قرار شاعرانه روی موج رادیو
شعر یکی ازهنرهای هفتگانه است که علاوه بر تأثیرات زیبایی‌شناسانه‌اش می‌تواندبه آرامش درونی انسان، کسب مهارت‌های زندگی، دوری از انرژی‌های منفی و رسیدن به مفاهیم عالی زندگی کمک کند.
در این راستا برنامه‌های متعددی از رسانه ملی تهیه و پخش می‌شوند که از میان آنها می‌توان به برنامه رادیویی «قرار شاعرانه» اشاره کرد؛ برنامه‌ای که ضمن ایجاد فضای شاعرانه و لطیف برای مخاطبان، با حضور گویندگان مطرح معاونت صدا، استفاده درست از شعر و متن آموزش داده می‌شود. در این برنامه گویندگان رادیو، شعرخوانی و متن‌خوانی می‌کنند و با ترکیب درست موسیقی، یک بسته آرامش‌بخش تقدیم مخاطبان می‌شود. در این گزارش با دست‌اندرکاران این برنامه گفت‌وگو کرده‌ایم.
ایجاد لطافت در روح و امید به زندگی
یدالله گودرزی، شاعر و مدیر گروه فرهنگ و تمدن رادیو ایران درباره این برنامه می‌گوید: قرار شاعرانه یکی از برنامه‌های ادبی گروه فرهنگ و تمدن رادیو ایران که حدود چهار سالی است روی آنتن می‌رود. این برنامه دوره‌های مختلفی را با هدف ارائه متون درست، سروده‌ها، شعرها و چکامه‌های شاعران کهن ایران و شاعران معاصر داشته است و در کنار آن از موسیقی اصیل و سنتی بهره برده و از صدای شاعران و کارشناسان در برنامه هم بی‌نصیب نبوده است.
وی بر این باور بوده که یکی از علاقه‌مندی‌های مردم و نسل جوان شعر و ادبیات است: به‌نظرم با گسترش فضای مجازی این علاقه بیشتر شده؛ منتها شناخت مردم از شعر و ادبیات مقداری اندک است، به دلیل این‌که شعر و ادبیات موضوعی تخصصی است و شاید مردم نتوانند آن تخصص را در کنار کاری که می‌کنند به‌دست آورند. وظیفه رسانه است که شعر درست و صحیح را با خوانش درست، صدا و موسیقی خوب به مخاطب ارائه دهد.
گودرزی در ادامه صحبت‌هایش به کارکردهایی که شعر دارد اشاره می‌کند و می‌گوید: اولا شعر خودش برای آگاهی، احساس و ایجاد فضای لطیف کارکرد دارد. یکی از اثرات شعر، ایجاد لطافت در روح و امید به زندگی و معادله برای کاستن از سختی‌های کارهای روزانه است. شعر می‌تواند انسان را از زمین جدا کند و آن را به دنیای خیال ببرد و به آن آرامش دهد. برنامه قرار شاعرانه هم براساس این اهداف طراحی شده است.
از اخوان ثالث تا منزوی
مدیر گروه فرهنگ و تمدن رادیو ایران درباره این‌که نوآوری و خلاقیت می‌تواند به پویا بودن برنامه کمک کند، توضیح می‌دهد و می‌گوید: در دوره‌هایی سعی کردیم تغییر موضوع دهیم و نوآوری داشته باشیم؛ چون نیاز یک برنامه پویا، نوآوری مداوم است. گاهی در دوره‌هایی برنامه را موضوع‌محور کردیم. مثلا «مهر در شعر فارسی» یا «کار در شعر فارسی». علاوه بر اینها سعی کردیم از بهترین گویندگان رادیو ایران بهره ببریم. گویندگانی مثل فاطمه آل‌عباس، حسن همایی و فاطمه میناخانی در این برنامه شعرخوانی کرده‌اند. همچنین از صدای اساتیدی مثل اخوان ثالث، محمدرضا شفیعی کدکنی، محمدعلی معلم دامغانی، زنده‌یادان اخوان ثالث،حسین منزوی و... در این برنامه استفاده شده است. در حال حاضر برنامه ساعت ۲۳:۳۰ روی آنتن رادیو ایران می‌رود و مخاطبان هم با قرار شاعرانه تعامل دارند. رباتی برای برنامه طراحی شده که در فضای مجازی پیامک‌ها را به برنامه برساند. برای تهیه و پخش دوره جدید این برنامه، طراحی تازه‌ای را در نظر گرفتیم که با شکل و ظاهری جدیدتر پخش می‌شود.
