تصویر ماندگار پدیده‌های شگفتی‌آفرین

تصویرسازی فرهنگی از یک دهه دلاوری
عبارت مدافعان حرم حدود یک دهه قبل یعنی ازاوایل۱۳۹۲ وارد ادبیات اجتماعی ایران شد؛ مدافعان حرم حضرت زینب‌(س) یا مدافعان حرم اهل‌بیت(ع) پس از تخریب مقبره حجر بن‌عدی توسط گروه‌های تکفیری ــ تروریستی و تهدید این گروه‌ها مبنی بر حمله به حرم حضرت زینب‌(س)، با هدف مقابله با داعش و دیگر گروه‌های مهاجم و جلوگیری از پیشروی آنها شکل گرفت. با این‌که طول عمر این گروه‌ها در مقایسه با سایرجریان‌های سیاسی و مذهبی طولانی نیست اما تصویری که از پاکبازی و شجاعت این افراد در عالم فرهنگ و هنر متجلی شده بسیار گسترده وجاذب است. سوالی که مطرح می‌شوداین است که راز جذابیت و ظرفیت مدافعان حرم برای تولید اثر هنری وتصویرسازی فرهنگ‌سازازآنها چیست؟یکی ازدلایلی که هنرمندان درشاخه‌های گوناگون ودرسبک‌های متفاوتی توانسته‌اند دررابطه به مدافعان حرم وشهدای این راه به‌تولید اثربپردازند،به این خاطراست‌که مدافعان حرم با پیروی ازسیره سیدالشهدا که به‌تنهایی یک مکتب الهام‌بخش است،همچنین تأسی ازدوران دفاع‌مقدس وشهدای جنگ تحمیلی پا به میدان گذاشته‌اند و همان‌طورکه تا‌کنون فیلم‌های سینمایی موفق،سریال‌ها وتولیدات هنری فاخری بامضامین جنگ تحمیلی وشهدای آن دوران ساخته شده، مدافعان حرم وآرمان‌های آنها نیز ظرفیت فراگیری برای تصویرسازی دارندضمن این‌که ارائه یک تصویر هنرمندانه ودقیق ازاین افرادهم درترویج فرهنگ ایثار وشهادت موثر خواهد بود وهم جلوی هرگونه تحریف واستحاله حافظان حرمت حرم اهل‌بیت‌(ع) را می‌گیرد.
   
تصویر شجاعت «به وقت شام»
به‌دلیل فلسفه و برهان اعتقادی قوی که مدافعان حرم و فعالیت‌های آنها مبتنی بر آن شکل گرفته، هنرهای تصویری از‌جمله سینما برای روایتگری از این عرصه پیشقدم شده است و با توجه به علاقه‌مندی مخاطبان نسبت به موضوعات دفاعی، نظامی و عقیدتی در سینما، اتفاقا بزرگان سینمای ایران برای تولیدات فاخر در این زمینه دست به کار شده‌اند. از جمله فیلمسازانی که با مضمون مبارزه با داعش و مدافعان حرم اثری تولید کرده، ابراهیم حاتمی‌کیاست که با ساخت فیلم سینمایی «به وقت شام» توانسته بااین فیلم، تجربه اقبال مردمی نسبت به فیلم‌های دفاع مقدسی که تولید کرده را تکرارکند؛ حاتمی‌کیا دراین فیلم از داعش و کمک‌رسانی ایرانیان به‌عنوان مدافعان حرم به مردم مظلوم سوریه،تصویر باورپذیری ارائه کرده است.دراین فیلم هواپیمایی که درآشیانه فرودگاهی درشهر «تدمر» قرار دارد، باید به وسیله خلبانان ایرانی از آن منطقه خارج شود. خلبانان مأموریت دارند تا تعدادی از مردم شهر را به همراه تعدادی از اسرای داعشی به دمشق ببرند اما به دست تروریست‌های تکفیری اسیرمی‌شوند.صحنه‌های تکان‌دهنده‌ای از شقاوت داعشیان و استقامت و قدرت نیروی‌های نظامی و مدافعان حرم ایرانی، این فیلم را به یکی ازنمونه‌های سینمایی قابل دفاع در زمینه تصویرسازی از مدافعان حرم تبدیل کرده است.
   
نفوذ به «قلب رقه»
یکی دیگر از تصویرسازی‌های سینمای ایران از مدافعان حرم وحضور این افراد درمیدان مبارزه با تکفیری‌ها در فیلم سینمایی «قلب رقه» به کارگردانی خیرا... تقیانی‌پور رقم خورده است. این فیلم حادثه‌ای باپس‌زمینه سیاسی،جنبه‌های سرگرم‌کننده‌ای دارد که می‌تواند جذابیت‌هایی برای عامه تماشاگران به همراه داشته باشد. قلب رقه قصه مهیجی است که در دل شهر رقه به تصویر کشیده شده و با تکیه بر قهرمان خود، رضا به‌عنوان یک نیروی نفوذی ایرانی دربین داعشی‌ها، پیش می‌رود. این فیلم از مبارزات گردان فاطمیون در جنگ با داعش تصاویر تاثیرگذاری ارائه‌می‌دهدومخاطب دور ازاین فضارابا ابعادتازه‌ای ازقدرت عملیاتی مدافعان‌حرم آشنامی‌کند.
   
