تبیین؛ ضرورت فراموش‌شده

رهبر معظم انقلاب اخیرا در بیانات مهمی بار دیگر بر ضرورت جهاد تبیین تاکید کرده و فرمودند بار دیگر بر این نکته اصرار می‌ورزند که باید جهاد تبیین را برای مقابله با هجمه‌های رسانه‌ای دولت‌های غربی، جدی گرفت.

این بیانات درحالی ‌است که رهبر انقلاب تاکنون بارها بر این نکته که باید جهاد تبیین را جدی گرفت، تاکید کرده‌اند اما در عمل گام‌های مؤثر محدودی در این ارتباط برداشته شده، به‌طوری که رهبر معظم انقلاب مجبور به تاکید دوباره شده‌اند. در چنین شرایطی سؤال این است که کدام عوامل باعث می‌شود موضوع مهم جهاد تبیین به فراموشی سپرده شده و کمتر جدی گرفته شود. برای پاسخ به این سؤال دست‌کم پنج دلیل را می‌توان مطرح کرد:

اول: جهاد تبیین به این دلیل به حاشیه رانده می‌شود که معمولا فعالان فرهنگی چشم به دستگاه‌های عمدتا ناکارآمد حاکمیتی می‌دوزند تا آنها برای این نهضت تدبیر کنند. دستگاه‌های فرهنگی دولتی و حاکمیتی متاسفانه گاهی چنان درگیر بروکراسی اداری و کاغذبازی‌ هستند که بودجه‌های خود را بالاجبار صرف امور جاری و روزمره کردند و قدرت کافی برای شکل دادن به یک جنبش مؤثر را ندارند و همین امر، فعالان حوزه تبیین را سرخورده، ناامید و منفعل می‌کند.

دوم: یک عامل دیگر برای تضعیف جهاد تبیین، موج تبلیغات منفی رسانه‌های غربگراست‌که معمولا چنان فضای سنگینی علیه روشنگری‌های فرهنگی و رسانه‌ای ایجاد می‌کنند که افراد مؤثر در این مسیر دچار هراس شده و گاهی مغلوب موج ایجاد شده می‌شوند و ترجیح می‌دهند در برابر روایت انحرافی سکوت کنند یا به اظهارنظرهای کمرنگ و کم‌رمق بسنده کنند تا از سوی جریان مقابل بی‌آبرو نشده و برچسب نخورند.

سوم: آسیب دیگر پیش‌روی جهاد تبیین، غفلت راهبردی از فعالیت فرهنگی و اولویت دادن به کنش‌های دیگری مانند فعالیت‌های امنیتی، سیاسی و... است. در واقع گاهی جبهه انقلاب به فعالیت رسانه‌ای و فرهنگی توجه کافی نداشته و تمرکز خود را بر حوزه‌هایی می‌گذارد که کمتر اثربخش است و همین امر بهانه به دست جریان مقابل می‌دهد که نظام را متهم به سانسور و حکمرانی غیرفرهنگی کند. همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند، گاهی فعالیت روشنگرانه فرهنگی تاثیر به‌مراتب بیشتری از باتوم برای تشویق جوانان به حفظ امنیت و پرهیز از هرج و مرج خیابانی دارد.

چهارم: ناهماهنگی در حوزه جهاد تبیین نیز یک آسیب دیگر است. در حال حاضر برای تبیین شرایط کشور، تاریخ انقلاب، دشمنی بیگانگان و... یک سناریوی هماهنگ و واحد وجود ندارد که از مدرسه تا دانشگاه، از محیط کار تا خانواده و از موسیقی تا سینما را پوشش دهد. هرچند برنامه‌های پراکنده‌ای جزیره‌وار پیش می‌رود اما جهاد تبیین نیازمند یک منشور واحد و منظم است که همه اقشار را به‌گونه مؤثری پوشش دهد.

پنجم: در نهایت آسیب دیگر در حوزه جهاد تبیین، عدم شناخت درست شرایط فرهنگی و رسانه‌ای کشور در عصر انقلاب دیجیتالی است. رویکردهای تبیینی موجود، عمدتا سنتی و وابسته به عصر هژمونی رسانه‌های قدیمی است که مناسب شرایط رسانه‌های تعاملی نیست. عصر شبکه‌های اجتماعی، ویژگی‌های چندرسانه‌ای و اقتضائات خاصی در حوزه سرعت، دقت و محتوای کوچک اما مویرگی و مؤثر دارد که کمتر در برنامه‌های جاری در نظر گرفته می‌شود و این امر، جهاد تبیین را با چالش روبه‌رو می‌کند.

به این ترتیب باید این واقعیت را در نظر گرفت که اگر می‌خواهیم کشور از بحران‌های پیش‌رو گذر کند، باید همگی، الزامات جهاد تبیین را پذیرفته و نگذارند تاکیدات رهبر انقلاب در این باره باز هم شنیده نشود.