آموزش نحوه خوانش صحیح اشعار فارسی
سیده زهرا صالحی، تهیه‌کننده برنامه با اشاره به این‌که یکی از اهداف قرار شاعرانه پاسداشت زبان فارسی و نحوه خوانش صحیح اشعار فارسی است، می‌گوید: در این برنامه اشعار شاعران معاصر و گذشته سرزمین‌مان همچون سعدی شیرازی، مولوی، حافظ شیرازی، هاتف اصفهانی، پروین اعتصامی و شاعران دیگراین سرزمین خوانده می‌شود. علاوه بر شعرخوانی و فراهم کردن اوقاتی آرام، سعی شده آموزش درست شعرخوانی هم به‌طور غیرمستقیم در دستور کار قرار گیرد.
صالحی درباره موسیقی که برای برنامه انتخاب می‌شود، توضیح می‌دهد: موسیقی کاملا سنتی و اصیل است، به جهت انس بیشتر مخاطبان با شعر اصیل فارسی، موسیقی ایرانی انتخاب می‌شود. تهیه‌کننده قرار شاعرانه درباره این پرسش که برای انتخاب گویندگان این برنامه که شعرخوانی می‌کنند چه مؤلفه‌هایی در نظر گرفته است، عنوان می‌کند: گویندگان مطرح رادیو که خودشان استاد هستند و به گویندگان تازه‌کار و جوان‌تر آموزش می‌دهند، اجرای این برنامه را برعهده دارند.
وی در پاسخ به این پرسش که خودش چقدر دغدغه شعر و شعرخوانی دارد، می‌گوید: خودم شاعر هستم و تاکنون در حدود ۵۰ جشنواره شعر ملی و سراسری حائز رتبه شده‌ام. در دومین جشنواره سراسری شعر انقلاب هم در بخش مجموعه اشعار رتبه دوم را کسب کردم. شعر یکی از دغدغه‌های همیشگی من بوده و هست. هرگز از ذهن و دلم جدا نمی‌شود. حتی زمان رفتن و برگشتن از سر کار، زمان آشپزی، خرید و... در بیشتر لحظه‌ها، غرق در خیال و اندیشه ذهنم درگیر بازی با واژگان برای ساخت مصرع و بیتی جدید است.
برنامه محبوب مخاطبان
فاطمه آل‌عباس، مجری پیشکسوت رادیو ایران حدود ۳۱سال است که با رادیو همکاری می‌کند. او درباره حسی که به برنامه قرار شاعرانه دارد، می‌گوید: از اسفند سال ۱۳۷۲ همکاری‌ام را با رادیو شروع کردم. همه دوستان من را با برنامه «خانه و خانواده» رادیو ایران می‌شناسند، از سال ۱۳۸۴ با این برنامه همکاری می‌کنم. در برنامه قرار شاعرانه هم از ابتدای شکل‌گیری ساختار اولیه تا ضبط آرم برنامه و... حضور داشتم. بعدها گویندگان دیگری هم به این برنامه اضافه شدند. روی تمام بخش‌های این برنامه فکر می‌شود؛ از انتخاب اشعار گرفته تا ترانه‌ها و موسیقی و... .
برنامه دوست‌داشتنی است و امیدوارم تهیه و پخش آن ادامه داشته باشد. چون برنامه‌ای است که جای خودش را در دل مخاطب باز کرده است.
