با مسئولان به رینگ بوکس نمی‌روم

شهرستان‌هایی که علی‌رغم نزدیکی به مرکز، سهم چندانی از رسانه نداشتند. اجرای این برنامه باتوجه به ورود آن به حوزه‌های تخصصی مختلف و ملاحظات زمان پخشش احتمالا چالش‌برانگیز است و نیاز به حفظ تعادل دارد. علی ترابی، عضو شورای سردبیری برنامه و یکی از مجریان سلام تهران است که در گفت‌وگو با ما از این چالش‌ها می‌گوید.

برنامه‌های صبحگاهی از بسیاری جهات در زمینه ساختار و محتوا تمایزهایی با دیگر برنامه‌ها دارد. مجری برنامه برای اجرای این تمایزات باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
اجرای برنامه‌ای که صبح‌ها به صورت زنده پخش می‌شود با اجرای بسیاری از دیگر برنامه‌های تلویزیونی متفاوت است. سبک زندگی برخی از ما با سبک زندگی اسلامی که باید از صبح زود بیدار باشی و مشغول کارهایت شوی تفاوت دارد. بعضی‌ها کار ثابتی ندارند یا شب تا دیروقت مشغول اجرا هستند و نمی‌توانند صبح خیلی زود بیدار شوند. بنابراین اجرای برنامه صبحگاهی شما را از زندگی روزمره جدا می‌کند. برای برنامه سلام تهران که از ۷ و ۳۰ دقیقه شروع می‌شود باید از ۵ صبح بیدار باشی، خودت را آماده و صدایت را گرم کنی. لذا سبک زندگی‌ات کلا تغییر می‌کند. در زمستان وقتی آن ساعت صبح از خواب بیدار می‌شوی، نمی‌دانی با چه هوایی مواجه هستی. ممکن است همه خیابان‌ها پوشیده از برف باشد و به همین خاطر باید زودتر به سمت استودیو راه بیفتی. پس لازم است از روز قبل وضعیت جوی را چک کنی. همه این جزئیات تمایزهای اجرای برنامه صبحگاهی با دیگر برنامه‌هاست. این موارد گاهی جذابیت دارد و گاهی باعث فرسایشی‌شدن کار می‌شود. من این سبک از اجرا را دوست دارم. مخاطب ما کسی است که اول صبحش را با ما شروع و انرژی اول روزش را صرف دیدن این برنامه می‌کند. این احساس به من انگیزه می‌دهد.

پس می‌شود گفت برنامه‌های صبحگاهی برای مجری و دیگر دست‌اندرکاران برنامه چالش‌برانگیز است.
دقیقا. تا به حال نشنیدیم در برنامه‌ای که ساعت ۵ صبح اجرا می‌شود، بگویند مجری خواب مانده است ولی از جوان ایرانی آقای پیمان طالبی بگیرید تا همین سلام تهران که آقای مصطفی امامی و خانم مرادی اجرا می‌کردند و گاهی خود من شاید یک بار هم که شده این اتفاق برایمان افتاده است چنین چالش‌هایی دارد که اتفاقا ممکن است برای مهمان برنامه بیشتر از مجری پیش بیاید؛ به همین دلیل به نظر من تهیه‌کنندگی برنامه زنده صبحگاهی با برنامه‌های دیگر متفاوت است.

برخلاف انرژی داشتن مخاطبان در ابتدای صبح که به آن اشاره کردید؛ ممکن است برخی وقتی تازه از خواب بیدار می‌شوند حوصله دیدن و شنیدن برخی موضوعات را نداشته باشند. شما چقدر این مساله را در اجرایتان لحاظ می‌کنید؟
ممکن است با مخاطبی مواجه باشیم که انگیزه شروع روز را نداشته باشد؛ مثلا درگیر معضل بیکاری است. مجری باید بتواند با بخش‌های مختلف برنامه و از همه مهم‌تر انرژی‌ای که خودش دارد این آدم را سر حال بیاورد. در خانه و محل کار هم آدم‌هایی برجسته می‌شوند که اول صبح سرحال هستند. این انرژی در جایی باید در کلام مجری باشد و در جایی در لباس؛ یعنی بتواند با رنگ‌ها و مدلی که لباس می‌پوشد چشم‌نواز باشد. گاهی این موضوع با آراستگی سر و صورت منتقل می‌شود. مردم صبح انتظار دارند مجری آراسته و با انرژی علی‌حده با آنها صحبت کند و بتواند در کلام با آکسان‌گذاری مناسب و جملات شادی‌بخش به آنها انرژی دهد. من تقریبا هر روز صبح که برنامه را شروع می‌کنم این جمله را می‌گویم که امیدوارم امروز روزی باشد که در زندگی‌تان به‌یادماندنی شود. همه ما در زندگی روزهایی داریم که ظهر یا بعدازظهر آن اتفاق مبارکی افتاده است که هرگز ۸ صبح فکرش را نمی‌کردیم. به این امید روز را شروع می‌کنیم. این نشان می‌دهد که باید در انتخاب مهمان، موضوع و حدتی در لحن گفتار و مدل لباس پوشیدن‌مان در برنامه‌ صبحگاهی توجه ویژه داشته باشیم تا بتوانیم مخاطب را سرحال بیاوریم.

