می‌کند و باید برداشته شود و در روش آنژوپلاستی نیز بعد از 6 تا 7 ماه گرفتگی رگ مجددا بر می‌گردد.

در حالی که در این روش دستگاهی داخل رگ گذاشته می‌شود که تیغی که همراه این دستگاه است داخل رگ‌ها را تمیز می‌کند و پلاک‌های داخل رگ را برمی‌دارد، بدون این‌که نیازی به استنت یا گذاشتن بالن باشد. این روش علاوه بر این‌که به مدت طولانی تری در مقایسه با سایر روش‌ها رگ را تمیز می‌کند، هزینه کمتری هم دارد و با توجه به این‌که نیازی به عمل جراحی باز ندارد، عوارض بعد از عمل جراحی وجود ندارد و بیمار زودتر به زندگی عادی خود بازمی‌گردد. در ضمن از آنجا که با تنگ شدن رگ‌ها و مسدود شدن آن بر اثر پلاک‌ها، خون به عضله نمی‌رسد، پلاک‌ها به دیواره رگ می‌چسبد و با استنت یا بالن برداشته نمی‌شود؛ اما شیوه جدید قادر به برداشتن پلاک‌های جداره رگ است، بدون این‌که آسیبی به رگ وارد شود. با این روش رگ به مدت 2 تا 3 سال می‌تواند باز بماند.

جایگزینی روش‌های جراحی بسته قلب با روش‌های باز

با پیشرفت‌های اخیر دانش پزشکی و جراحی، روش‌های جراحی بسته (آندووسکولر) بتدریج جایگزین روش‌های جراحی قلب باز می‌شود. به گفته دکتر محمد حسین ماندگار، در روش آندووسکولر با کمک استنت (فنرهای مخصوص) می‌توان جراحی عروق بزرگ و کوچک را از شریان‌های کاروتید، کلیوی، آئورت نزولی و آئورت شکمی و عروق محیطی دست و پا از درون رگ‌ها بدون نیاز به اعمال جراحی انجام داد. وی یادآور شد: انجام چنین اعمالی به دلیل آن که به اتاق ویژه اعمال جراحی مجهز به امکانات دستگاه‌های قوی آنژیوگرافی نیازمند است، بسیار هزینه بر است. دکتر ماندگار ابراز امیدواری کرد که در صورت رفع موانع فوق و تخصیص بودجه به این بخش، روش‌های تهاجمی جراحی قلب به سوی روش‌های کمتر تهاجمی حرکت کند.

ماندگار همچنین روش «هیبرید» یا توام کردن جراحی‌های معمولی با روش‌های جراحی بسته به کمک فنرهای مخصوص (آندووسکولر) را از دیگر موارد جدید مورد بحث این کنگره برشمرد و افزود: روش «هیبرید» از مراکز جراحی قلب‌بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران، مرکز قلب تهران و دکتر شریعتی شروع شده است.

مدل سازی بافت عضله قلب به صورت مکانیکی نیز از جمله روش‌های جدیدی است که به همت دو تن از متخصصان کشورمان برای نخستین بار انجام شده و جزئیات آن در حضور دانشمندان ایرانی و خارجی حاضر در کنگره برای نخستین بار مطرح شد. دکتر مرسده کروندی عضو کمیته علمی یازدهمین کنگره سراسری تازه‌های قلب و عروق و عضو تیم تحقیقاتی پروژه در این زمینه گفت: این پروژه که طی 3 مرحله تکمیلی صورت می‌پذیرد در مرحله نخست به صورت نرم‌افزاری است که به دستگاه‌های اکوکاردیوگرافی متصل می‌شود تا به تشخیص دقیق بیماری‌های قلبی کمک کند.برنامه ریزی نرم افزاری برای ربات‌های جراحی کننده عضله قلب برای کمک به جراحی قلب در حال تپش و در نهایت ساخت بافت قلب مصنوعی مراحل دوم و سوم این پروژه است.

این اختراع با عنوان فرآیند مدل سازی بافت عضله قلب توسط فرمول‌های دیفورماسیون و توان قلب اردیبهشت ماه 88 در اداره ثبت اختراعات ایران به ثبت رسیده است و در حال حاضر چند کشور پیشرفته برای ادامه تحقیقات و ثبت این اختراع به نام ایران در آمریکا یا سوئیس اعلام آمادگی کرده‌اند.

بهاره صفوی