مجری باسابقه رادیو ایران از اجرای متفاوت این برنامه می‌گوید: قرار شاعرانه برنامه‌ای کاملا متفاوت بوده، چون پرداختن به ادبیات ایران کار بسیار شایسته‌ای است. در صورت این‌که پخش نشود، جایش خیلی خالی خواهد بود؛ به‌ویژه در شبکه‌ای مثل رادیو ایران.
آل‌عباس معتقد است: برنامه‌های این‌چنینی را مردم دوست دارند و خیلی وقت‌ها درباره‌اش با من صحبت می‌کنند. من اولین گوینده این برنامه بودم و تا مدت‌ها به تنهایی اجرای این برنامه را برعهده داشتم، بعدها عزیزان دیگری هم اضافه شدند. امیدوارم این برنامه با یک ساختار، شکل تازه و مطالبی نو تقدیم علاقه‌مندانش شود.
مجری قرار شاعرانه اجرای این‌گونه برنامه‌ها را مبتنی بر دانش و تخصص می‌داند و می‌گوید: شیوه اجرا در برنامه‌های حوزه ادبیات قبل از این‌که باید روی لحن متمرکز شد، به دانش و تخصص نیاز دارد. مجری باید به آنچه قرار است برای مخاطب اجرا کند اشراف داشته باشد. باید درباره قطعات ادبی که قرار است خوانده شود درک معنایی داشته باشد. باید شعر بداند و شعر را بشناسد. دانستن سبک هم از دیگر الزامات است تا چیزی که به‌گوش مخاطب می‌رسد خوشایند باشد.
آل‌عباس یادآوری می‌کند: در برنامه‌ها باید مخاطب را اول و آخر ببینیم. اگر نتوانیم مخاطب را درگیر کنیم و پای موج رادیو نگه‌داریم، مثل این است که برای خودمان حرف می‌زنیم. اولین و آخرین چیزی که اهمیت دارد مخاطب است و باید برنامه را با توجه به توانایی‌ها و شناخت از مخاطب بسازیم.
آشنایی مجری با شعر و شاعری
حسن همایی از دیگر مجریان برنامه قرار شاعرانه درباره سابقه اجرایش صحبت می‌کند و می‌گوید: سابقه اجرایم به سال‌های خیلی دور و به خارج از سازمان صداوسیما برمی‌گردد اما اولین همکاری‌ام با رادیو سلامت بوده و در حال حاضر هم حدود ۲۰سال است که گویندگی می‌کنم.
وی در ادامه از دغدغه‌های شعر و شاعری‌اش می‌گوید: دبیر انجمن ادبی آفاق هستم. علاوه بر آشنایی با شعر، دستی هم بر آتش دارم و سیاه‌مشق‌هایی می‌نویسم. به‌نظرم در برنامه قرار شاعرانه جدا از صدای خوب گوینده، باید مجری هم با شعر و شاعری آشنا باشد.
همایی ادامه می‌دهد: خوب است در برنامه‌ها از متن‌های فاخر، بهتر و زیباتری استفاده شود. متن‌های فاخر رادیویی ضرورت انکارنشدنی برای برقراری ارتباط بهتر با مخاطبان است.
مجری برنامه قرار شاعرانه با بیان توصیه‌هایی در ساختار جدید برنامه بیان می‌کند: به‌نظرم قرار شاعرانه می‌تواند به روال و سیاق بهتری اجرا شود. مثلا بخش کارشناسی به آن اضافه شود و شعرها منسجم‌تر باشد. برنامه می‌تواند تحقیقی و پژوهشی باشد. می‌توانیم دو غزل را بشنویم، سپس پژوهشگر درباره مفهوم غزل یا درباره شاعر صحبت کند. مثلا اگر به شعر قدیم سعدی یا حافظ برمی‌گردیم، از ویژگی شعرهای این شاعران بگوییم.