با توجه به اهمیت سرحال‌آوردن مخاطبان که اشاره کردید، گاهی در برنامه‌های صبحگاهی از سیاسیون، مسئولان و کارشناسان دعوت می‌شود تا با مجری بحث چالشی داشته باشند. چقدر مطرح‌کردن این سوژه‌ها در این مقطع روز بجاست و چطور می‌توان در اجرا آن را برای مخاطبان جذاب کرد؟
برنامه‌های صبحگاهی در تمام دنیا ناچار به مرور اخبار و اتفاقات است. از قدیم این طور بوده که خیلی از مردم اول صبح جلوی دکه روزنامه‌فروشی می‌رفتند یا با استفاده از رادیو و بعدها با تلویزیون از اخبار آگاه می‌شدند. به همین دلیل خبرهای ساعت ۸ صبح معمولا مهم است. مردم می‌خواهند اول صبح بدانند چه اخباری در جریان است و در چند ساعتی که خواب بودند چه رخدادهایی پیش آمده است. من بارها به دوستان عرض کردم چون «سلام تهران» تا ساعت ۱۰ صبح ادامه پیدا می‌کند یک برنامه صبحگاهی صرف نیست. برنامه‌ای انگیزه‌بخش در ساعات ابتدایی روز اما کلا برنامه‌ای آگاهی‌بخش است. گاهی موضوعات بیان‌شده سیاسی، گاهی اجتماعی یا فرهنگی است. برنامه باید سعی کند به هر یک از این موضوعات در قالب یک میز تخصصی بپردازد؛ در عین حال همه‌فهم بوده و خسته‌کننده نباشد. به همین دلیل اگر یکی از مسئولان صحبت می‌کند در ۱۰، ۱۲ دقیقه به پایان می‌رسد. مثلا مخاطبان در ۱۰ دقیقه با مسائل حوزه بین‌الملل آشنا می‌شوند و بعد ما سراغ میز دیگری می‌رویم. همچنین تنوع در جانمایی میزها هم لحاظ می‌شود. برای مثال اگر درباره موضوع سیاسی صحبت می‌کنیم، قبل یا بعدش آیتم ورزش صبحگاهی یا آموزش صبحانه در میز کافه داشته باشیم. به نوعی بالانس می‌کنیم تا برنامه شبیه گفت‌گوی ویژه خبری ساعت ۱۰ شب نشود.

پس تلاش می‌کنید ضرباهنگ گفت‌وگوها و به طور کلی برنامه تند باشد؟
با کوتاه‌‌کردن زمان هر بخش این کار را انجام می‌دهیم. مثل یک مدار سینوسی با پایین و بالاکردن میزها (با موضوعات سخت و نرم) برنامه ضرباهنگ مناسب‌تری پیدا می‌کند.

یکی دیگر از مسائلی که در این میزها یا گفت‌وگو با مسئولان مطرح می‌شود دغدغه‌های مردم و مطالبه‌گری است. این بخش نیاز به بیانی مطالبه‌گرانه در عین دوری از حاشیه را دارد. به نوعی شبیه راه‌رفتن بر لبه تیغ است. چطور به این زبان مطالبه‌گرانه با حفظ چارچوب رسانه‌ای و هماهنگی با فضای برنامه صبحگاهی می‌رسید؟
مردم مطالباتی دارند که بخش زیادی از آن بحق است؛ پس اگر در روز کارگر برنامه را اجرا می‌‎کنی، نمی‌توانی از حداقل دستمزد نگویی. درهمین هفته که روز صنعت و معدن در آن بود؛ یک کارگر معدن به برنامه آمد که یک جمله طلایی بیان کرد. می‌گفت کارگر معدن اگر در معدن کار می‌کند و روسیاه می‌شود، نباید جلوی زن و بچه‌اش هم روسیاه شود؛ باید روسفید باشد. پس گاهی حرف‌‎های تلخی زده می‌شود که شاید در فضای صبحگاهی خوشایند نباشد. اینجا مجری باید بتواند برخی مطالبات و سوالاتی که از مسئولان دارد را با چاشنی ضرب‌المثل‌ها، طنزکردن بعضی خبرها و به زبان کنایه صحبت‌کردن هم مطالبه مردم را به گوش مسئولان برساند و هم حرمت را رعایت کند و در عین حال متناسب با فضای برنامه صبحگاهی جلو برود. در همین شبکه پنج می‌شود یک شب برنامه تهران ۲۰ را به عنوان یک برنامه مطالبه‌گرانه تلخ کرد و هیچ‌کس هم نمی‌گوید چرا؟ اما در برنامه صبحگاهی نباید فضا کاملا تلخ شود. به عنوان مجری ناچاری گاهی با مکث، لبخند و به طور کلی زبان بدن هم خبر را بخوانی. در همین برنامه هر هفته از مسئولان شهرستان‌های استان تهران هم دعوت می‌کنیم که باید بتوانی با همین نکاتی که عرض کردم مسئول را در میز مطالبه بنشانی و از او قول بهبود بگیری و هم برنامه را از ریتم صبحگاهی نیندازی. پس ظرافت‌های کار مجری بیشتر می‌شود.