مستندنگاری از قهرمان مدافعان حرم
یکی از وجوه ارزشمند مدافعان حرم در بیش از یک دهه فعالیت این است که مبارزه در سنگر و جبهه مشترک، این نیروها را به عامل وحدت میان امت‌های اسلامی تبدیل کرده است و هوشمندی یک هنرمند آنجاست که بتوانداین دستاورد بزرگ رابه تصویر بکشد و محسن اسلام‌زاده، مستندساز ایرانی به‌خوبی این کار را انجام داده و برای به‌تصویرکشیدن همین شاخصه برجسته در مدافعان حرم، آثار متعددی تولید کرده است.این فیلمسازباارائه تصویرواقعی ومستند ازمجاهدت مدافعان حرم،سعی کرده جلوی هرگونه تصویرسازی تحریف‌شده و گمانه‌زنی‌هایی مانند این‌که مدافعان برای پول وارد جنگ می‌شوند و...را بگیرد تا ذهنیت واقعی و مثبتی نسبت به آنها در بین مردم به‌وجود بیاید. فیلم‌های مستندی مانند روز ناتمام من و فرمانده، زندگی میان پرچم‌های جنگی، کرار، پاییز ۵۰‌سالگی و... از آثار اسلام‌زاده است که در مقام کارگردان یا تهیه‌کننده به تصویرسازی مستند از مدافعان حرم و در رأس آنها شهید حاج‌قاسم سلیمانی پرداخته است. این مستندساز سال۹۳ برای ساخت مستندی به عراق رفت ونشان داد که قبیله‌ها و عشیره‌های اهل سنت در همراهی بامدافعان حرم ایرانی چطوردرعملیات‌های موفقیت‌آمیزدرمقابل داعش دلاورانه مبارزه می‌کنند.وی همچنین درمستند «زندگی میان پرچم‌های جنگی»، روایتی ازروستای «کورک مغول» درشمال‌غرب افغانستان ارائه کرده است که مردم مجبور هستند در میان جنگ طالبان، آمریکایی‌ها و ارتش با خطر فعالیت‌های داعش زندگی کنند. 
   
قصه غیرت مدافعان حرم از زبان «پایتخت»
از آنجا که تلویزیون همیشه پای کار روایت از مدافعان حرم بوده و هست، یکی ازمتفاوت‌ترین تصویرسازی‌ها از مبارزات مدافعان حرم ایرانی در برابر داعشیان تکفیری نیز مربوط به فصل پنجم سریال «پایتخت» است. دراین فصل از سریال محبوب پایتخت خانواده شخصیت اصلی این مجموعه به ترکیه سفرمی‌کنند، اما به‌واسطه اتفاقاتی بالن تفریحی آنها ازسوریه سردرمی‌آوردومخاطب با ماجراهایی مواجه می‌شود که ازسویی هم‌راستا با طنزسریال است ازطرف دیگر به شکلی مهیج ودرتناسب با ساختار این مجموعه، از مدافعان حرم و غیرت ملی و عقیدتی آنها می‌گوید. در زمان تولید این فصل از پایتخت گفته شد که پیش از ساخت سریال پایتخت ۵ و سکانس‌های مربوط به داعش، شهید سلیمانی در گفت‌وگو باعوامل تولید این فیلم از آنها می‌خواهد تاپایان سریال راتغییر دهند و می‌گوید فیلمنامه را عوض کنید، همه این خانواده باید صحیح و سالم به ایران برگردند. مگر ما مرده باشیم که یکی از این خانواده به دست داعش شهید شود. این نگاه شهید سلیمانی درواقع منش تمام مدافعان حرم است که در کلام سردار شهید نیز منعکس شده است.
   