همایی در پایان می‌افزاید: چون قلبم عاشق است معتقدم کسی که شعر را می‌خواند به مفهوم آن هم باید تسلط داشته باشد. خودم اگر مفهوم شعر را نفهمم، آن را نمی‌خوانم. صرفا صدا نیست، قلب هم باید همراهی کند. باید درکی از شعر داشت و با آن عجین شد.
گفتنی است برنامه قرار شاعرانه از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳:۳۰ با اجرای خانم فاطمه آل‌عباس و آقای حسن همایی از رادیو ایران پخش می‌شود.
ایجاد لطافت در روح و امید به زندگی
یدالله گودرزی، شاعر و مدیر گروه فرهنگ و تمدن رادیو ایران درباره این برنامه می‌گوید: قرار شاعرانه یکی از برنامه‌های ادبی گروه فرهنگ و تمدن رادیو ایران که حدود چهار سالی است روی آنتن می‌رود. این برنامه دوره‌های مختلفی را با هدف ارائه متون درست، سروده‌ها، شعرها و چکامه‌های شاعران کهن ایران و شاعران معاصر داشته است و در کنار آن از موسیقی اصیل و سنتی بهره برده و از صدای شاعران و کارشناسان در برنامه هم بی‌نصیب نبوده است.
وی بر این باور بوده که یکی از علاقه‌مندی‌های مردم و نسل جوان شعر و ادبیات است: به‌نظرم با گسترش فضای مجازی این علاقه بیشتر شده؛ منتها شناخت مردم از شعر و ادبیات مقداری اندک است، به دلیل این‌که شعر و ادبیات موضوعی تخصصی است و شاید مردم نتوانند آن تخصص را در کنار کاری که می‌کنند به‌دست آورند. وظیفه رسانه است که شعر درست و صحیح را با خوانش درست، صدا و موسیقی خوب به مخاطب ارائه دهد.
گودرزی در ادامه صحبت‌هایش به کارکردهایی که شعر دارد اشاره می‌کند و می‌گوید: اولا شعر خودش برای آگاهی، احساس و ایجاد فضای لطیف کارکرد دارد. یکی از اثرات شعر، ایجاد لطافت در روح و امید به زندگی و معادله برای کاستن از سختی‌های کارهای روزانه است. شعر می‌تواند انسان را از زمین جدا کند و آن را به دنیای خیال ببرد و به آن آرامش دهد. برنامه قرار شاعرانه هم براساس این اهداف طراحی شده است.
از اخوان ثالث تا منزوی
مدیر گروه فرهنگ و تمدن رادیو ایران درباره این‌که نوآوری و خلاقیت می‌تواند به پویا بودن برنامه کمک کند، توضیح می‌دهد و می‌گوید: در دوره‌هایی سعی کردیم تغییر موضوع دهیم و نوآوری داشته باشیم؛ چون نیاز یک برنامه پویا، نوآوری مداوم است. گاهی در دوره‌هایی برنامه را موضوع‌محور کردیم. مثلا «مهر در شعر فارسی» یا «کار در شعر فارسی». علاوه بر اینها سعی کردیم از بهترین گویندگان رادیو ایران بهره ببریم. گویندگانی مثل فاطمه آل‌عباس، حسن همایی و فاطمه میناخانی در این برنامه شعرخوانی کرده‌اند. همچنین از صدای اساتیدی مثل اخوان ثالث، محمدرضا شفیعی کدکنی، محمدعلی معلم دامغانی، زنده‌یادان اخوان ثالث،حسین منزوی و... در این برنامه استفاده شده است. در حال حاضر برنامه ساعت ۲۳:۳۰ روی آنتن رادیو ایران می‌رود و مخاطبان هم با قرار شاعرانه تعامل دارند. رباتی برای برنامه طراحی شده که در فضای مجازی پیامک‌ها را به برنامه برساند. برای تهیه و پخش دوره جدید این برنامه، طراحی تازه‌ای را در نظر گرفتیم که با شکل و ظاهری جدیدتر پخش می‌شود.