​​​​​​​ برخلاف لحن مجریان بسیاری از برنامه‌های مطالبه‌گرانه و حتی صبحگاهی اجرای شما با لحنی آرام است و معمولا از حرکات هیجانی بهره نمی‌برید. با تعمد چنین سبکی از اجرا را دارید یا این آرامش، یک خصلت درونی است؟
سبکی که در میان مجریان ما در حال شکل‌گیری و متاسفانه در حال پیشرفت است، این است که فکر می‌کنند مطالبه از مسئول یعنی درگیر شدن یا اهانت به او. ما مهمان را دعوت نمی‌کنیم که به او وقت صحبت کردن ندهیم. مخاطب برنامه ما را نمی‌بیند که منبر رفتن مجری را تماشا کند. مخاطب برنامه ما را می‌بیند که بتوانیم مهمان خوبی دعوت کنیم و سوالات مردم را از او بپرسیم. ضمنا من معتقدم مهمانی که می‌آوریم اگر در جمهوری اسلامی مسئول یا شهروند است و... به خودی خود قابل احترام است. مثل مهمانی است که داخل خانه آمده و اگر از او سوال داریم باید بتوانیم با حفظ احترام مهمان، پرسش‌های‌مان را بپرسیم. اگر جایی کوتاهی یا اشتباه کرده هم محترمانه بیان کنیم. بعضی‌ها گویی با مهمان وارد رینگ بوکس می‌شوند. انگار هر قدر مشت بیشتری بزنند برنده هستند. من خیلی نمی‌پسندم. مخاطب باید بتواند بعد از ۱۰دقیقه تا یک ربع جواب سوالاتش را بگیرد و کلافه از این‌که مجری مدام وسط حرف مهمان می‌پرد، نباشد. شاید گاهی برخی مجریان از حب آنتن و این‌که بیشتر در قاب تصویر باشند، چنین می‌کنند. نمی‌دانم علتش چیست! خودم سعی می‌کنم حرمت مهمان را نگه دارم در عین حال وقتی با یک مسئول مواجه هستم مطالبات مردم را هم مطرح کنم؛ یعنی احترام بیهوده و با رنگ و لعاب چاپلوسی را هم نداشته باشم. مرز باریک و سختی دارد که تلاش کردم در اجرا رعایت کنم.

تمرکز بر استان تهران
برنامه‌های صبحگاهی متعددی در شبکه‌های گوناگون تلویزیون پخش می‌شود. از ترابی می‌پرسیم وجه تمایز «سلام تهران» را با دیگر برنامه‌ها در چه می‌داند؟ این مجری توضیح می‌دهد: به عنوان مجری باور دارم نبض تلویزیون در برنامه‌های صبحگاهی است، چون نسبت به دیگر برنامه‌ها بسیار متفاوت هستند. اگر بخواهی به یک آدم در جامعه تشبیهش کنی مثل یک آدم ورزشکار و سرحال است اما این‌که این برنامه با دیگر برنامه‌های صبحگاهی چه تفاوت‌هایی دارد، باید گفت (همان‌طور که از اسم آن و شبکه‌اش مشخص است) برنامه صبحگاهی است که بیشتر روی استان تهران تمرکز دارد. ما هر هفته روی یک شهرستان استان تمرکز داریم. روزهای پنجشنبه برنامه ویژه زنان است. مجریان و مهمانان از بانوان هستند. این روزها در جامعه رسیدگی به وضعیت خانم‌ها و مطالبات آنان برجسته‌تر است. تلاش می‌کنیم با حفظ ضرباهنگ صبحگاهی برنامه در عین مطالبه‌گری، رویکرد انقلابی داشته باشیم. در واقع تریبونی برای همه فعالان انقلابی در عرصه‌های مختلف هستیم. پرداختن به موضوعات فضاهای مجازی و توجه به گروه‌های سرود از دیگر رویکردهای برنامه است.

برخی ویژگی‌های برنامه صبحگاهی

ایجاد انگیزه و نشاط در مخاطبان تلویزیون
آگاهی‌بخشی به بینندگان در راستای اهداف برنامه
مطرح کردن مطالبات مردم برای تحقق مخاطب محوری