حکایت شنیدنی از شهادت مدافعان حرم مشهدی
یکی دیگر از مجموعه‌های تلویزیونی که قصه‌هایش پیرامون زندگی مدافعان حرم می‌چرخد «بچه‌زرنگ» تولید فیلمسازان مشهدی است. این مجموعه از زندگی پنج شهید مدافع حرم لشکر فاطمیون و پنج شهید مدافع حرم مشهدی حکایت می‌کند و ابوالفضل حاجتمند تهیه‌کنندگی این مجموعه مستند داستانی ۱۰قسمتی را برعهده داشت و هادی حاجتمند، محمدمهدی خالقی، حسین امانی و جواد علیزاده به‌طور مشترک کارگردانی آن را انجام داد. موضوع محوری فصل اول در رابطه با اعزام متفاوت شهدای مدافع حرم ایرانی بود که به زندگی‌نامه و نحوه شهادت هشت تن از شهدای مدافع حرم در سوریه پرداخته شد و در فصل بعد نیز دارای اپیزودهایی در خصوص شهدای ایرانی و افغانستانی مدافع حرم بود.نکته جالب این مجموعه که با استقبال هم مواجه شد، استفاده از هنرمندان بومی مشهدی بود که در نوع خود هم توانست هنرمندان مستعدی رامعرفی کند وهم این انگیزه ایجاد کرد تا مدیران شبکه‌ها به فیلمسازان شهرستانی هم اعتماد ‌کنند.
   
مدافعان حرم در نمایش خانگی
شبکه نمایش خانگی نیز با پخش مجموعه «آمرلی» عرصه را برای به‌تصویرکشیدن ابعاد گوناگون مبارزات مدافعان حرم باز کرده است. این مجموعه ۱۰قسمتی راوی نجات شهر آمرلی توسط شهید حاج‌قاسم سلیمانی است که پخش آن از تعطیلات نوروز ۱۴۰۳ از فیلم‌نت آغاز شده و همزمان با پخش در ایران در سه سکوی نمایش در کشورهای عربی نیز به نمایش درآمده است. پیش از این سریال رشادت‌های مدافعان حرم دستمایه تولید محصولات تصویری در ایران شده است اما در این سریال با داستان و درام بیشتری روبه‌رو هستیم. در واقع آمرلی به کارگردانی احمد ابراهیم احمد با مضمون ملی و استراتژیک تولید شده و پس از مجموعه «سقوط» محصول ۱۴۰۱، قصه‌ای با محوریت حضور مستشاری ایران در جبهه مبارزه با گروه تروریستی داعش در منطقه به تصویر کشیده می‌شود. وجه تمایز آمرلی با تجربه‌های قبلی در زمینه تصویرسازی نمایشی تماشایی از مدافعان حرم این است که مخاطب را با یک ملودرام معمایی مواجه می‌کند که دردل قصه‌ای خانوادگی، ازمضامین پراهمیت ملی و منطقه‌ای می‌گوید.دراین سریال سازندگان در کنار طرح مسائل سیاسی و استراتژیک، روایتگر یک درام خانوادگی شده‌اند و با ایجاد فراز وفرود نمایشی، عملیات افتخارآمیز نجات مردم شهر آمرلی از محاصره تروریست‌ها را به تصویر بکشند.
   
زمینه‌ساز تولیداتی استراتژیک
سریال «سقوط» نیز یک مینی‌سریال ۹ قسمتی با موضوع مدافعان حرم ایرانی بود که در بخش‌هایی توانست رشادت مدافعان حرم و سردار شهید سلیمانی رابه‌درستی به تصویر بکشدوحتی قهرمانان زن راهم دربرابر داعش نمایش دهد.سجاد پهلوان‌زاده هم در نخستین تجربه در مقام کارگردان با رفتن به سمت چنین موضوع حساسی و تولید آن در خارج از کشور، ارزش خاصی به این سریال بخشید و شاید همین سریال، زمینه‌ساز تولیداتی استراتژیک و قوی‌تری از سوی این کارگردان در آینده شود.

تصویر‌ساز مدافعان حرم
تصویرسازی از مدافعان حرم فقط محدودبه فیلم، سریال ومستند نمی‌شود بلکه درحوزه هنرهای تجسمی هم آثار قابل‌توجهی با موضوع این قهرمانان ملی کارشده است. یکی ازشاخص‌ترین نقاشان که آثار متعددی با موضوع شهدای حرم خلق کردحسن روح‌الامین است. این نقاش آیینی با بهره‌گیری از بن اندیشه‌های اسلامی،تصویر متفاوت ازشهدای حرم ترسیم کرد.«اصحاب آخرالزمانی اباعبدا...» با موضوع شهادت سردارحاج‌قاسم سلیمانی یکی ازبهترین نمونه‌هادرآثارتجسمی است که نشان می‌دهد راه ومنش مدافعان‌حرم و اسطوره آنها گام نهادن برراهی است که سید‌الشهداترسیم کرده است.تابلوی«لشکر فاطمیون»این هنرمند هم توجه به موضوع فرهنگ و تمدن بزرگ ایرانی در هم‌دوشی برای مقابله با اهریمنان زمانه رانشان می‌دهد.لشکر فاطمیون که مدافعان حرم از کشور افغانستان هستند دراین اثربه‌خوبی بازنمایی شده تانشان دهدکه دو کشوردوست وهمسایه چگونه می‌توانندازدیدن وفرهنگ بزرگ ایرانی حفاظت کنند.