آموزش نحوه خوانش صحیح اشعار فارسی
سیده زهرا صالحی، تهیه‌کننده برنامه با اشاره به این‌که یکی از اهداف قرار شاعرانه پاسداشت زبان فارسی و نحوه خوانش صحیح اشعار فارسی است، می‌گوید: در این برنامه اشعار شاعران معاصر و گذشته سرزمین‌مان همچون سعدی شیرازی، مولوی، حافظ شیرازی، هاتف اصفهانی، پروین اعتصامی و شاعران دیگراین سرزمین خوانده می‌شود. علاوه بر شعرخوانی و فراهم کردن اوقاتی آرام، سعی شده آموزش درست شعرخوانی هم به‌طور غیرمستقیم در دستور کار قرار گیرد.
صالحی درباره موسیقی که برای برنامه انتخاب می‌شود، توضیح می‌دهد: موسیقی کاملا سنتی و اصیل است، به جهت انس بیشتر مخاطبان با شعر اصیل فارسی، موسیقی ایرانی انتخاب می‌شود. تهیه‌کننده قرار شاعرانه درباره این پرسش که برای انتخاب گویندگان این برنامه که شعرخوانی می‌کنند چه مؤلفه‌هایی در نظر گرفته است، عنوان می‌کند: گویندگان مطرح رادیو که خودشان استاد هستند و به گویندگان تازه‌کار و جوان‌تر آموزش می‌دهند، اجرای این برنامه را برعهده دارند.
وی در پاسخ به این پرسش که خودش چقدر دغدغه شعر و شعرخوانی دارد، می‌گوید: خودم شاعر هستم و تاکنون در حدود ۵۰ جشنواره شعر ملی و سراسری حائز رتبه شده‌ام. در دومین جشنواره سراسری شعر انقلاب هم در بخش مجموعه اشعار رتبه دوم را کسب کردم. شعر یکی از دغدغه‌های همیشگی من بوده و هست. هرگز از ذهن و دلم جدا نمی‌شود. حتی زمان رفتن و برگشتن از سر کار، زمان آشپزی، خرید و... در بیشتر لحظه‌ها، غرق در خیال و اندیشه ذهنم درگیر بازی با واژگان برای ساخت مصرع و بیتی جدید است.
برنامه محبوب مخاطبان
فاطمه آل‌عباس، مجری پیشکسوت رادیو ایران حدود ۳۱سال است که با رادیو همکاری می‌کند. او درباره حسی که به برنامه قرار شاعرانه دارد، می‌گوید: از اسفند سال ۱۳۷۲ همکاری‌ام را با رادیو شروع کردم. همه دوستان من را با برنامه «خانه و خانواده» رادیو ایران می‌شناسند، از سال ۱۳۸۴ با این برنامه همکاری می‌کنم. در برنامه قرار شاعرانه هم از ابتدای شکل‌گیری ساختار اولیه تا ضبط آرم برنامه و... حضور داشتم. بعدها گویندگان دیگری هم به این برنامه اضافه شدند. روی تمام بخش‌های این برنامه فکر می‌شود؛ از انتخاب اشعار گرفته تا ترانه‌ها و موسیقی و... .
برنامه دوست‌داشتنی است و امیدوارم تهیه و پخش آن ادامه داشته باشد. چون برنامه‌ای است که جای خودش را در دل مخاطب باز کرده است.
مجری باسابقه رادیو ایران از اجرای متفاوت این برنامه می‌گوید: قرار شاعرانه برنامه‌ای کاملا متفاوت بوده، چون پرداختن به ادبیات ایران کار بسیار شایسته‌ای است. در صورت این‌که پخش نشود، جایش خیلی خالی خواهد بود؛ به‌ویژه در شبکه‌ای مثل رادیو ایران.
آل‌عباس معتقد است: برنامه‌های این‌چنینی را مردم دوست دارند و خیلی وقت‌ها درباره‌اش با من صحبت می‌کنند. من اولین گوینده این برنامه بودم و تا مدت‌ها به تنهایی اجرای این برنامه را برعهده داشتم، بعدها عزیزان دیگری هم اضافه شدند. امیدوارم این برنامه با یک ساختار، شکل تازه و مطالبی نو تقدیم علاقه‌مندانش شود.
مجری قرار شاعرانه اجرای این‌گونه برنامه‌ها را مبتنی بر دانش و تخصص می‌داند و می‌گوید: شیوه اجرا در برنامه‌های حوزه ادبیات قبل از این‌که باید روی لحن متمرکز شد، به دانش و تخصص نیاز دارد. مجری باید به آنچه قرار است برای مخاطب اجرا کند اشراف داشته باشد. باید درباره قطعات ادبی که قرار است خوانده شود درک معنایی داشته باشد. باید شعر بداند و شعر را بشناسد. دانستن سبک هم از دیگر الزامات است تا چیزی که به‌گوش مخاطب می‌رسد خوشایند باشد.
آل‌عباس یادآوری می‌کند: در برنامه‌ها باید مخاطب را اول و آخر ببینیم. اگر نتوانیم مخاطب را درگیر کنیم و پای موج رادیو نگه‌داریم، مثل این است که برای خودمان حرف می‌زنیم. اولین و آخرین چیزی که اهمیت دارد مخاطب است و باید برنامه را با توجه به توانایی‌ها و شناخت از مخاطب بسازیم.
آشنایی مجری با شعر و شاعری
حسن همایی از دیگر مجریان برنامه قرار شاعرانه درباره سابقه اجرایش صحبت می‌کند و می‌گوید: سابقه اجرایم به سال‌های خیلی دور و به خارج از سازمان صداوسیما برمی‌گردد اما اولین همکاری‌ام با رادیو سلامت بوده و در حال حاضر هم حدود ۲۰سال است که گویندگی می‌کنم.
وی در ادامه از دغدغه‌های شعر و شاعری‌اش می‌گوید: دبیر انجمن ادبی آفاق هستم. علاوه بر آشنایی با شعر، دستی هم بر آتش دارم و سیاه‌مشق‌هایی می‌نویسم. به‌نظرم در برنامه قرار شاعرانه جدا از صدای خوب گوینده، باید مجری هم با شعر و شاعری آشنا باشد.
همایی ادامه می‌دهد: خوب است در برنامه‌ها از متن‌های فاخر، بهتر و زیباتری استفاده شود. متن‌های فاخر رادیویی ضرورت انکارنشدنی برای برقراری ارتباط بهتر با مخاطبان است.
مجری برنامه قرار شاعرانه با بیان توصیه‌هایی در ساختار جدید برنامه بیان می‌کند: به‌نظرم قرار شاعرانه می‌تواند به روال و سیاق بهتری اجرا شود. مثلا بخش کارشناسی به آن اضافه شود و شعرها منسجم‌تر باشد. برنامه می‌تواند تحقیقی و پژوهشی باشد. می‌توانیم دو غزل را بشنویم، سپس پژوهشگر درباره مفهوم غزل یا درباره شاعر صحبت کند. مثلا اگر به شعر قدیم سعدی یا حافظ برمی‌گردیم، از ویژگی شعرهای این شاعران بگوییم.
همایی در پایان می‌افزاید: چون قلبم عاشق است معتقدم کسی که شعر را می‌خواند به مفهوم آن هم باید تسلط داشته باشد. خودم اگر مفهوم شعر را نفهمم، آن را نمی‌خوانم. صرفا صدا نیست، قلب هم باید همراهی کند. باید درکی از شعر داشت و با آن عجین شد.
گفتنی است برنامه قرار شاعرانه از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳:۳۰ با اجرای خانم فاطمه آل‌عباس و آقای حسن همایی از رادیو ایران پخش می‌شود.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گفت و گو
